Г. О. Устенова А. Ш. Амирханова

Жаңа галенді препараттар және жеке заттардьің препараттары
8 7
тен өткен қоспа ерітінділер су мен науадан ағып кетеді. Калта ішіндегі 
және сыртындағы ерітінді концентрация айырмасы арткан сайын 
диализатордың өнімділігі жоғарылай түседі. Диализатордын басты 
кемшілігі диализ үдерісінін баяу жүретіндігінде.
Электродиализ. Бүл — диализ әдісін электр тоғын пайдала- 
нып, жеделдетілген әдіс. Әр түрлі үлгі бойынша кұрастырылған 
электродиализаторлардын жұмыс істеу негізі бір. Ол ішкі кабырғалары 
жартылай өткізетін кабілеті бар кеуектен жасалған үш науадан түрады. 
Осы үш науаның ортасындағысына тазаланатын коллоидты ерітінді, 
ал сырткы екі науаға ағын су — еріткіш кұйылады. Сырткы науа 
ішіндегі электрода тұракты ток кернеуі беріледі. Ондағы потенциал 
2 -5 —103 В/м-деп кеміген кезде, коллоидты ерітіндідегі әрбір ион өзіне 
сәйкес келетін полюстегі электродка карай бағытталады. Кеуек аркылы 
тек иондар ғана өткендіктен, коллоидты ерітінді өзіндегі косымша 
электролиттерден тазалана бастайды. Кәдімгі жай диализаторлардағы 
тазарту үдерісі тәуліктеп жүрсе, ал электродиализаторлардағы бұл үдеріс 
өте жылдам өтеді және еріткіш шығымы барынша азаяды. Сонғы кезде 
электродиализ әдісі биохимияда, медицинада, тамак өнеркәсібінде жиі 
колданылуда.
Электродиализ түракты электр өрістің және іріктемелі ион алмасу 
мембраналарының көмегімен күрамында ионды түрдегі коспалар бар 
су мен баска сұйыктыктарды минералсыздандыру үдерісі болып табы- 
лады. Тұракты электр өрістегі тұз иондары өрістің бағдарына сәйкес 
бағытталған козғалыска ие болады. Бұл кезде ерітіндінін кез келген 
нүктесінде оның электр бейтараптығы кағидасы сакталынады. По­
лимер үлдірі болып табылатын ион алмасу мембраналары иондарды 
ұстайтын және алмастыратын белгіленген ионогенді топтарға (ионға 
карсылар) ие. Электролит ерітінділеріндегі мембраналар электронды 
өткізгіштіктен болса, яғни кос полярлы электродтар ретінде емес, таза 
электролиттік өткізгіштер ретінде жұмыс істейді.
Көп камералы электродиализ кағидасы электродтардың жұптарынын 
арасына сепараторлармен бөлінген, кезектесетін катионитті және 
анионитті мембраналардың бумасын орналастыруға негізделеді. Осы- 
лай жасалынған камераларда түшыландырылатын және концентраци- 
яланатын ерітінділер ағып өтеді. Осындай жүйеде тасымалдау үдерісі 
көп рет кайталанады, бұл электродтардағы энергияның салыстырма- 
лы жоғалуын азайтуға мүмкіндік береді. Көп камералы электродиализ 
кағидасын колдану мембраналардың үлкен көлеміне ие шағын элек- 
тродиализаторларды жасауға мүмкіндік берді.

88
III тарау
Электродиализ үдерісінде пайдаланылатын мембраналардың тиім- 
ділігі мен сапасы үлкен мәнге ие. Ион алмасу мембранасы ерітінді- 
лердің кұрамдары мен концентрацияларының диапазонында химия- 
лык төзімділіктен, механикалыкбейімділіктен және көлемдердің тұрак- 
тылығынан баска жоғары іріктелімдікке, жаксы электр өткізгіштікке, 
кері диффузиянын томен жылдамдығына және томен осмотикалык 
өткізгіштікке ие болуы керек.
Электродиализдік тұшыландырудағы негізгі проблема аппараттын 
камераларында каттылык тұздары тұнбаларынын түзілу мүмкіндігі 
болып табылады, сонын салдарынан электр және гидравликалык 
карсылык үлғаяды, ерітінділердін камераларға және камераның ішінде 
біркалыпты бөлінуі нашарлайды. Мембрана аралыктұз шөгінділерімен 
күресу үшін келесі технологиялык тәсілдерді колданады:
1) ерітінділердегі тұнба түзетін компоненттердін концентранияла- 
рын каныктыру нүктесінен томен үстау;
2) концентрат жолын кышкылдандырумен онын pH реттеу;
3) электродтардың полярлығын өзгерту аркылы пайда болған 
тұнбаларды жою;
4) диффузиялык кабаттардағы концентрациялар пішімдерін өзгерту 
үшін реверсияланған токтың пульсациясы;
5) бастапкы судан тұнба түзетін компоненттерді жою;
6) ингибриттаушы агенттерді косу.

жүктеу/скачать 9,64 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: