7-кестенің соңы Эндокринді бездер

164
V тарау
алды. Инсулиннін бірінші кристалдары 1952 жылы гармонды баска 
гармондык заттардан тазартудың жаңа әдістерінің (иммуноэлектро­
форез және жоғары босатылған сұйыктык хроматография) аркасында 
алынды. Казіргі уакытта кара мүйізді мал мен шошканын асказан 
асты бездерінен инсулинді бөліп алудын бірнеше технологиялары 
бар. Төменде фармацевтикалык мекемелерде колданылатын едәуір 
келешегі бар әдістер келтірілген.
21-сурет. Ұйкы безінің сызбанұскасы
Инсулинді алу келесі сатылардан тұрады.
1. Мұздатылған ұйкы безін ұсақтау және кышкыл спиртті ерітін- 
дісімен экстракциялау.
2. Балластты акуызды тұндыру (pH 7,5) және липидтерден босату.
3. Инсулин фракциясын изоэлектрлік тұндыру (pH 5,5 кезінде) және 
спиртпен, ацетонмен, эфирмен тұндыру.
4. Инсулинді тазалау: тұзбен тұндыру, хроматография әдісімен фрак- 
циялау, гель-фильтрация және т.б. болады.
5. Инсулинді кристалдау.
6. Цинк-инсулинді кайта тұндыру.
Жаңа және мұздатылған асқазан асты бездерін ет тарткышта 
ұсактайды және бірінші рет 80-85% этанолмен реакторда араластырғыш 
аркылы экстракциялайды. Екінші рет ортофосфор кышкылымен 
(хлорсутекті немесе күкіртті) pH мәні 2,8-3 кышкылданған 57% эта­
нолмен pH мәні 2,8—3 жеткенше экстракциялайды. Экстракцияны

Жануарлар шикізатынан алынатын препарапар. Гормонды препарапар
165
1,5-4 сағат бойы араластыра отырып жүргізеді. Кышкылданған спиртті 
ұйкы безінде болатын трипсин ферментін инактивтеуге бейімдейді, 
сонын аркасында инсулинді өзгеріссіз сактауға болады. Кейбір ме- 
кемелерде экстракцияға арналған роторлы-пульсациялык аппарат 
пайдаланылады, ол инсулинді экстракциялау каркындылығын едәуір 
аныктайды (1,5 сағат).
Алынған сығындылерді біріктіреді, тұнба түрінде түсетін кажет емес 
акуыздардан босату үшін суыкта 48 сағат калдырады. Тұнбаны цен- 
трифугалаумен бөледі және жояды. Содан соң, инсулинді бөлу мен 
тазалау үшін ион алмасу хроматографиясын пайдаланады (тазалаудын 
едәуір дамыған әдісі). К.У-33-30/100 макрокеуекті сульфокатиониттегі 
мөлдір сұйыктыктан инсулин сорбииясын pH мәні 3,0—3,3 кезінде 
псевдосұйылту режимінде жүзеге асырады. Липидтерді катионитті 65— 
67% этанолмен жуу жолымен жояды, бұл кезде балластты акуыздарды 
0,3 М (pH 5,3) ацетатты буфермен жуу аркылы жояды.
Инсулиннін десорбпиясын 0,01—0,05 М аммоний буфер ерітіндісі 
(pH 10 кезінде) көмегімен тез жүзеге асырады және жылдам хлорсутек 
кышкылымен pH мәні 4,5 болғанша кышкылдатады да ацетон косады. 
Балластты заттың түскен тұнбасын жояды. Инсулинді мырыш ацетаты 
ерітіндісімен тұндырады (pH 6,2 кезінде) — кристалдаумен тазалай- 
тын цинк-инсулин алады. Цинк-инсулинді pH мәні 2,8 дейін лимон 
кышкылымен кышкылдатылған суда ерітеді. Ертітіндіні 1 сағат бойы 
койып кояды, балластты акуыздын түскен тұнбасынкизельгур аркылы 
фильтрлейді. Фильтратты ацетонмен араластырады, хлорлы мырыш 
пен фенол косады, 0 °С температураға дейін суытады. Инсулинді баяу 
кристалдау үшін ерітіндінін pH мәнін біртіндеп өзгертетін жағдай 
жасайды. Ерітіндіні pH мәні 8,5 болғанша сілтілілейді; 2—3 минутка 
калдырады, сосын pH мәнін 6,8 дейін жеткізедізеді, 1 сағат араластыра­
ды; pH мәні 6,5 кезінде 2 сағат араластырады; рН=6,2 және 6,0 кезінде 
2 сағат араластырады да 20 сағат бойы койып кояды; рН=5,8 мәнінде 
2 сағат араластырады да 5 °С температурада 48—96 сағат койып кояды. 
Инсулиннін түзілген кристалдарын центрифугалаумен бөледі, мұзды 
тазартылған сумей, ацетонмен, эфирмен жуады. Кептіруді ауада неме- 
се кептіргіш шкафта жүргізеді.
Көптеген фармацевтикалык мекемелер мен компаниялар инсулинді 
алу технологиясын дамытуды кен аукымда зерттеуді жүргізуде. Соны- 
мен, «Ново индастри» даттык компаниясы адамдағы инсулинді гендік 
инженерия әдісімен өндіреді, онын негізінде аланин калдығын трео­
нин калдығындағы В тізбегіне алмастыру жатыр. Бұны ферменттік

166
V тарау
алмастыру жолымен ары карай өнімді хроматографиялык тазалаумен 
жүргізіп алынды; нәтижесінде 99% таза бір компонентті адам инсулині 
алынды.
«Эли Лилли» америкалык компания зерттеулері инсулин өндірісі 
мен оны тазалау үдерісінін жоғары техникалык дәрежесіне әкелді. 
1980 жылдан бастап барлык шығарылатын инсулиндер ион алмасу хро- 
матографиясын колдана отырып косымша тазалау сатысында дайын- 
далады.
«Эли Лилли» компаниясы — гендік инженерия әдісімен инсулинді 
кұру технологиясын жасау бойынша ірі орталыктардың бірі. Жекелей 
алғанда патогенді емес Е-12 штаммасындағы Е. Coli жасушасында ин­
сулин биосинтезі жүзеге асырылды. Ол үшін проинсулин РНҚ-сын кері 
транскриптаза көмегімен онын ДНК-көшірмесін синтездеді. Принсу- 
лин молекуласы айналады және дисульфидті байланыс түзгеннен кейін 
инсулин молекуласын түзеді. Рекомбинантты ДНҚ негізіндігі адам 
инсулині өндірісімен байланысты катан тазалау процедурасы өзіне 
изоэлектрлі тұну мен кристалдануды, гель-фильтрациялык хромато- 
графияны, ион алмасу хроматографиясын кіргізеді.
Казіргі уакытта инсулин препаратының бірнеше түрі шығарылады.

жүктеу/скачать 9,55 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: