Физиологические свойства мышц и нервных волокон. Учение Н. Е. Введенского о парабиозе

Тақырып: «Бұлшықет физиологиясы».

• Дәріс жоспары:
• 1. Бұлшықеттің құрылымдық және функционалдық маңызы.
• 2. Бұлшықеттің физиологиялық қасиетттері.
• 3. Бұлшықет жиырылуының түрлері.
• 4. Бұлшықеттің жиырылуы мен босаңсуы туралы қазіргі ілім.
• 5. Еттің қажуы.

Бұлшықет тінінің түрлері:

• Бұлшықет тінінің түрлері:
• 1. Көлденең жолақты қаңқа бұлшықеті;
• 2. Көлденең жолақты жүрек бұлшықеті;
• 3. Бірыңғай салалы бұлшықет.
• Қаңқа бұлшықетінің қызметтері:
• - адам дене қалпын сақтауға қатысады;
• - дененің кеңестікте қозғалысын қамтамасыз етеді;
• - дене бөліктерінің бір-біріне салыстырмалы түрде қозғалысын қамтамасыз етеді;
• - жылу көзі болып табылады (жылу реттеуге қатысады).

Бұлшықеттің физиологиялық қасиеттері

• 1. Қозғыштық – бұлшықеттің тітіркендіргішке қозып жауап беруі;
• 2. Өткізгіштік – бұлшықет бойымен қозудың өтуі;
• 3. Жиырылу – бұл қозу кезінде ұзындығы немесе кернеуінің өзгеруі;
• 4. Эластикалық (созылғыш, майысқақ) – жиырылудан кейін бұлшықеттің бастапқы пішініне келуі;
• 5. Автоматия - бұл тіннің сырттан тітіркендірусіз өзінде пайда болатын серпіністер арқылы қозуын айтамыз.
• 6. Пластикалық – бұл ұзындығы өзгерген пішінін біраз уақытқа дейін сақтау.

• Қозуды өткізу жылдамдығы:
• -көлденең жолақты қаңқа еті – 3,5-14 м/сек;
• -көлденең жолақты жүрек еті – 0,5-1м/сек;
• -бірыңғай салалы еттері– 0,5мм - 5-10см/сек.

Бұлшықеттің жиырылу түрлері

• I. Еттің жиырылуы белгілі бір жағдайға (тәуелділігіне) байланысты:
• - изометриялық режим;
• - изотониялық режим.
• - ауксотониялық режим.
• II. Сандық жағынан, олар:
• - бұлшықеттің дара жиырылуы;
• - жинақы бұлшықет жиырылуы: а) шала жинақталу;
• б) толық жинақталу.
• - тетанус (немесе сіреспе): а) тісті тетанус;
• б) тегіс (жайпақ) тетанус.

Еттің дара жиырылуы (ЕДЖ)

• ЕДЖ – жеке импульс әсері нәтижесінде пайда болады.
• 1. Латенттік (жасырын) кезеңі – 0,01 сек;
• 2. Жиырылу кезеңі – 0,05 сек;
• 3. Босаңсу кезеңі – 0,05-0,06 сек.

Тетанус – бұл жиі 2 тітіркендіргішке бұлшықеттің ұзақ және күштірек жиырылып жауап беруі.

• I. Тісті тетанус төменгі жиілікті тітіркендіргіш әсер еткенде пайда болады
• (10 – 20 Гц).
• II. Тегіс тетанус жоғары жиілікті тітіркендіргіш әсер еткенде пайда болады (↑ 20 Гц).

Тітіркендіргіш жиілігінің оптимумы мен пессимумы (Н.В. Введенский)

Оптимум – бұл ең жоғары тетанусты тудыратын тітіркендіргіш жиілігін (оптималды) айтамыз.

• Оптимум – бұл ең жоғары тетанусты тудыратын тітіркендіргіш жиілігін (оптималды) айтамыз.
• Пессимум – бұл төмен тетанус тудыратын ең жиі тітіркендіргішті айтамыз.

Саркомер құрылымы

Миозин жіпшелерімен оның көлденең көпіршелері

Актин жіпшелері

Электромеханикалық ұласу кескіні

Бұлшықеттің жиырылу механизмі

• Тітіркендіру→ Әрекет потенциалының пайда болуы→ Оның жасуша мембранасы мен талшықтардың көлденең түтікшелері бойымен өтуі→ Саркоплазма ретикулум цистерналарынан Са2+ иондарының босап шығуы және олардың миофибриллдерге енуі→ Са2+ ионының тропонинмен байланысы→ Тропомиозиннің деформациясы→ Көлденең көпіршелердің белсенді актин орталықтарымен байланысы→ Актин жіпшелерінің жылжыуы, яғни миофибриллдер қысқарады→ Кальций насосының белсенуі→ Саркоплазмадағы бос Са2+ иондарының концентрациясының төмендеуі→ Көлденең көпіршелердің босауы→ Миофибриллдердің босаңсуы.

Қажу – бұл жасушалар мен мүшелердің немесе тұтас организмнің уақытша қызметінің төмендеуі. Демалыстан кейін қызметі қалыпына келеді.

• Қажу – бұл жасушалар мен мүшелердің немесе тұтас организмнің уақытша қызметінің төмендеуі. Демалыстан кейін қызметі қалыпына келеді.
• ,,Белсенді демалыс,, туралы түсінікті И.М. Сеченов енгізген.