Бүйрек асты безінің препараттары

1 7 0
V тарау
кортизон ацетаты, гидрокортизон, преднизолон, метилпреднизолон, 
дексаметазон, синаплан жэне т.б.
22-сурет. Бүйрек үсті безінің сызбанұскасы
Ірі мүйізді малдың бүйрек асты бездері адреналин мен кортикосте- 
роидтар алуға арналған шикізат болып табылады. Ірі мүйізді малды 
сойған сон бүйрек асты безін бірінші жарты сағатта шығарып алады, 
мұздатады немесе консервілейді, өйткені адреналин пирокатехин ту- 
ындысы ретінде сулы ерітіндіде тез тотығады. Әртүрлі кұрылыстағы 
биологиялык белсенді заттар бөліп алу максатында бүйрек асты безін 
кешенді түрде өндеудің технологиясы жасалды.
Бүйрек асты бездерін тот баспайтын болаттан немесе іші эмальмен 
капталған ет тарткышта ұсактайды. Фаршты кұрғак мұзбен араласты- 
рады және 36 сағатка калдырады (—2) °С. Бүнымен экстракция үдерісін 
интенсификациялауға жетеді. Экстракциялауды кышкылданған спирт - 
те 3 рет жасайды. Сығындыларды біріктіреді, спиртті вакуумда айдайды. 
Сулы калдыкты 40 °С аспайтын температурада 1/15 біріншілік көлемде 
буландырады. Кубты калдыкты суыған ацетоннын үш бөлігімен ара- 
ластырады және 20 сағатка 0—5 °С температурада калдырады. Түзілген 
тұнбаны бөледі де тастайды. Калған сұйыктықтан ацетонды вакуум- 
мен айдайды. Сулы сығындыны екінші рет 5-10 °С температурадағы 
салкында калдырады. Сығындыны калдыктан бөліп алады, ал калғанын 
50% спиртпен жуады. Бұл спиртті жуындылар, сондай-ак спирті 
айдағаннан сон кубтан алынған жуындыларды біріктіреді де вакуум 
астында айдайды. Сулы калдыкты фильтрлейді, фильтратты суытылған 
ацетонмен өндейді. Тұнбаны тастайды, ал сулы бөлікті вакуум астында

Жануарлар шикізатынан апынатын лрепараттар. Гормонды препараттар
171
концентрлейді және негізгі сығындымен біріктіреді. Бұл сығындыны 
суытады да 3 -4 рет 3 л дихлорэтан 10 л сығындыға есебінде дихлорэ- 
танмен экстракииялайды. Дихлорэтанға кортикостероидтар өтеді, ал 
сулы фазада адреналиннің негізгі массасы калады.
Дихлорэтанды кортикостероидпен бөліп алуды аздаған сумен ара- 
ластырады, содан сон коспаны 10—12 сағат мүздаткыш камераға (—10— 
15) °С температурада койып кояды. Аздаған мөлшерде адреналині бар 
бөлінген сулы кабатты дихлоэтандык бөліп алудан жаксы бөлінетін 
кабыктүрінде мұздатады. Дихлорэтанды бөліп алуды вакуумда дихлорэ­
тан толық жойылғанша буландырады. Калдыкты 70% спиртте ерітеді де 
0 °С температурада 10-12 сағатка калдырады. Спиртті сұйыктыкты кағаз 
аркылы фильтрлеп 3—4 рет петролейлік эфирмен өндейді. Тазартылған 
спирт ертітіндісінен вакууммен спиртті жояды, ал калдыкты (сироп 
тәріздес масса) 10% этил спиртімен консервіленген натрий хлоридінін 
изотоникалык ерітіндісінде ерітеді. Осы сұйыктыкпен 25 кг шошка 
бүйрек асты безі мен 40 кг ірі мүйізді мадцын бүйрек асты безінен 1 л алу 
есебінде ерітіндіні сүйылтады. Бұдан сон ерітіндіні рН=4,2-4,5 жеткізеді 
және сонғы рет 2 -5 °С температурада ұстайды. Стандарттаған сон бак- 
териалды фильтр аркылы фильтрлейді де асептика ережесін сактай от- 
ырып ампулаларды толтырады.
Адреналинді суытылған кейін дихлорэтаннан бөлінген, 25% амми­
ак ерітіндісімен рН=9,2 дейін сілтілендіретін сулы сығындыдан ала- 
ды. Адреналин-негіз түзіледі. Тұнудың толықтығы үшін сұйыктыкты 
10-12 °С температурада бір тәулік бойы калдырады. Тұрып калған 
сұйыктыкты фильтрлейді және адреналин кристаллдарын жинайды, 
оларды ашы спиртпен, содан сон эфирмен жуады. Алынған адреналин- 
шикізат, ары карай тазалау максатында, хлорсутек кышкылымен 
кышкылданған суда ерітеді. Тұнбаны фильтрде жинайды, сатылай жуа­
ды: сумен, спиртпен, эфирмен.
Адреналин гидрохлориді жэне адреналин гидротартраты түрінде 
шығарылады.
Адреналин гидрохлориді (Adrenalini hidrochloridum). Ак немесе әлсіз 
күлгін кристалдык ұнтак. Таза және кептірілген адреналинді 0,01 М 
хлорсутек кышкылынын ерітіндісінде 1:1000 катынасында ерітеді, 
хлорбутанолмен және натрия бисульфитімен консервілейді; рН=3,0— 
3,5. Асептикалык жағдайда стерильді фильтрация жүргізеді. Әдеттегідей 
толтырады немесе инертті газ тоғында ампулаға толтырады, немесе 
кара түсті шыны флаконға толтырады.

1 7 2
V тарау
Адреналин гидротартраты (Adrenalini hydrotartras). Ак немесе ак сұр 
түстес кристаллы ұнтак. Жарык пен ау әсерінен жеңіл өзгереді. Суда, 
спиртте жақсы ериді. Суды ерітінділері (рН=3,0-4,0) адреналин 
гидрохлориді ерітіндісіне Караганда едәуір тұракты. 100 °С температура 
кезінде 15 минут стерильдейді.
Әсері бойынша адреналин 
гидротартраты 
адреналина 
гид- 
рохлоридінен ерекшеленбейді. Кдрапайым ашык-бұрышты формалы 
глаукомада жергілікті сінірді тарылтушы ретінде колданылады. Адре­
налин гидрохлоридінің шыгу формасы: 10 мл 0,1% флакондагы сыртка 
колдануға арналған ерітінді және 1 мл 0,1% инъекцияга арналган 
ампуладағы ерітінді жэне 10 мл 0,18% флаконда сыртка колдануга. 
Сакталуы: салкын, жарыктан корғалған жерде. Б тізімі.
Адамнын бүйрек асты безінің қабығы кортикостероид деп аталатын 
көп мөлшердегі стероиды гормон өндіреді. Олар прегнан туындысы 
болып табылады және химиялық құрылымы бойынша 11-дезоксисте- 
роидтерге, 11 -оксистероидтерге жэне 11, 17-оксистероидтерге бөлінеді.
Бірінші топшаның негізгі өкілдері альдостерон мен дезоксикор- 
тикостерон ацетаты. Бұл гормондар организмдегі электролиттер мен 
сулардың алмасуына эсер етеді. Екінші топшанын өкілдері (табиғи) 
глюкокортикостероидтерге кортизол (гидрокортизон) мен көмірсутекті 
жэне акуызды алмасуға белсенді эсер ететін кортизон. Олар сондай- 
ак бауырда гликогеннің жинақталуын бейімдейді, кандағы кант үлесін 
жоғарылатады, азоттың зәрмен бөлінуін тудырады. Глюкокортикосте- 
роидтер кабынуға карсы, десенсибилизирлеуші және аллергияға карсы 
эсер етеді.
Олардың алынуы үшін бүйрек асты безін ұсактайды және эфирмен 
экстракциялайды, ары карай гормондарды спиртке айналдырады, со- 
дан сон натрий хлоридінін изотоникалык ерітіндісіне айналдырады.
Кортин (Cortinum) — бүйрек асты безі кабығындағы тазартылған 
экстрагентінің сулы ерітіндісі. Препарат бүйрек асты безі кабатындағы 
гормонный биологиялык касиеттерін береді (минералды, акуызыд 
және көмірсутектік алмасу). 1 мл бойынша ампулада шығарылады, 
белсенділігі 10 мл-ге 1 ӘБ. Аддисон жэне жалпы адинамия ауруларын 
емдеуде колданылады.
Кортизон ацетаты (Cortisoni acetas). Ак ұнтак, тәжірибелік түрғыда 
суда ерімейді, спиртте аз ериді. Ішке енгізуге немесе бұлшыкет 
аркылы енгізуге 
(суспензия түрінде) 
глюкокортикостероидтерді 
колдану көрсеткіштері болғанда пайдаланады. Ішке әдетте емдеудін 
бірінші күндері тәулігіне 0,1-0,2 г (34 кабылдаудың), содан сон доза-

Жануарлар шикізатынан алынатын препараттар. Гормонды препарапар
1 7 3
сын біртіндеп минималды, терапиялык әсерін ұстап тұруға жеткілікті 
жағдайға дейін азайтады. Ревматизм кезінде курстык дозасы 3 -4 г 
кұрайды, бұлшыкетке тәулігіне 0,025—0,05 г 1 реттен немесе 2 реттен 
8—12 сағат аралыкган енгізеді.
Гидрокортизон 

жүктеу/скачать 9,55 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: