Х а б а р ш ы с ы в е с т н и к семипалатинского государственного

39 
 
ӘӨЖ   638.162:613.22 
 
К.К.Кабдулкаримова
1
, С.А.Курумбаева
1
, Н.М. Омарова
2
  
1
Шәкәрім атындағы Семей мемлекеттік университеті, Семей қ. 
2
Бозанбай орта мектебі, ВКО, Уланский район. 
 
БАЛДЫҢ ФИЗИКА
-ХИМИЯЛЫҚ ЖӘНЕ ЕМДІК ҚАСИЕТІН ЗЕРТТЕУ 
 
Мақала  Шығыс  Қазақстан  өңірінде  өндірілетін  балдардың  табиғи  немесе  жалғандығын 
физика-химиялық  және  органолептикалық әдістер арқылы анықтауға арналған. 
Түйінді сөздер: бал, түрі, құрамы, кристалдануы, қасиеттері. 
 
     Табиғи  бал  тек  азық-түліктік  бағалы  өнім  болып  қоймай  ,  оның  емдік  және 
профилактикалық қасиеті де өте жоғары. Табиғи балды алу көптеген материалды шығындарды талап 
етеді.  
     Ара  балы  –  жоғары  калориялы  диеталық  тағам,  жұмысшы  бал  арасының  гүлді 
өсімдіктердің  шырынынан  өңдеп  шығарған  қоймалжың,  тәтті,  сұйық  өнімі.  Ара  балы  бір  шырынды 
және  көп  шырынды  болып  бөлінеді.  Бір  шырынды  бал  тек  өсімдіктің  бір  түрінен  жиналады,  оны 
өсімдіктердің  түріне  қарай  (қарақұмық  балы,  жөке  балы,  т.б.)  атайды.  Көп  шырынды  бал 
өсімдіктердің бірнеше түрінен жиналады. Мұндай балды табиғи бал беретін өңірлерге  байланысты ( 
дала  балы,  тау  балы,  бақ  балы,  т.б.)  әртүрлі  айтады.  Бал  адам  организмін  витаминдермен, 
ақуыздармен, ферменттермен, т.б. тіршілікке қажетті заттармен байытады. Сондай-ақ балды асқазан, 
бауыр,  бүйрек,  жүрек,  өкпе,  жүйке  ауруларын  емдеуге    қолданады.  Ара  балын  косметикада,  дәрі 
жасауда  пайдаланады.  Тауары  мол  нарықты  тұтынушыларға  белгілі  бір  тауарды  сапа  деңгейіне 
сәйкестігін  көрсететін  дәлелдеме  болуы  қажет.  Әсіресе  маңызды  мәселе  -идентификация  және 
фальсификация [1,2]. 
     Бұл  мақала  балдың  органолептикалық  көрсеткіштерін,  физика-химиялық  қасиеттерін, 
қоршаған орта жағдайына сүйеніп балдың емдік қасиеттерін көрсетуге арналған. 
     Балдың құрамында  су, ақуыз, күл, көмір сутегі, глюкоза, жүзім қанты, сахороза, мальтоза,  В
3
, В
5
, 
А,  С,  Н,  Е, К  дәрумендері,  минералды  тұздар,  ферменттер,  сондай-ақ,  химиялық  элементтер  (калий, 
кальций,  фосфор,  хлор,  күкірт,  натрий,  темір,  марганец,  мыс,  т.б.),  алма,  жүзім,  қымыздық  тәрізді 
қышқылдар  болады.  Ара  балының  сапасын  хош  иісі,  дәмі,  түсі,  тығыздығы,  ылғалдығы,  қоректік, 
жабысқақтық қасиеттері арқылы анықтайды. Егер құрамында су мөлшері 20 %-дан асса, онда бал өте 
сұйық  болады,    тез  бұзылады.  Су  мөлшері  14-15  %  болса,  бал  қою  яғни  тұтқыр  болады.  Бал 
тұтқырлығы температураға байланысты. 20?С температурадағы балды 30?С температурадағы балмен 
салыстырғанда  тұтқырлығы  4  есе  аз  болады,  қыздырған  кезде  бал  сұйыққа  айналып,  оңай 
араластырылады.  Балдың  төменгі  тұтқырлығы  16?С  температурадан  37?С  температура  аралығында 
болады,  ал  49?С  температурасынан  жоғары  болса,  онда  бал  тұтқырлығы  біртіндеп  төмендейді  [3]. 
Балдың  физикалық  қасиеттеріне  кристалдану,  карамелдену,  иісі,  түсі,  дәмі,  консистенциясы  жатады 
[2]. 
  Кристалдану  –  балдың  сұйық  күйінен  кристалл  күйіне  айналуы.  Бұл  кезде  бал  сапасы  өзгермейді 
және  төмендемейді.  Кристалдау  процесіне  әсер  ететін  негізгі  фактор  қант  концентрациясы,  оның 
табиғаты мен құрылысы.  
Кристалдану  процесі  кезінде  фруктоза  сұйық  күйін  сақтап,  кристалдану  элементі    глюкоза 
мен  сахароза  болады.  Фруктоза  мөлшері  көп  болса,  ол  ұзақ  уақыт  бойы  бал  сұйық  күйінде  болады. 
Бал  құрамындағы  протеиндер,  өсімдік  текті  желімдер  мен  декстрин  мөлшерінің  жоғарлауы  бал 
кристалдануын баяулатады. Температура мен су  кристалдану жылдамдығына әсер етеді. Ол 13-14?С 
температурада  тез  кристалданады.  Осындай  температураның  төмендеуі  немесе  жоғарылауы 
кристалдау  процесін  баяулатады,  себебі  біріншіден  –  бал  тұтқырлығы  жоғарлайды,  екіншіден  – 
глюкоза ерітіндісінің қанығуы төмендейді. 27-32?С температурада бал кристалдануы байқалмайды, ал 
40?С  температурада  кристалданған  бал  ериді.  Балдың  кристалдануы  оның  химиялық  құрамына  да 
байланысты. Құрамында глюкоза мөлшері көп болса бал ірі кристалдарға тез айналады. Ал фруктоза 
мөлшері  көп  болса  бал  ұсақ  кристалдар  түзіп  кристалданады.    Бал  қоюлығы  оның  жоғары  сапасын 
көрсетеді. Меншікті салмағы 1,420-1,440 аралығында болады, бір литр бал салмағы 1,420 кг тең [3]. 
Бал  карамелденуі  оны  қыздырған  кезде  болады,  осы  кезде  қант  ыдырап,  су  мен  карамелан  түзіледі. 
Қант  карамелденуі  оларды  балқыту  температурасынан  жоғары  қыздырған  кезде  болады,  бал 

40 
 
құрамына  кіретін  фруктозаның  балқу  температурасы  95?С.  Балды  қайнағанша  қыздырғаннан  кейін, 
карамелденуге  фруктоза  ұшырайды      
Балға қойылатын ветеренарлы-санитарлы талаптар [5,6]: 
 
 
Бал түрі
 
n
D
20
 
Судың 
массалық 
үлесі,%
 
Орташа 
судың 
массалық 
үлесі,%
 
Табиғи балдың 
нормальды 
көрсеткіштері,%
 
Қарақұмық балы
 
1,4832
 
21,3
 
21,1
 
21
 
1,4837
 
21,1
 
1,4840
 
21,0
 
Әр түрлі шөп 
қоспасының балы
 
 
1,4840
 
21,0
 
20,9
 
21
 
1,4835
 
21,2
 
1,4850
 
20,6
 
Гүл балы
 
 
1,4900
 
18,6
 
17,3
 
21
 
1,4950
 
16,6
 
1,4946
 
16,8
 
Күнбағыс балы
 
 
1,4800
 
22,6
 
20,3
 
21
 
1,4890
 
19,0
 
1,4885
 
19,2
 
Алма балы
 
1,4840
 
21,0
 
21,1
 
21
 
Ақ акация балы
 
1,4837
 
21,1
 
 
 
 
     Сараптамаға  бал  келесі  жағдайлар  болған  кезде  ғана  алынады:  омартаның  ветериналды  – 
санитарлы  құжаты,  онда  өнімнің алынған жері  мен  уақыты  белгіленуі  қажет,  сонымен  қатар  омарта 
улы  химикаттармен  өңделген-өңделмегені;  араларды  қандай  азықпен  тамақтандырылғандығы  т.б.  
Келесі  көрсеткіштер  бойынша  бал  сатуға  тыйым  салынады:  1)  ыдыстың  сәйкес  келмеуі;  2) 
органолептикалық кемістік; 3) су мөлшері 21% асып кетсе; 4) ашуы; 5) механикалық қосылыстардың 
болуы; 6) 50
0 
С 
 
 жоғары температурада қыздырылса; 7) улы болса; 8) радиоактивті болса; 9) жасанды 
болса. 
     Зерттеу  нәтижелерін  алмай  балды  сатуға  рұқсат  берілмейді.  Балды  сату  кезінде  сатып 
тұрған  адамдарда  алжапқыш,  жеңдік  және  басына  ақ  қалпақ  киіп,  сауданың  санитарлы  ережелерін 
сақтау  керек.  Балы  бар  ыдыста  ветеринарлы-  санитарлы  сараптау  жүргізілгені  туралы  дәлелдейтін 
этикетка болу керек. Ветеринарлы – санитарлы сараптау нәтижесі белгілі бір журналда тіркеледі. 
     Бал құрамындағы су мөлшерін анықтау үшін кристалданған бал қолданылады. Балдың 
бір  тамшысын  рефрактометр  призмасына  құйып,  сыну  көрсеткішін  өлшейді  де  су  мөлшерін 
анықтайды.  
     Балдың жалпы қышқылдығын  анықтау үшін бал сынамасын алып, дистилденген суда  
ерітіп,  фенолфталеин  қатысында    натрий  гидроксиді  ерітіндісімен  қызғылт  түске  дейін  титрлейді. 
Жалпы қышқылдықты келесі формула арқылы есептейді: Қ
ж
=50 ∙ 0,1 ∙ V, мұндағы: 50,0 – 100г балға 
шаққандағы  коэффициент;  0,1  –  натрий  гидроксиді  ерітіндісінің  концентрациясы;V  –  титрлеуге 
кеткен натрий гидроксиді көлемі. 
     Оксиметилфурфуролға  сапалық  реакция.  Әдіс  қышқыл  ортада  қызыл  түске  боялған 
резорцин мен оксиметилфурфурол қосылыстарының түзілуіне негізделген[5,6]. 
     «Саламатты  Қазақстан  -  2030»  мемлекеттік  бағдарламасы  аясында  Ұлан  ауданының 
Бозанбай орта мектебінде тамақтану рационына балаларға күнделікті 20-25г бал беріледі. Ауруханада 
бұрын  жиі  қаралатын  (диагностикалық  медициналық  карталарының  мәліметтері  бойынша) 

41 
 
балалардың  (2  жыл  арасындағы  мәліметтер)  түрлі  ауруларға  организмдерінің  қарсылығының 
артқандығы байқалды.  
 Қорытынды 
     1.Балдың органолептикалық көрсеткіштері мен физика-химиялық қасиеттері қарастырылды; 
     2.  Балдың  су  мөлшері,  жалпы  қышқылдығы  анықталып,  оксиметилфурфуролға  сапалық  реакция  
жүргізілді; 
     3. Алынған балдың 5 үлгісінің зерттеу нәтижелері бойынша мемлекеттік стандартқа сай екеніндігі 
көрсетілді; 
     4.  Таза  аймақта  өндірілген  бал  өскелең  ұрпақтың,  әсіресе  иммунитеті  төмен  балалардың 
денсаулығына оң әсер ететіндігі көрсетілді; 
     5.  Балдың  органолептикалық  және  химиялық  қасиеттері  қоршаған  орта  табиғатына  байланысты 
екендігі дәлелденді. 
 
Әдебиет
 
 
1 Стряпунин И.А. Полезное о меде. - М.: Знание, 2003. – 120с.  
2 Дьяченко Т. В, Пересадин Н. А. Мед и медолечение. – 
Ростов На – Дону
: 
Феникс, 2006. -  224 с. 
3 Захарова Н.И. Советы покупателю при выборе меда. - М.: Просвещение, 2004.- 115с. 
4  ГОСТ  19792-2001  на  натуральный  мед  .  Минск:  Межгосударственный    совет  по  стандартизации, 
метрологии и сертификации. - М.: Изд-во стандартов. 2003. – 19с. 
5  Захарова  Н.И.  Экспресс  методы  экспертизы  качества  пчелинного  меда.  М.:  Просвещение,  2000.  – 
120с. 
6 Заикина В.И. Экспертиза меда  и способы обнаружение его фальсификации. М.: Просвещение, 2006 
– 142с. 
 
The given article reveals the methods of palinological analisys to differentiate originality of honey. 
By the results of the study there will he given evaluation of 5 different honey tests in East Kazakhstan region.   
     В  данной  статье  изложены  методы  проведения  палинологического  анализа  путем 
органолептических  и  физико-химических  методов  для  выявления  натуральности  меда  или  его 
фальсификации.  
 
 
 
ӘӨЖ  663.813:543.544 
 
К.К.Кабдулкаримов
1
, Н.М.Омарова
1
, Г.Бакумбаева
1
, Р.Әсенғали
2
  
1
Шәкәрім атындағы Семей мемлекеттік университеті, Семей қ. 
2
№39 орта мектебі, Семей қ. 
 
ЖЕМІС ШЫРЫНДАРЫНЫҢ САПАСЫН АНЫҚТАУДА ҚАҒАЗ 
ХРОМАТОГРАФИЯСЫН ҚОЛДАНУ
 
    
Мақалада таралу (қағаз)  хроматографиясының  жеміс шырындарының сапалық құрамын және 
темір(ІІІ)иондарының концентрациясын сандық анықтауға қолдануға болатындығы көрсетілген. 
  Түйінді сөздер: шырын, хроматография, сапасы, құрамы 
 
Бүгінгі заманда адам баласының дені сау болып, толыққанды өмір сүруінің ең негізгі жағдайы 
–  ол  тамақтану  және  тамақтың  сапалы  болуы.  Сондықтан  да,  тамақтың  сапалы  әрі  таза  болуын 
бақылауда ұстап, азық-түліктерді өндіру мен  сатуды реттеп  бақылап отыратын заңдардың тіпті  ерте 
заманда  болғаны  таңқаларлық  жағдай  емес.  Ерте  заманда  бұдан  3600  жыл  бұрын  Вавилон  патшасы 
Хаммурапидің  заңнамасында  сапасы  төмен  денсаулыққа  нұқсан  келтіретін  сыраны  пайда  көзіне 
айналдырған  алыпсатарларды    жазалау  қарастырылған.  Ертедегі  Рим  мен  Грецияда  өнімдерінің 
сапасын бақылайтын арнайы мекемелер болған [1]. 
Қазіргі заманғы уақыттың талабы – ауылшаруашылық тамақ өнімдерінің құрамындағы ақуыз, 
май, крахмал, су және  пигменттердің сапасын тез анықтап бағалау. Әсіресе, тамақ өндіретін шикізат 
пен  тамақ  өнімдерінде  улы  заттардың    бар-  жоқтығын  тез  арада  анықтау  өте  маңызды  болып 
табылады.  Әлемнің  көптеген  елдерінде  тамақ  өнімдері  құрамында  зиянды  заттардың  мөлшерінің 

42 
 
шектен  асып  кетпеуін  қадағалайтын  заң  қабылдаған  және  бұл  заң  негізінде  бақылау    жүйесі  
ұйымдастырылған [ 1]. Соған қарамастан тамақ өнімдерінің құрамын анықтауда көптеген  мәселелер 
туындайды:  
1.Жаңа сараптау әдістерімен қатар  дәстүрлі сараптау әдістері де қолданылады; 
2.Қазіргі  заманда  хроматографиялық  және  спектрофотометриялық  әдістер  тамақ  өнімдерінің 
барлық  компоненттерін  анықтауға  мүмкіндік  береді.  Алайда    бұл  әдістер  қымбат,  әрі  күрделі,  ал 
кейбір  жағдайда тым «сезімтал» сондықтан қателесу мүмкіндігі артады; 
3.Жалпы  ұлттық    масштабта  анализдің  ресми  әдістерін  зерттеуге  енгізу  арқылы  зертханада 
алынған  зерттеу  нәтижелерінде  туындайтын  қателіктердің  болу  мүмкіндігін  минимумға  жеткізу 
керек;  
4.Аналитикалық  әдістерді  таңдау  сол  мемлекетте  қабылданған  заң  нормаларына  тікелей 
байланысты.  Оның  ішіндегі  өте  маңыздысы:  халықаралық    деңгейде  зерттейтін  аналитикалық 
әдістерді  сәйкестендіру  мәселесін  шешу.  Бұл  мәселені  шешуде  химик-аналитиктердің  ұсыныстары 
негізгі рөл атқарады [2,3].  
Зерттеудің объектісі ретінде дүкеннен алынған шырындар және үйде жасалған алма шырыны 
болды. Шырындар құрамындағы темір(ІІІ) иондары мен аскорбин қышқылы (дәрумен С) және лимон 
қышқылы анықталды. 
 Зерттеу әдісіне қағазды  хроматография әдісі таңдалды. 
    Қағазды  хроматография.  Қағаздағы  таралу  хроматографиясы  заттардың  бөлінуі  екі  сұйық 
фазалар  арасында  олардың  әр  түрлі  таралуына  байланысты  жүреді.  Жылжитын  фаза  ретінде 
органикалық  еріткіштер  қоспасы  алынады,  ал  жылжымайтын  фаза  ретінде  хроматографиялық 
қағаздың талшықтарындағы су алынады.  
     Заттардың  бөлінуін  хроматографиялық  қағаз  жолағындағы  заттардың  зоналары  орналасуын 
көрсететін  негізгі  сипаттамасы  R
f 
анықтайды.  R
f
=l/L,  мұндағы  l  –  анықталатын  заттың  тамшысы 
құйылған  орыннан  (старт  сызығы)  зонаның  ортасына  дейінгі  аралық,см;  L  -  анықталатын  заттың 
тамшысы  құйылған  орыннан  (старт  сызығы)    дақтың  ақырғы  сызығына  дейінгі  еріткіштің  өткен 
аралығы,см.  
     Шырындар құрамындағы темір(ІІІ)иондарын анықтау. Темір(ІІІ) ионын сандық анықтау әдісі 
комплекс иондарының  [FeCI
4
 ]
- 
 еріткішпен бірге жылжуына негізделген. Хроматограммадағы темір 
зонасын 
қиып 
алып, 
темірді 
экстракциялап, 
темір(ІІІ) 
роданиді 
қосылысы 
ретінде 
фотоколориметриялық  әдіспен  анықтайды.  (Хроматографиялық  қағазды  тек  бұрышынан  ғана  ұстау 
керек!). 
     Шырындардағы темір(ІІІ) иондарының хроматограммасы: 
                        
 
 
                     Сур.1-  Үй шырыны                               Сур.2-  «Моя семья» шырыны 
                                                                                                                          
Бояулардың аймақтарынан үй шырынында «Моя семья» шырынына қарағанда темір ионының 
көп  екендігі  көрінеді.  Квадрат(  11х11см)  түрінде  алынған  хроматографиялық  қағаздан  ені  1см-дей 
болатын  жолақ    «құйрық»  кесіледі  де  1,5см-ге  қысқартылады.  Шырын  ерітіндісінің  сынамасын 
хроматографиялық  қағазға  2-3  рет    «құйрықтың»  бітетін  жеріне  микро  шприцпен  тамызады.  Әр 
тамшыны алдыңғы тамшы кепкен соң ғана тамызу қажет. Қағаздағы сынама дағының диаметрі 3 мм-
ден аспау керек. Петри шынысына 10-15 мл жылжығыш еріткішті (н-бутанол, ацетон, концентрлі тұз 
қышқылы,  су  4:3:2:1  қатысында  алынған)  құяды,  квадрат  хроматографиялық  қағазбен  жауып,  
«құйрықты» еріткішке батырады да екінші Петри шынысымен жабады. 

43 
 
      
Еріткіш  «құйрық»    арқылы  қағазда  көтеріледі,  біраздан  соң  хроматограмманы    көрсету  үшін 
квадрат  хроматографиялық  қағазды  Петри  шынысынан  алып(кепкен  соң)  шашқыш  көмегімен 
аммоний  роданидінің  ацетондағы  қаныққан  ерітіндісін  бүркеді.  Темір(ІІІ)  зонасы  қызыл  түске 
боялады.Хроматограмма  кепкен  соң  R
f
  анықталады.  Сандық  анализ  жүргізу  үшін  боялған  зонаны 
қиып  алып,  10  мл  ацетон,  3  тамшы  2М  тұз  қышқылы  ерітіндісі  құйылған  стақанға  жолақ 
түссізденгенге  дейін  5-10  минуттай  ұстайды.  Ерітіндіні  өлшегіш  колбаға  аударып,  қағазды  бірнеше 
рет жуып, өлшегіш колбаға құяды, үстіне 5 мл 4М аммоний роданиді ерітіндісін құйып, дистилденген 
сумен өлшегіш колба белгісіне дейін жеткізеді. Көк светофильтр (λ=480нм) көмегімен фотометрлейді 
де    градуирлік  графиктен  темір(ІІІ)  концентрациясын  анықтайды.  Сонымен,  дүкеннен  алынған 
шырындарда  да,  үй  шырынында  да  темір(ІІІ)  ионының  барлығы  анықталды,  бірақ  үй  шырынында  
темір мөлшері көп болып шықты. 
Жеміс  шырындарының  құрамында  аскорбин  және  лимон  қышқылдарын          анықтау
                                                                                                                      
Аскорбин қышқылы, С  витамині
 
 Аскорбин қышқылы түссіз суда жақсы еритін, өте тұрақсыз, қыздырған кезде сулы ерітіндеде  
бұзылатын  кристалды  зат.    С  витамині  –тотықсыздандырғыш,  оның  биохимиялық    процестерге 
қатысуы да осы қасиетіне негізделген.  Гормондар  синтезіне қатысады және жануарлардың дәнекер 
тканіндегі  ақуыз,    коллаген  синтезіне  қажетті  маңызды  биологиялық  қосылыс  адреналинің  тотығып 
кетуінен  сақтайды.    Аскорбин  қышқылы    кейбір  ферменттердің  құрамына  кіреді.  С  витамині  цинга 
ауруына  қарсы  тұрады  және  оны  дене  мен  ой  еңбегі  күшейгенде  қабылдаған  маңызды.  Өсімдіктер  
мен кейбір жануарлар түрі аскорбин қышқылын  өздері жасауды «біледі». Ал адам баласы мен теңіз 
шошқасы  эволюция    барысында  аскорбин  қышқылын  өзі  жинау  қабілетін  жоғалтқан.  Сондықтан 
жейтін  тағаммен  50-100  мг  аскорбин  қышқылын  алып  отыру  керек.  «Аскорбин  қышқылы» 
өсімдіктерден алатын тағамдарда бай, әсіресе, цитрус өсімдіктерінде [1 ]. 
     Суда витамин С таблеткаларын ерітіп, хроматографиялық қағазға сынамалар тамшыларын  
микро шприц арқылы тамызады. Спирт:гексен 3:1 қатысында аскорбин қышқылының R
f
 анықтайды. 
Аскорбин  қышқылының  тұрақсыздығына  байланысты  сақтық  шараларын  сақтау  қажет  (жұмсақ 
сәуледе, температура 20-23
0
С арасында, еріткіштерді 2 рет қолданады).  
  Лимон қышқылы. НООССН

СН(ОН)СООН)СН

СООН – оксикарбон қышқылдарының өкілі,  
табиғатта  кең таралған (кейбір жидектерде, жемістерде, әсіресе цитрус өсімдіктерінде). Лимонда 6-8 
%    лимон  қышқылы,  анарда  –  9%.    Қышқылды  алудың    өнеркәсіпте  ең  тиімді  әдісі  шыршадан, 
жемісті  лимоннан,  қылқан  жапырақты  өсімдіктен  алу.  Түссіз  кристалдар,  суда  жақсы  ериді.  Карбон 
қышқылы  мен  спирттің  химиялық  қасиетін  көрсетеді.Шырындар  құрамындағы  лимон  қышқылын 
анықтау  үшін  жылжитын  фаза  ретінде  ерітінділер  қоспасын(су:н-бутил  спирт:  сірке  қышқылы)5:4:1 
қатысында  дайындайды.  Хроматографиялық  қағазға  шырын  тамшыларын  тамызады  да  25%-ті 
нингидриннің  н-бутил  спиртіндегі  қанық  ерітіндісін  тамшыларға  бүркеді,  30-40  минуттан  соң  түсті 
хроматограмма  алады.  Хроматограммадан  көрініп  тұрғандай,  лимон  қышқылы  екі  шырында  да  бар 
екендігі анықталды, R
f
 мәні бойынша лимон қышқылының сандық мәні анықталады.                                                                                                               
Қорытынды
 
 
 1.  Азық-түлік  өнімдерінің(жеміс  шырындарының)  сапасын  және  құрамын  анықтауда 
хроматографиялық әдіспен тәжірибе жасау – ең   арзан әдіс болып табылады. 
 
 2.  Қағаздағы  хроматография  әдісі  арқылы    жеміс  шырындарының  құрамы  және  сапасы 
анықталды:  үй шырындарында аскорбин қышқылы, темір(ІІІ) ионы,  лимон қышқылы бар, ал «Моя 
семья»    алма  шырынында  темір(ІІІ)  иондары,  лимон  қышқылы  бар,  аскорбин  қышқылы  жоқ  болып 
шықты, себебі ол тұрақсыз,  сонымен бірге лимон қышқылы  оның ыдырау процесін тездетеді.  
 
 
Әдебиет
 
 
1Нифантьев  Э.Е.,  Верзилина  М.К.,  Котлярова  О.С.  Внеклассная  работа  по  химии  с 
использаванием хроматографии.- М.: 1983.- 11-29 с. 
2  Рудаков  А.О.  и  др.  Хроматографическое  определение  натуральных  и  искусственных 
каротиноидов  в  пищевых  продуктах  //  Вестник  ВГУ.Серия:  «Химия.Биология.  Фармация».  2004.  - 
№1.- С.78-84. 
3 Кирхнер Ю. Тонкослойная хроматография.- М.:1981.- 382с. 
                                                                                                                          

44 
 
В статье показана возможность использование бумажной хроматографии для определения 
качественного  состава  фруктовых  соков  и  количественное  определение  концентрации  ионов 
железа(ІІІ).  
      Possibility  of  use  of  a  chromatography  for  definition  of  quality  composition  of  fruit  juice  is 
experimentally proved. It was thus established that contents in malic, house juice are all necessary vitamins 
for health.  
                                                                                                                         
                                         
 
УДК 378.16 
 
М.Н
.Жекамбаева
1
, Р.С.Бекбаева 
2
 
1
Казахский национальный технический университет имени К.И.Сатпаева, Алматы 
2
Семипалатинский государственный университет имени Шакарима, Семей 
 
ЗАЩИТА КОРПОРАТИВНЫХ ДАННЫХ
 В ОБЛАКЕ 
 
 
В  статье    дан  обзор  способов  защиты  корпоративных  данных  хранимых  в  облаке.  Также  
раскрыты проблемы корпоративной безопасности и способы их решения.  
Ключевые  слова:  облачные  вычисления,  защита  данных  в  облаке,  корпоративная 
безопасность. 
 

жүктеу/скачать 22,31 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: