В) 29,4 күн
Г) Айдың өз осінің айналасында айналу кезеңділігіне сәйкес келеді
18. Айдың тәуліктік ырғағы:
А) күн-тәуліктік ырғақпен бірге көрінеді
Б) 24,8 сағат
B) 24 сағат
Г) жануарлардың навигациясы үшін қолданылады
19. Бүйрек арқылы адам ағзасынан ақуыз және минималды фосфордың шығарылуы:
A) таңертең
Б) күндіз
В) кешке
Г) түнде
20. Биоритмдердің негізгі параметрлері:
A) амплитуда
Б) кезең
B) қайталану мүмкіндігі
Г) кезең
21. Таңертең және кешке гормондардың бөлінуінің жоғарылауы байқалады, мысалы:
А) адреналин және ацетилхолин
Б) эпинефрин және норадреналин
B) норадреналин және эпинефрин
Г) тестостерон және адреналин
22. Адам ағзасының ең тұрақты көрсеткіштерінің бірі:
А) қан қысымы
Б) температура
В) қанның құрамы
Г) зәр құрамы
Д) жүрек соғу жиілігі
23. Биоритмдердің қасиеттері :
A) эндогенділік
Б) өзін-өзі қамтамасыз ету қабілеті
В) бифуркация
Г) пластикалық
24. Қандай ырғақтар шексіз пайда болады және өзіне тән
әмбебап сипаты бар:
А) климаттық
Б) кеңістік
В) жүрек
Г) маусымдық
Биоритмология бойынша реферат тақырыптары 1. Биоритмологияның әртүрлі ғылым салаларымен байланысы.
2. Биоритмология тұрғысынан адамның өмір сүру ұзақтығы.
3. Жер бетіндегі тіршілік биоритмдерінің эволюциясы.
4. Ұйқы биоритмдері. Биоритмдерге байланысты ұйқының бұзылуы.
5. Биоритмнің бұзылуы. Десинхроноз биоритмнің бұзылуы.
негізгі формасы.
6. Биоритм және фармакология.
7. Организмнің маусымдық бейімделуі және биоритмдері.
8. Ауа райының құбылмалылығы және метеопатия.
9. Биоритмология тұрғысынан дұрыс тамақтану негіздері.
10. Дене шынықтыру, спорт және туристік қызметтегі биоритмдерді есепке алу.
11. Тұрмыстық және демалыс әрекетінің биоритмдерін есепке алу.
12. Мектепке дейінгі және бастауыш мектеп жасындағы балалардың ойын-сауық іс-әрекетіндегі биоритмдерді есепке алу ерекшеліктері.
13. Жасөспірімдер мен бозбалалардың рекреациялық іс-әрекетіндегі биоритмдерді есепке алу ерекшеліктері.
14. Орта жастағы адамдардың рекреациялық іс-әрекетіндегі биоритмдерді есепке алу ерекшеліктері.
15. Жоғарғы жастағы және қарт адамдардың рекреациялық іс-әрекетіндегі биоритмдерді есепке алу ерекшеліктері.
16. Әртүрлі кәсіптегі адамдардың рекреациялық іс-әрекетіндегі биоритмдерді есепке алу ерекшеліктері.
17. Жұмыс режимі әртүрлі адамдардың рекреациялық іс-әрекетіндегі биоритмдерді есепке алу ерекшеліктері.
18. Қоршаған ортаның экологиялық ерекшеліктерінің ағзаның биоритмологиялық қасиеттері әсері туралы.
19. Әртүрлі туристік-экскурсиялық қызметкерлердің организмдердің биоритмологиялық қасиеттерін есепке алу.
20. Күн белсенділігі синхронизацияның маңызды элементі ретінде
биологиялық жүйелердің ырғағы .
21. Биоритмология аспектісінде салауатты өмір салты.
22. Биоритмология тұрғысынан рекреациялық уақытты оңтайландыру.
23. Адамның өмір сүру сапасын жақсартудағы биоритмологияның мүмкіндіктері.
Терминдер мен анықтамалар Бейімделу синдромы – жалпы адамның қорғаныш күйі мен жануарлардың бейімделу реакцияларының жиынтығы сипаты және күші мен ұзақтығы бойынша маңызды жағымсыз әсерлерге (стрессорларға) жауап ретінде туындайды. Стресс факторларының әсерінен дамитын функционалдық жағдай стресс деп аталады. Стресс туралы түсінікті 1936 жылы канадалық физиолог Г.Селье ұсынған.
Бейімделу – организмнің құрылымы мен функцияларының қабілеті, яғни мүшелері мен жасушаларын қоршаған орта жағдайларына бейімделуі. Ағзаның гомеостазын сақтауға бағытталған. Ағзаның жағымсыз әсерлерге бейімделу реакциялары айтарлықтай қарқындылығы бар жалпы бейспецификалық белгілерді адаптация синдромы деп атайды. Кейде бейімделу әдеттен тыс экстремалды жағдайларға, мысалы, фазаға бастапқы декомпенсация және ішінара кейінгі фазалары, содан кейін толық компенсация кезінде байқалады. Бейімделу мен бірге жүретін ығысулар организмнің барлық деңгейлеріне әсер етеді: молекулалық деңгейден психологиялық реттелу деңгейлеріне дейін.
Биологиялық бейімделу – өзгермелі орта жағдайларында организмнің тиімді өмір сүруін қамтамасыз ететін процесс. Негізінде, биологиялық бейімделу морфологиялық немесе физиологиялық-биохимиялық өзгерістерге дейін төмендейді. Бейімделу өзгерістері өз кезегінде модификация (фенотиптік) немесе тұқым қуалайтын (генотиптік) болуы мүмкін.
Биохимиялық бейімделу– организмнің зат алмасу белсенділігін және биохимиялық реакциялар жылдамдығын тіршілік процестері жүретін деңгейге мақсатты түрде өзгерту қабілеті. Кейбір экологиялық факторлардың өзгеруі қарамастан , өмірлік процесстер айтарлықтай қанағаттанарлық түрде жүруі.
Реттеуші бейімделу – организмнің бейімделу қабілеті қоршаған ортаның физикалық факторларының өзгерістеріне жауап беру, олардың функцияларын уақыт бойынша тарату үшін олардың табиғи кезеңділігін пайдалану және олардың өмірлік циклдерін ең қолайлы уақытқа бағдарламалау. Реттеуші бейімделу эволюциялық популяциялар мен экожүйелердің бейімделу механизмдерінің негізінде жатыр
Сенсорлық бейімделу (мысалы, көру, есту және т.б.) – берілген сенсорлық жүйенің сезімталдықтың өзгеруімен көрінетін оған тән тітіркендіргіштердің әрекетіне бейімделуі.
Адаптогендер – организмнің өмір сүру жағдайларында бейімделу қабілетін арттыратын өсімдік тектес табиғи заттар. (мысалы,элеутерококк, қытайлық шисандра сығындылары және т.б).