Х. Досмұхамедов атындағы Атырау му хабаршысы №4 (35), 2014

Х.Досмұхамедов атындағы Атырау МУ Хабаршысы 
 № 4 (35), 2014 
 
164 
 
В  лингвистической  литературе  присутствуют  различные  формулировки 
понятия  "эвфемизм".  В  большинстве  из  них  в  качестве  основного  признака 
эвфемизма рассматривается его способность заменить, "завуалировать" неприятные 
либо нежелательные слова или выражения. 
Пожалуй, одной из удачных является формулировка Л.П. Крысина, которая 
определяет  эвфемизм  как  "способ  непрямого,  перифрастического  и  при  этом 
смягчающего  обозначения  предмета,  свойства  или  действия.  Он,  в  свою  очередь, 
считает,  что  существуют  две  сферы  эвфемизации  -  личная  жизнь  и  социальная 
жизнь [3, 87 c.]. 
По  поводу  классификации  эвфемизмов  существуют  различные  взгляды. 
Впрочем,  все  они  открывают  общую  причину  эвфемизации  речи  -  стремление 
избегать конфликтности общения. 
По мнению Б.А. Ларина, в ее основу следует положить "социальную природу 
эвфемизмов". Он выделяет три типа эвфемизации: 
1) общеупотребительные эвфемизмы национального литературного языка; 
2) классовые и профессиональные эвфемизмы; 
3) семейно-бытовые эвфемизмы [1, 24 c.]. 
В  исторической  ретроспективе  группы  первая  и  вторая  сближаются,  а  в 
движении  к  будущему  вторая  группа  тает  до  полного  исчезновения.  Для  третьей 
группы эвфемизмов, которые употребительны по преимуществу в разговорной речи, 
характерно ограничение кругом представлений из области физиологии и анатомии 
человека. 
А.С.  Куркиев  выделяет  пять  групп  эвфемизмов,  классифицируя  их  по 
порождающим мотивам: 
1) возникшие на основе суеверий (болеть – нездоров, хворает); 
2)  возникшие  из  чувства  страха  и  неудовольствия  (убить  -  прибить, 
ухлопать, укокошить); 
3) возникшие на основе сочувствия и жалости (больной - не все дома); 
4)  порождаемые  стыдливостью  (незаконнорожденный  -  байстрюк, 
сколотыш); 
5)  порождаемые  вежливостью  (старый  –  в  летах,  преклонный  возраст)  [4, 
32c.]. 
В.П. Москвин полагает, что "эвфемизмы используются в шести функциях: 
1) для замены названий пугающих объектов; 
2)для  замены  определений  различного  рода  неприятных,  вызывающих 
отвращение объектов; 
3)  для  обозначения  того,  что  считается  неприличными  (т.н.  бытовые 
эвфемизмы); 
4)  для  замены  прямых  именований  из  боязни  эпатировать  окружающих 
(этикетные эвфемизмы); 
5) для "маскировки подлинной сущности обозначаемого"; 
6)  для  обозначений  организаций  и  профессий,  которые  представляются 
непрестижными"[5, 42 c.]. 
Е.П.  Сеничкина  придерживается  широкого  подхода  к  пониманию 
эвфемизмов,  разделяя  точку  зрения  А.А.  Реформатского,  Л.П.  Крысина  и  других 
ученых  и  полагая,  что  эвфемизмы  свойственны  не  только  нейтральному,  но  и 
другим стилям русского языка[6, 32 c.]. 

Х.Досмұхамедов атындағы Атырау МУ Хабаршысы 
 № 4 (35), 2014 
 
165 
 
Е.П.  Сеничкина  предлагает  различать  следующие  виды  эвфемизмов: 
эвфемизмы-табуизмы,  факультативные  эвфемизмы,  деэвфемизмы,  исторические 
эвфемизмы,  эвфемизмы  по  происхождению,  языковые  и  окказиональные.  Для 
классификации  эвфемизмов  ученый  предлагает  применять  морфологический 
подход. В основу такой классификации положен критерий лексико-грамматической 
отнесенности слов, репрезентирующих категорию семантической неопределенности 
[6, 58c.]. 
 
В  последнее  время  формируется  и  новая  функция  эвфемизации  речи  - 
приукрашивание  некоторых  моментов  действительности.  Кроме  того,  наблюдается 
увеличение числа номинаций, применимых к широкому кругу вещей, о которых не 
хочется  говорить  прямо  (старики  –  представители  старшей  возрастной  группы, 
проблемная кожа, проблемный ребенок и т.д.). 
Таким  образом,  целями  эвфемизации  речи  могут  быть  следующие 
установки: 
1.  Стремление  избежать  коммуникативных  конфликтов,  не  создавать  у 
собеседника 
ощущение 
коммуникативного 
дискомфорта. 
В 
эвфемизмах, 
преследующих  эту  цель,  объект,  действие,  свойство  называются  в  более  "мягкой" 
форме (слабослышащий вместо глухой, незрячий - слепой, неправда - ложь, полный 
- толстый, нетрезвый - пьяный, неспокойный - скандальный и т.п.): 
2.  Вуалирование,  камуфляж  существа  дела  (компетентные  органы  вместо 
КГБ  или  ФСБ,  исправительное  учреждение  –  колония,  тюрьма,  оргвыводы  - 
наказание  провинившегося  чиновника,  товары  повышенного  спроса  –  дефицит, 
физическое  устранение  -  убийство  и  т.п.).  Такие  эвфемистические  выражения  в 
определенной  степени  скрывают  неприятную  для  адресата  суть  понятий  и 
действий. 
3.  Скрыть  от  окружающих  то,  что  говорящий  хочет  сообщить  только 
конкретному  адресату.  Разумеется,  такого  рода  "зашифрованность"  сообщения 
относительна, и очень скоро она становится мнимой, в особенности если подобные 
сообщения  содержатся  не  в  частной  переписке,  а  публикуются  и  тем  самым 
делаются доступными для интерпретации каждому читающему и слушающему. Это 
характерно,  например,  для  различных  рекламных  объявлений  ("Молодая  женщина 
окажет  внимание  состоятельному  мужчине";  "На  высокооплачиваемую  работу 
приглашаются девушки без комплексов" и т.п.). 
Употребления эвфемизмов в различных странах, культуре и религии схожи. 
Применяя  эвфемизмы,  мы  не  только  выглядим  вежливыми  и  деликатными,  но  и 
обогащаем свой лексикон. В настоящее время эвфемизмы все чаще используются в 
быту  и  в  СМИ.  Основная  их  цель  -  смягчение  грубых,  неблагозвучных  слов  и 
выражений.  Эвфемизмы  –  очень  интересное  лингво-культурное  явление, 
заслуживающее внимание, как специалистов, так и истинных ценителей языка. 
В современных условиях наибольшее развитие получают способы и средства 
эвфемизации,  затрагивающие  социально  значимые  темы,  сферы  деятельности 
человека,  его  отношений  с  другими  людьми,  с  обществом  и  властью.  Важно 
отметить,  что  традиционной  сферой,  в  которой  активно  употребляются 
эвфемистические средства выражения, является дипломатия и сфера политики. 
Эвфемистический  словарь  очень  подвижен,  он  постоянно  находится  под 
влиянием  внешних  факторов,  он  изменяется,  пополняется  и  представляет  собой 
заметный  лексический  пласт,  способный  заинтересовать  не  только  изучающих 

Х.Досмұхамедов атындағы Атырау МУ Хабаршысы 
 № 4 (35), 2014 
 
166 
 
языкознание,  но  и  всех,  кто  увлекается  английским  языком,  чтением  и  изучением 
англоязычной  литературы.  Эвфемизмы  могут  и  должны  быть  предметом  изучения 
не только филологии и языкознания, но и культурологии, поскольку в наше время 
все больше и больше становится людей с агрессивным поведением. Так как трудно 
представить  будущего  человека,  игнорирующего  требования  такта,  вежливости, 
предупредительности  к  окружающим,  приличиям,  правилам  поведения,  этикета. 
Тем  не  менее,  использование  эвфемизмов  все-таки  должно  аккомпанироваться 
хорошими  знаниями  иностранных  языков  и  самоконтролем,  дабы  не  усугубить 
ситуацию. 
Анализ  изученной  литературы  показал,  какие  способы  должен  применять 
переводчик  в  переводе  эвфемизмов  с  русского  языка  на  английский  языки. 
Вышерассмотренные  классификации  эвфемизации  разными  авторами  вызвана 
стремлением глубже проникнуть в его суть, рассмотреть его с разных точек зрения, 
подробнее  описать  структуру.  Многочисленные  предложенные  классификации 
эвфемизмов  демонстрируют  сложность  и  многогранность  явления  эвфемии  и 
помогают  увидеть  его  во  всей  полноте,  а  также  подчеркнуть  его  роль  в 
современной лингвистике. Тем не менее, следует отметить тот факт, что некоторые 
явления  и  обозначающие  их  слова  устаревают  и  выходят  из  употребления,  но 
феномен эвфемизма постоянно присутствует  в языке, которые так или  иначе дает 
возможность  читателю  различать  скрытое  и  явное,  раскрывающий  природу 
явлений. 
Эвфемизмы, как и все остальное в языке, живет и находится в постоянном 
развитии.  Именно  человек  определяет  место,  где  должен  существовать  каждый 
конкретный  эвфемизм.  Непристойное,  неуместное  и  неприличное  –  вот  места 
обитания  эвфемизмов.  Но  все  эти  понятия  субъективно  определяются  только 
человеком. Поэтому эвфемизм – понятие не столько языковое, сколько культурное. 
Очень часто эвфемизмы во многих языках употребляются в схожих ситуациях, что 
говорит о схожих культурных реалиях у разных народов. Сходства в употребление 
эвфемизмов обычно встречаются в так называемой житейской области.  
Для  переводчика    важным  методом  исследования  в  лингвистике  перевода 
служит сопоставительный анализ перевода, т.е. анализ формы и содержания текста 
перевода  в  сопоставлении  с  формой  и  содержанием  оригинала. Сопоставляя 
эвфемизмы,  можно  раскрыть  внутренний  механизм  перевода,  выявить 
эквивалентные  единицы,  а  также  обнаружить  изменения  формы  и  содержания, 
происходящие  при  замене  единицы  оригинала  эквивалентной  ей  единицей  текста 
перевода.  
Мы  проанализировали  использование  эвфемизмов  в  различных  сферах 
жизни.  Итак,  эвфемизмы  –  весьма  яркое  лингвистическое  явление,  помогающее 
сделать  нашу  речь  более  красивой,  мелодичной,  вежливой  и  переводчику 
необходимо владение фоновыми знаниями. 
 
Список литературы 
1 Ларин Б.А. Об эвфемизмах // Учѐные записки ЛГУ. – Серия филологических наук. 
1961. – Вып.60. – №301 
2 Маковский М.М. Феномен табу в традициях и языке индоевропейцев. –  Москва : 
Высш. шк., 1995. –159 с. 
3 Крысин Л.П. Эвфемизмы в современной русской речи // Русский язык конца 
столетия (1985-1995). – М., 1996. – С. 384-407. 

Х.Досмұхамедов атындағы Атырау МУ Хабаршысы 
 № 4 (35), 2014 
 
167 
 
4 Куркиев А. С. О классификации эвфемистических названий. Классификация 
эвфемизмов по порождающим мотивам. – Грозный, 1977. – 235 с. 
5 Москвин В. П. Эвфемизмы в лексической системе современного русского языка, – 
2-е изд. – М.: Ленард, 2007. 
6 Сеничкина Е.П. Эвфемизмы русского языка в диахроническом аспекте // Русский 
язык и славистика в наши ... М.: МГОБС 2004. С. 126–129. 
 
Тҥйіндеме 
Бұл  мақала  ағылшын  тіліндегі  эвфемизмдерге  арналған.  Саясатта 
эвфемизмдер 
кӛбінесе 
кейбір 
сӛздердің 
мағынасын 
жұмсартуға 
және 
кӛпшілікті  шындықтан  алыстатуға  және  ойды  бұрмалауда  қолданады.  Эвфемиздер 
ауыз  екі  және  баспасӛзде  ерсі  деп  белгіленген  сӛздерді  ауыстыруда  қолданылады. 
Эвфемиздер  ағылшын  тілінде  ерсі  деп  есептелген,  дӛрекі,  адамның  кейбір  дене 
мушелері,  ақылесі, денеқабілеті,  келбеті,  жасы, каржы және әлеуметтік мәртебесін 
анықтауыш және т.б. атаған кезде қолданылады. 
 
Summary 
The  article  is  devoted  to  euphemisms  in  English  language.  In  politics, 
euphemisms are often used to alleviate some of the words and expressions in order to 
mislead  the  public  and  falsification  of  the  reality.  Euphemisms  are  used  in  speech  or 
printed text to replace words recognized gross or "obscene." Euphemisms in English need 
to  swear  words,  names  of  "indecent"  parts  of  the  body,  mental  and  physical  abilities, 
appearance, age, definition of social and financial status, terms, etc. 
 
Дата приема 17.10.2014 г 
 
УДК8123 
 
А.Б. Утеуова, С.К.Нурмукашева 
Х.Досмұхамедов атындағы Атырау мемлекеттік университеті 
Қазақстан Республикасы, 060011, Атырау қ., Студенттік даңғылы, 212 
 
ШЕТ ТІЛІН ҤЙРЕТУДЕ СӚЙЛЕУДІҢ ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ НЕГІЗІ   
 
Аңдатпа 
Мақалада  сӛйлеуге  психологиялық  тұрғыда  түсінік  беріліп,  сӛйлеудің  кӛп 
аспектілі тұрғыда зерттелгендігі айтылады. Психолингвистикалық тұрғыда кӛптеген 
авторлардың  сӛйлеуге  әрекетіне  берілген  тұжырымдарын  негізге  ала  отырып, 
сӛйлеудің  қарым-қатынас  құралы  екені  кӛрсетіліп,  ағылшын  тілін  үйренуде  тілдік  
коммуникацияның маңызы баяндалады. 
Негізгі сӛздер:
коммуникация, интеракция, перцепция, вербальды, рефлексия.
 
 
КІРІСПЕ 
Психология ғылымында сӛйлеу психикалық танымдық процестерді құрайды. 
Дегенмен,  сӛйлеу  психикалық  танымдық  процесті  құрағанмен,  сӛйлеу  бұл  әрекет. 
Олай  болса  сӛйлеубұл  тек  адамға  тән  болғандықтан,  біз  қандай  тілді  үйренсекте 
оны тіл арқылысыртқа шығаруға әрекеттенеміз.  

Х.Досмұхамедов атындағы Атырау МУ Хабаршысы 
 № 4 (35), 2014 
 
168 
 
Жалпы  сӛйлеу  әрекетін    психология,  психолингвистика  және  ӛзгеде  ғылым 
салалары  қарастырады.  Сӛйлеу  –  кӛп  аспектілі  және  күрделі  құбылыс.  Ӛйткені 
сӛйлеудің мәні мен маңыздылығы сонда: 
Біріншіден,сӛйлеу адам ӛмірінде қарым-қатынас функциясын атқарады. 
Екіншіден,  сӛйлеу  –  қызмет,  іс-әрекет,  нақтырақ  айтсақ,  адам  атқаратын 
қызметтің бір түрі.  
Үшіншіден, сӛйлеу әрекетінің нәтижесі – сӛйлемді құрастырып, ойды жеткізе 
білуде. 
Тӛртіншіден, сӛйлеудің негізі  сӛздік қордың байлығында. 
Бесінші, сӛйлеу бұл үйренген және үйретілген дағды. 
Алтыншы,  сӛйлеу  адамның  жеке  басына  тән  психикалық  қасиеттер  мен 
психикалық  танымдық  процестерді  негізі.  Мәселен,  ауызша  сӛйлеуге  үйрету  -  тілді 
жалаң үйрену емес, адамның  жалпы ойлау қабілетін, танымдық деңгейін кеңейту, 
жетілдіру деген сӛз.  
Жетінші, сӛйлеу психологиялық тұрғыдан әрекет болғандықтан, ол адамдық 
қасиетті  білдіретін  басты  ӛлшемдердің  бір.  Демек,  сӛйлеу  қандай  функциялық 
қызмет  атқармасын,  оның  мәні  мен  маңыздылығы  сонда,сӛйлеушет  тілін  үйрену 
жолында маңызды баспалдақ, қажетті шарт. 
 
НЕГІЗГІ БӚЛІМ  
Сӛйлеу  әрекетін  жан-жақты  ғылыми  тұрғыдан  психолингвистика  және  тіл 
білімдері  ХХ  ғасырдан  бастап  зерттеді.  Сӛйлеу  әрекетін  зерттеу  маңызды 
мәселелердің  бірі  екендігін  швед  лингвисі  Фердинанд  де  Соссюр  алғаш  болып 
кӛрсеткен.  Бала  тілін  зерттеген  ғалымдар:  Л.Щерба,  Е.Кубрякова,Е.И.Пассов, 
И.Л.Бим,  И.Ф.Комков,  А.А.Леонтьев.  И.В.Рахманов,  С.Канцнельсон,  Н.И.Жинкин, 
Г.В.Колшанский, 
Э.П.Шубин.т.б. 
Қазақстандық 
ғалымдар: 
Т.А.Аяпова, 
Э.Д.Сүлейменова, Ф.Ш.Оразбаева т.б. Аталмыш ғалымдардың бірі Л.Щерба: «Сӛйлеу 
әрекеті дегеніміз-үзіксіз үрдіс және ол сӛйлеу үрдісі мен тыңдаудан тұрады» [6,88], 
десе  Т.Аяпова  «Адам  баласының  сӛйлеуі-баланың  алғашқы  сӛйлеуі  және  тілдік 
ортада  түсінуі,  белгілі  бір  жағдаятқа  байланысты,  мақсатты,  қажетті  болып 
табылатындығын айқындайды», - деді [2,76].  
Қазіргі  таңда,  егемендікке  қол  жеткізген  Қазақстан  мемлекетті  еліміздің 
ӛркениетін кӛтеру мақсатында шет тілдерін меңгеру, шет елдермен қарым-қатынас 
орнатудың маңызы зор екендігін кӛрсетіп отыр. Бұл дегеніміз қазақстандықтар үшін 
ағылшын тілін үйрену-ғылымды, экономиканы, бизнесті одан әрі дамыту қажеттілігін 
туындатып  отыр.   
Бүгінде жалпы білім беретін орта мектептерде ағылшын тілін оқыту міндетті 
пән  болып  табылады.  Ағылшын  тілін    оқытудағы  ең  басты  мақсат-  ағылшынша 
сӛйлейтін,  тыңдап  түсінетін,  жазатын  тілдік  тұлғаны  қалыптастыру.    Жалпы  білім 
беретін мектептерде  ағылшын тілін жаңа технологиялық негізде оқытуда түрлі әдіс-
тәсілдер пайдаланылуда. 
Қарым-қатынастың  құралы  сӛйлеу  болғандықтан,  ағылшын  тілін  оқытудың 
тиімді әдістері  туралы  айтқанда коммуникативтік  қарым-қатынас арқылы оқытудың 
маңызы  зор..  Психологиялық  тұрғыда  қарым-қатынастың:  коммуникативтік, 
интерактивтік, перцептивтік жақтары бар. Мәселен, коммуникативтік қарым-қатынас 
бұл араласу, хабарласу, байланыс деген мағыналарды білдіре келіп, адамдардың тіл 
арқылы  сӛйлесу  процесін,  тілдесу  ерекшеліктерін,  тілдің  әлеуметтік  мәні  мен 

Х.Досмұхамедов атындағы Атырау МУ Хабаршысы 
 № 4 (35), 2014 
 
169 
 
қоғамдық  қызметін,  адамдар  арасындағы  қарым-қатынасты,  ӛзара  түсінушілікті 
кӛрсетеді.  
Коммуникативтік  қарым-қатынас  арқылы  оқыту  дегеніміз  пікір  алысуға 
негізделген 
әдістеме. 
Ағылшын 
тілдерін 
оқытуда 
коммуникативтік 
қарым-қатынастың  оқытуда  алатын  орны  маңызды.  Ӛйткені,  коммуникативтік 
қарым-қатынас оқушылардың еркін сӛйлей білуіне, бір-бірімен дұрыс қарым-қатынас 
орнатуына  мүмкіндік  берсе,    екінші  жағынан,  ағылшын  тілін  үйретуде 
коммуникативтік  қарым-қатынастың  психологиялық  маңыздылығы  сонда,    ол 
мұғалім  мен  оқушының  арасындағы  психологиялық  кедергіні  бұзады.  Мысалы, 
ағылшын тілінде үнемі коммуникативтік  қарым-қатынасқа түсе алмай,  тілді білмей 
оны  меңгере  алмай  қиналатын  оқушыларды  мұғалім  шет  тілі  маған  қиын  деген 
жаман  ойдан  арылтып  олардың  шет  тілін  білуге  деген  қызығушылығын 
коммуникативтік  қарым-қатынас  арқылы  арттырады.  Ол  үшін  ағылшын  тілі 
сабақтарында  мұғалімнің  оқушылармен  коммуникативтік  қарым-қатынасы  ауызша 
сӛйлеуге  жетелейтін  мақсатта  болуы  керек.  Олай  болса  ағылшын  тілін  үйретуде 
коммуникативтік  қарым-қатынаста  ауызша  сӛйлеудің  маңызы  зор.  Ағылшын  тілінде 
ауызша сӛйлеуге үйрету үшін оқыту ситуативті болуы керек деген тұжырымдар бар. 
Е.Пассов  ұзақ  жылдар  бойы  жүргізген  ғылыми-зерттеу  жұмысының  нәтижесінде 
коммуникативтік  оқытуда  «ситуация»  мен  «ситуативтілікті»  анықтап  алу  қажет 
екендігін  кӛрсетеді.  Автордың  пікірінше  «Ситуация»-дегеніміз,  қарым-қатынас 
жасаушылардың,  сӛйлесушілердің  санасында  қалыптасқан  ӛзара  қарым-
қатынасының  жүйесі;  ал  «ситуативтілік-қарым-қатынастармен  байланыс»  деп 
қорытынды  жасайды.  Е.Пассов  іс-әрекеттерде  ӛзара  қарым-қатынастарда  мынадай 
жетекші  факторлар  болатындығын  атап  кӛрсетеді:  а)  статустық;  ә)  рольдік;  б)  іс-
әрекеттік;  в)  ізгілік    [4,32].  Демек,  бұл  пікірлерге  сүйенсек  ситуативтілік  сӛйлеу 
әрекетінің табиғи қасиеті болып табылады.  
Бүгінде  тәжірибеде  мектеп  оқушыларын  ағылшын  тілінде  ауызша  сӛйлеуге 
үйретуде  зерттеуші  авторлардың  бірі  ситуациялардың  мынадай  жолдарын 
пайдалануды кӛрсетеді: 
а)  «кӛз  алдыңа  елестетіп  кӛр»,  «қиялдап  кӛр»  деген  сияқты  т.б. 
тапсырмалар арқылы ситуациялар құру; 
ә)  белгілі  бір  ситуацияны  жасайтын  сурет  немесе  ситуацияны  дамытатын, 
күшейтетін суреттер тізбегіне қарап, соның кӛмегімен сӛйлету; 
б) күнделікті ӛмірдегі болып жатқан жағдайға ұқсас нәрселерді сипатта т.с.с.  
[5, 10]. Демек,  ағылшын тілінде балаларды ауызша сӛйлеуге үйретуде «мұғалім мен 
оқушы»  не  «оқушы  мен мұғалім»  арасындағы  қарым-қатынаста  мұғалім  тудыратын 
ситуациялардың маңызды рӛл атқаратындығы ақиқат екендігі белгілі.  
Шет тілін үйретуде коммуникативтік қарым-қатынасқа түсудің бір ерекшелігі 
мұғалім  оқушылармен  диалогтық  қарым-қатынасқа  түсе  отырып,  олар  ӛзара 
пікірлесіп  бір-бірінен  мәлімет  алып,  мәлімет  беріп  тек  коммуникативтік 
қарым-қатынасқа  түсіп    қана  қоймайды,  қарым-қатынастың  интерактивтік  жағына 
мән  беріп,    ӛзара  әрекеттестікті  ұйымдастырады.  Ағылшын  тілін  үйретуде  мұғалім 
коммуникативтік қарым-қатынастың перцептивтік жағына да мән беруі тиіс, ӛйткені  
мұғалім де, оқушыларда коммуникативтік қарым-қатынаста бір-бірін дұрыс қабылдап 
тануы  тиіс.  Шынында  да  шет  тілін  үйретуде  қоммуникативтік  қарым-қатынаста 
мұғалім қарым-қатынастың үш жағынада яғни коммуникативтік, интерактивтік және 
перцептивтік  жағын  дұрыс  ұтымды  пайдаланса,  оқушыларды  психологиялық 
жағынан дұрыс танып қабылдап қана қоймайды, мұғалім оқушылардың психикалық 

Х.Досмұхамедов атындағы Атырау МУ Хабаршысы 
 № 4 (35), 2014 
 
170 
 
ерекшеліктерін ескере отырып, ағылшын тілін  тез, жылдам әрі сапалы меңгертеді. 
Дегенмен, ағылшын тілін меңгерту ол тек мұғалімге және оның методикасына ғана 
байланысты  емес,  тілді  үйренуші  түрлі  жастағы  оқушылардың  сӛйлеуіне,  сӛздік 
қорына,  қарым-қатынасқа  түсе  білуіне  және  оқушының  ортасына  да  байланысты. 
Олай  болса  ағылшын  тілін    меңгеру  тілді  үйренуші  түрлі  жастағы  оқушылардың 
психологиясына,  психикалық  ерекшеліктеріне  және  олардың  әлеуметтік  ортасына 
байланысты  екенін  ескеру    қажет.  Ол  үшін:  әр  оқушыда  ағышын  тілін  білуге, 
үйренуге,  сӛйлеуге  деген  қажеттілік  болуы  тиіс;  ағылшын  тілінде  сӛйлеуге  деген 
оқушыда қызығушылық болуы қажет;ағылшын тілін меңгеру кейде қоршаған ортаға, 
жағдайдың  әсеріне  де  байланысты  болады;  ағылшын  тілін  меңгеру  жеке  адамның 
психикалық ерекшеліктеріне яғни мінезіне, темпераментіне, қабілетіне, ерік-жігеріне 
байланысты  десек,  тілді  меңгеру  қабылдаудың,  еске  сақтаудың,  ойлаудың, 
сӛйлеудің,  зейіннің  т.б.  психикалық  таным  процестердің  дамуына  байланысты; 
ағышын тілінде сӛйлеудің негізі адамның алдына қойған мақсатының айқындығына  
байланысты болып келеді. 
 
ҚОРЫТЫНДЫ 
Сонымен  мектеп  оқушыларына  ағылшын  тілін  үйрету  баланың  сӛйлеу 
әрекетінің  қалыптасып,  оның  қарым-қатынасқа  түсе  алуына  байланысты.  Ӛйткені 
ағылшын  тілін  меңгертуде  бүгінде  жалпы  білім  беретін  орта  мектептерде  оқытуда 
коммуникативтік қарым-қатынас арқылы мұғалім мен оқушы арасында тікелей және 
кері  байланыстар  арқылы  ауызша  диалогқа  түсіп,  балалар  үйренген,  меңгерген 
білімдерін  сӛз  яғни  сӛйлеу  арқылы  шыртқа  шығарады.  Бұның  ӛзі  оқушы  мен 
оқушының  және  оқушы  мен  мұғалімнің  тілдік  қарым-қатынаста  бір-бірімен 
ағылшынша  тілдесуі,  сӛйлесуі  яғни  бір  оқушының  ӛз  ойын  екінші  адамға  ауызша 
жеткізуі, сӛйлеуі дер едік.Олай болса ағылшын тілін білу оны меңгеру, үйрену тілдік 
коммуникация арқылы жүзеге асатынын кӛрсетеді. 
 
Әдебиеттер тізімі 
1  Амандықова  Г.Н.,  Мұхтарова  Ш.Е.,  Баймұқанова  Б.С.,Бисенғалиева  А.Н.Шет  тілін 
оқыту әдістемесі.-Астана, Фолиант, 2007.-264 б. 
2  Аяпова  Т.,  Әбілдаева  З.  Ағылшын  тілі  жалпы  білім  беретін  мектептің  6-шы 
сыныбына 
арналған оқулық. Алматы: Атамұра, 2006, -269 б.  
3 Елеусизова С.Қарым қатынас психологиясы.- Алматы: Рауан, 1995. - 64 б. 
4 Пассов Е.И. Основы методики обучения иностранным языкам. М.: «Русский язык», 
1977.-300 с. 
5  Токтамысова  Г.А.  Коммуникативті  оқыту  технологиясы  негізінде  оқушылардың 
сӛйлеу дағдысын дамыту жолдары: Реф.магис. - Қызылорда, 2012.-24 б. 
6 Щерба Л.В. Языковая система и речевая деятельность.  Л.: Наука. 1974.- 427 с. 

жүктеу/скачать 3,43 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: