Аспаптың техникалық параметрлері

76 
 
Резистор сымның диаметрі 
d =0.35 мм 
Резистор сымның  толық кедергісі 
R ( .
. )
5 6
0 5
 Ом 
Резистор сымның ұзындығын анықтау- 
дың дәлдігі 
 
L = 1мм 
Резистор сымның меншікті кедергісі 
=1.05 Ом•мм
2
/м 
Резистор сымның меншікті кедергісін  
өлшеу  қателігі 
 
=8 
%-тен  көп 
емес         
 
Миллиамперметрдің ішкі кедергісі 
R
А
 = 0.15 Ом 
Вольтметрдің ішкі кедергісі 
R
V
 = 2.5 кОм 
                                            
9.4. Жұмыстың орындалу тәртібі 
9.4.1 Жылжымалы кронштейнді сызықшаның 40 - 48 см аралығына жылжытып апарып 
орналастыру керек. 
9.4.2.    Аспапты  токқа  қосу  керек.    W
2
-ні  (9.3-сурет)  токты  дәл  өлшеу  жағдайына  қою 
керек (9.1-суреттегі схеманы қараңыздар);   W
2
-нің  басылмаған жағдайы. Токты реттейтін P
1
 
арқылы ток мәнін вольтметрдің стрелкасы соңғы ширекте болатындай етіп қою керек. 
9.4.3. Қозғалмалы кронштейнді төмен түсіріп, алдымен 1 см-ден 5 см-ге дейін қадамы 1 
см,  одан  әрі  қадамын  2  см  етіп  алып  соңына  дейін  жылжыту  керек;  амперметр  мен 
вольтметрдің көрсетулерін 9.1 кестеге енгізіңіздер. 
9.4.4.  W
2
-ні  кернеуді  дәл  өлшейтін  жағдайына  (9.2-суреттегі  схеманы  қараңыздар) 
қойып, 9.4.3 пунктіне сәйкес өлшеу жүргізіңіздер. 
9.4.5.       
d
L
U
I
2
4
        (9.7)   формула арқылы  9.4.3 және 9.4.4 пункттердегі 
алынған  өлшеу  нәтижелері  бойынша,  сымның  барлық  ұзындықтары  үшін    оның  меншікті 
кедергісін  анықтаңыздар.                  
=f(L)  тәуелділігінің  графигін  тұрғызыңыз.  Абсцисса  осіне  сымның  L  ұзындығын,  ал 
ордината осіне оның меншікті   кедергісінің мәндерін салыңыздар. 
Алынған нәтижелерді талдаңыздар. 
Шындығында    меншікті  кедергі  сымның  ұзындығына  тәуелсіз  болу  керек.  Алынған 
нәтижелердің  қайшылығы  жалғаушы  сымдардың  кедергілерінің  әсерінен,    ал  9.1-суреттегі 
схема  бойынша  жұмыс  істегенде  амперметрдің  ішкі  кедергісінің  болуы  салдарынан  келіп 
шығады (9.1-сурет). 
9.4.6.  Меншікті  кедергінің  алынған  мәніне  жалғау  сымдары  мен  амперметр 
кедергілерінің  еткен  әсерін  шығаратын    түзетуді  табу  үшін  вольтметрдің    U  көрсетуінің  

77 
 
резисторлық  сым  ұзындығына  тәуелділігінің    U=f(L)  графигін  тұрғызыңыз  (ең  кіші 
квадраттар әдісін қолданған жөн). 
Графиктерден жалғау сымдарына түсетін кернеудің   U
1
 және  U
2
 түзетулерін анықтау 
керек  (1-суреттегі  схема  бойынша  жұмыс  істегенде  –  амперметр  үшін).    Бұлар  U=f(L) 
түзулерінің L=0 болғандағы  ордината осімен қиылысу нүктелеріне сәйкес келетін U мәндері 
ретінде анықталады. 
9.4.7.  Осыдан  кейін  4.3  және  4.4  пункттерінде  жүргізілген  барлық  өлшеулер  үшін 
меншікті кедергілердің меншікті шын мәндерін төменгі формулалар арқылы анықтаңыз: 
I
U
U
L
d
1
2
4
 
(1-cуреттегі схема бойынша жұмыс істегенде)     (9.8)   
v
R
U
I
U
U
L
d
/
4
2
2
(2-суреттегі схема бойынша  жұмыс істегенде)                    (9.9) 
9.4.8.  (9.8)  және  (9.9)  формулалар  арқылы  есептелініп  алынған  нәтижелер  бойынша 
=f(L)  тәуелділік  графиктерін  тұрғызу  керек.  Өлшеудің  нәтижелеріне  талдау  жасаңыз. 
Эксперименталдық  нүктелердің  шашырауы  L  мәнін  кішірейткенде  неліктен  үлкейетіндігін 
түсіндіріңіз. 
9.4.9.  L=(20    50)  см  мәндерінің  интервалы  үшін  меншікті  кедергінің  орташа  мәнін 
және оның сенімді интервалын есептеңіз. Соңғы шаманы (9.7) формуладан анықталатын 
 
I
I
U
U
L
L
d
d
2
    
 
     
                 (9.10) 
  орташа мәнімен салыстырыңыз. 
Мұндағы  d=0.005  мм,  L=1  мм,  U    және  I–приборлардың  дәлдік  класынан 
анықталады (U-вольтметрдің L=35см болғандағы көрсеткен мәні). 
9.4.10. Резисторлық сымның табылған меншікті кедергісінің мәні бойынша оның толық 
кедергісін  L=  50  см  толық  ұзындығы  үшін  анықтаңыз.  U
1
    және    U
2
    мәндері  бойынша 
жалғаушы сымдардың  R
1
    және    R
2    
кедергілерін,  ал 1-суреттегі  схема бойынша жұмыс 
істегенде амперметрдің R
А
 кедергісін де қоса табу керек. Бұл мәндерді резисторлық сымның 
кедергісімен салыстырыңыз. 
 
 
9.1 сурет. Амперметр және  вольтметр әдісі бойынша үлкен 
                                              электр кедергілерін өлшеу схемасы 
 

78 
 
 
 
9.2 сурет. Амперметр және  вольтметр әдісі бойынша кіші  
                                               кедергілерді өлшеу схемасы 
 
 
                                       
 
 
9.3 сурет. Өлшейтін блоктың алдыңғы бетінен көрінісі. 
 
 
9.4.11. Жасалынған жұмыстың нәтижелері бойынша жалпы қорытындылар жасаңыздар. 
9.1– кесте 
L, м 
U, B 
I, A 
 ,  10
-6
 Ом   м 
дәл
 ,  10
-6 
Ом   м 
 
 
 
 
 
 
Жұмысты орындау үшін келесі мәліметтер белгілі болуы керек: 
- резистивті сымның диаметрі және оны өлшеудің қателігі; 
- cымның ұзындығын өлшеудегі қателік; 
- амперметрдің дәлдік класы және оның өлшеу шегі; 
- вольтметрдің дәлдік класы және оның өлшеу шегі; 
- вольтметрдің ішкі кедергісі; 
- Стьюдент коэффициенті. 

79 
 
Оқу  құралының  қосымшасында  осы  лабораториялық  жұмыстың  нәтижелерін  ЭЕМ  - 
ЭВМ (Lab 1) арқылы өңдеудің бағдарламасы берілген. Барлық эксперимент мәліметтері СИ 
жүйесіне келтірілуі қажет. 
Нәтижелерді шығарудағы белгілер: 
R
0
 real cp. – шын меншікті кедергінің орташа мәні; 
dr
0
 – 
шын
  анықтаудағы сенімділік интервалы; 
eps – өлшеудің салыстырмалы қателігі; 
r – ұзындығы  L = 0.5 м тең резистивті сымның кедергісі; 
rp – 1-суреттегі схема бойынша жасалынған жұмыстағы  амперметрдің ішкі кедергісін 
қосып есептегендегі жалғастыратын  сымдардың кедергісі. 
 

жүктеу/скачать 3,87 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: