Гомологты емес аймағында орналасқан гендер жыныспен тіркесіп тұқым қуалайды.
У хромосома
(акроцентрлік хромосома)
Жыныс хромосомаларының гомологты аймақтарында орналасқан гендер жынысқа байланыссыз, ұрпақтан ұрпаққа беріледі.
Тіркес тұқым қуалауға есептер
1. Ата-анасы сау отбасында екі ұл және екі қыз бала бар. Бір ұл баласы гемофилия ауруымен ауырып, 16 жасында қайтыс болған. Қалған балалары сау. Олардың балаларының ауру болып тууының ықтималдығы қандай?
(Гемофилия ауруымен тек ер адамдар ауырады, ал әйелдер гемофилия ауруын анықтайтын генді тасығыш болып есептеледі)
2. Адамда және дрозофила шыбынында жыныс хромосомаларының жиынтығы XXY болса, жынысы қандай болмақ?
(Аталық жынысты. Y-хромосома жынысты анықтайды)
3. Әкесі және ұлы дальтонизм ауруымен ауырады, ал шешесі – сау. Баланың және ата-анасының генотипін анықтаңдар. Бұл отбасында ауру әкесінен ұлына берілуі мүмкін бе?
(Әкесінікі - XͩͩY, шешесінікі - XᴰYᵈ, баланікі - XᵈY. Мүмкін емес, әкесінен ұлына берілмейді)
4. Дрозофила шыбынының қызыл көзін анықтайтын ген Х-хромосомада орналасқан. Ол ақ көздіден басымдылық көрсетті. Егер ақ көзді аналық шыбынды қызыл көзді аталық шыбынмен шағылыстырса, олардың ұрпақтарының фенотипі және генотипі қандай болады?
(Барлық аналық шыбындар қызыл көзді – Ww. Барлық аталық шыбындар ақ көзді – Ww.
5. Гетерозиготалы дальтонизм генін алып жүруші әйел, қалыпты көретін еркекпен тұрмыс құрса, онда отбасынан қандай ұрпақ күтуге болады? Белгі жыныс хромосомасымен тіркесіп беріледі.
(Шешесі гетерозигота. Ауру бала туу мүмкіндігі - 25%)
Қорытынды
Мендель және Морганның еңбектері классикалық генетиканың негіздерін қалады.
Бір хромосома орналасқан гендер- тіркес гендер, тіркесу тобын құрайды, саны ХХ-23, ХУ-24.
Тәуелді тұқым қуалау - әр түрлі хромосомаларда орналасқанда
Пайдаланылған әдебиеттер
1. Әбилаев С.А. Молекулалық биология және генетика, 2008. 2. Е.Ө.Қуандыков, С.А.Әбілаев. Медициналық биология және генетика. Алматы 2006. 3. Әбилаев С.А. Молекулалық биология және генетика, екінші басылым 2010. 4. П.Қ.Қызымбет, Л.Аманжолова, Қ.Нұртаева. Медициналық биология. Алматы 2002. 5. Бочков В. Клиническая генетика, М, 2006 6. Цузмер А.М. Биология М.1999 7. Алиханян С.И. Общая генетика – М, 1985
