4. Нүктелердің тік бұрышты координаталарын анықтау. Картадағы нүктелерді координаталары бойынша салу Компастың (сызғыштың) көмегімен координаталық торда сіз:
1. Картадағы нүктенің тікбұрышты координаталарын анықтаңдар. Мысалы, В нүктелері (2-сурет).
Ол үшін сізге қажет:
X жазу - В нүктесі орналасқан шаршының төменгі километрлік сызығын цифрлау, яғни 6657 км;
квадраттың төменгі километрлік сызығынан В нүктесіне дейінгі қашықтықты перпендикуляр бойымен өлшеңіз және картаның сызықтық масштабын пайдалана отырып, осы кесіндінің метрдегі мәнін анықтаңыз;
шаршының төменгі километрлік сызығының цифрландыру мәнімен 575 м өлшенген мәні қосылсын: X=6657000+575=6657575 м.
шаршының төменгі сол жақ бұрышынан карта масштабы бойынша нысананың абсциссасы мен шаршының төменгі жағының арасындағы айырмашылыққа тең кесінді қою - 725 м;
алынған нүктеден оңға перпендикуляр бойымен нысананың және шаршының сол жағының ординаталарының айырмашылығына тең кесіндіні бір жаққа қойыңыз, яғни 360 м.
Күріш. 2. Картадағы нүктенің тікбұрышты координаталарын анықтау (В нүктесі) және тікбұрышты координаталарды пайдаланып картадағы нүктені салу (D нүктесі)
5. Әртүрлі масштабтағы карталарда координаталарды анықтау дәлдігі 1:25000-1:200000 карталарында географиялық координаттарды анықтау дәлдігі сәйкесінше шамамен 2 және 10 "" құрайды.
Картадағы нүктелердің тікбұрышты координаталарын анықтау дәлдігі оның масштабымен ғана шектелмейді, сонымен қатар картаны түсіру немесе құрастыру және ондағы әртүрлі нүктелер мен жер бедерінің объектілерін салу кезінде жіберілетін қателердің шамасымен шектеледі.
Геодезиялық нүктелер және картада ең дәл (0,2 мм-ден аспайтын қателікпен) сызылады. жер бетінде ерекше көзге түсетін және алыстан көрінетін, белгі мәні бар объектілер (жеке қоңырау мұнаралары, зауыт мұржалары, мұнара типті ғимараттар). Демек, мұндай нүктелердің координаталарын картада қандай дәлдікпен бейнелейтін болса, дәлдікпен анықтауға болады, яғни 1:25000 масштабты карта үшін – 5-7 м дәлдікпен, а. масштабы 1:50000 – дәлдікпен -10- 15 м, 1:100000 масштабтағы карта үшін – 20-30 м дәлдікпен.
Қалған бағдарлар мен контур нүктелері картада сызылады, демек, одан 0,5 мм-ге дейінгі қателікпен және жер бетінде анық көрсетілмеген контурларға қатысты нүктелер анықталады (мысалы, контурдың контуры). батпақ), қателігі 1 мм-ге дейін.
