Халықаралық Ғылыми-тәжірибелік конференция международная научно-практическая конференция

329

Осы уақытқа дейін ұлттық бірыңғай тестілеу бес пән бо  йынша  жүргізілетіні  белгілі.  Оны 

жүргізудің өз ережелері бар. Ал, 2011- 2012 оқу жылында ұлттық бірыңғай тестілеудің математика 

пәні бойынша тестілеуге бір логикалық есеп қосылады. Математика бойынша логикалық есептерді 

шешу кезінде әртүрлі тәсілдерді қолдануға болады.

Ұлттық  бірыңғай  тестілеудегі  өзгерістерге  байланысты  мектеп  курсындағы  математиканың 

логикалық есептерін графтар теориясының көмегімен шешімін табуды қарастырайық. 

Соңғы  кездерде  графтар  теориясы  кең  ортадағы  проблемаларға  тиісті  болған  көптеген 

мәселелерді шешудің өте қарапайым, қолайлы және тиімді құралына айналды. Оған интегралдық 

және басқару схемаларын жобалау, автоматтарды зерттеу, логикалық тізбелер, программалардың 

блок-схемалары, экономика және статистика, химия және биология, кестелер теориясы, дискреттік 

тиімділеу және тағы да басқа мәселелерді жатқызуға болады.

Мектеп  курсындағы  математиканың  логикалық  есептерді  қарапайым  графтар  теориясымен 

шығаруға болады. Мақалада графтардың берілу тәсілдері қарастырылған. Бұдан былай егер айқын 

айтылмаса біз тек қана қарапайым графтарды қарастыратын боламыз. 

Сонымен  олар  нүктелер  арасындағы  сәйкестік  арқылы  анықталады.  Есептерді  графтар  арқылы 

шешу  бойынша  көптеген  нүктелерді  жүргізе  отырып,  әр  түрлі  фигураларды  құрастырамыз.  Соның 

салдарынан граф ұғымы пайда болған. Граф деп кез келген нүктелерді, яғни олардың түзумен немесе 

бағыттармен байланысқанын айтамыз. Көптеген элементтерді бейнелейтін нүктелерді граф шыңы деп 

атайды. Егер бағыттауыштардың басы мен соңы теңессе, онда оны тұйық граф деп атайды. Графтардың 

түзулері қабырғалары деп, ал нүктелері төбелері деп аталады. Графтардың төбелері тек нүктемен ғана 

емес, сонымен қатар дөңгелектермен немесе басқа да фигуралармен берілуі мүмкін [2].

Графтар теориясы математиканың логика, комбинаторика, тағы басқа салаларында қолданылады. 

Сондықтан бұл тақырыпты жалпы білім беретін мектепте оқыту, мәдениетті танытуда математикалық 

мән-мағынасы  ерекше.  Күнделікті  өмірде  көптеген  графикалық  иллюстрациялар,  геометриялық 

елестер және т. б. арқылы көптеген түрлері пайдаланылады.

Оқушыларға әрбір логикалық пікірдің дәмін сезіне білуі керек және бұл жерде графтарды қолдану 

логикаға назарын аударуға көмектеседі. 

Оқушы  граф  арқылы  есеп  шығара  отырып,  өзінің  логикасын  дамытады  және  пәнге  деген 

қызығушылығын арттырады. Графтар теориясы есептерді немесе олардың шығару жолдарын адам 

есіне лезде сақтап алуы үшін де қолданылады.

Кенигсберг көпірі жайындағы есепті алғаш рет Л. Эйлер (1707-1783) графтар теориясы арқылы 

қарастырған.  Бұдан  100  жыл  өткен  соң  әсіресе  Англияда  жаратылыстану  ғылымының  барынша 

әртүрлі формадағы саласында графтар теориясы қолданыла бастады. Электр тізбегі мен кристалл 

моделі молекуласының структурасын зерттеуге, сондай-ақ ойындар теориясы мен программалауда, 

биология мен психологияда кеңінен қолданылған [3].

Көптеген  қолданбалы  мәселелерде  түрлі  объектілер  арасындағы  байланыстар  жүйесі 

қарастырылады. Графтардың берілу тәсілдері мынадай:

1. Графтың алгебралық жүйелер ретінде айқын берілуі.

Графтар қаладағы жолдар желісін бейнелеуі мүмкін. Графтар төбелері ретінде жол қиылысуы, ал 

доғалары бір жақты не екі жақты бағдарланған көше болуы мүмкін.

Графтар ретінде алгебралық программаның блок – схемасын, электр желісін, географиялық кар-

таны, химиялық бірікпе, адамдар не топ арасындағы байланыс тағы басқаларын құруға болады. G- 

графта нүктелер жиыны төбелер X = {x

1

,x

2

,...,x

n

}, және осы нүктелердің барлығын немесе белгілі бір 

бөлігін қосатын сызықтар жиыны қабырғалар A = {a

1

,a

2

,...,a

n

} – мен беріледі. Сонымен, G – граф (Х, А) 

парымен толық анықталады.

Мұндағы Х- бос емес жиын; А – Х-тен алынған (x

i

,x

j

) ретіндегі жұп элементтер жиыны. Енгізілген 

Х, А жиындары математикада толық ізделуді талап етеді.

Х жиынының элементтері төбелері, ал А жиынының элементтерін қабырғалар не доғалар деп атала-

ды. Дербес жағдайда А жиыны (x

i

,x

j

) көрінісіндегі бір түрлі жұптыққа және бір түрлі элементтерге 

де ие болуы мүмкін.

Мысал 1.  

X = {x

1

,x

2

,x

3

,x

4

}, A = {a

1

 = (x

1

, x

2

); a

2

 = (x

1

, x

2

), a

3

 = (x

2

, x

2

), a

4

 = (x

2

, x

3

)}; берілсін.  

D = (X, A) бейнесі.

Мысал 2. 

X = {x

1

,x

2

,x

3

,x

4

,

 

x

5

} -төбе жиыны  

A = {a

1

 = (x

1

, x

2

); a

2

 = (x

2

, x

3

), a

3

 = (x

2

, x

4

), a

4

 = (x

3

, x

4

)} қабырғалары. D = (X, A) бейнесі

Сонымен А доға x

1  

төбеден шығады да x

j

 төбеге енеді.

Практикада ағаш және ата-ағаш түріндегі графтар өте көп қолданылады. Ең болмағанда екі төбесі 

болатын  және  циклді  қамтымайтын  ақылы  байламды  бағдарланбаған  графты  ағаш  деп  атайды. 

Мұндай графтарда тұзақ және еселік қабырғалар болмайды.

330

Графтар арқылы есептерді шешуге келесі мысалдарды қарастырайық.

1-есеп: Үш дос- Серік, Талғат, Ернар әр түрлі үш пәннен (химия, биология, физика) Алматының, 

Қарағандының, Көкшетаудың мектептерінде оқытады [3]. Егер мына мәліметтер белгілі болса: 1) Серік 

Алматыда істемейді, ал Талғат Қарағандыда тұрмайды; 2) Алматылық физикадан сабақ бермейді; 3) 

Қарағандыда  тұратын  мұғалім  химиядан  сабақ  береді;  4)  Талғат  биологиядан  сабақ  бермейді.  Әр 

мұғалім қай қалада тұрады, қандай пәннен сабақ береді?

Шешуі: Үш жиын алып, олардан үштен нүкте қарастырамыз. Оларды адамдар аттарының бас 

әріптері (С, Т, Е), пәндер (Х, Б, Ф) мен қалалардың (А, Қ, К) аттарының бірінші әріптерімен белгілейміз. 

Әр түрлі жиыннан алынған нүктелер бір ғана адамның қасиеттерін бейнелей алса, онда ол нүктелер 

тұтас (үздіксіз) сызықтармен (штрихтармен) қосамыз. Үзік-қызыл, ал тұтас –қара түспен сызамыз. 

Графтық есеп шартында көрсетілген жиын элементі және олардың арасындағы байланыс бола-

ды. Бұл есеп граф тілінде төбелері үш жиында жатқан, қабырғалары тұтас сызықтармен қосылған 

үш бұрышты салуға келтіріледі. СА- сәйкес келмейді, С мен А-ны қызыл сызықпен қосамыз, ал ҚХ 

сәйкес  келеді  (Қарағандыда  тұратын  мұғалім  химиядан  береді),  Т  мен  Қ  сәйкес  келмейді  –ТҚ-ны 

қызыл  сызықпен  қосамыз,  сондықтан  Т  мен  Қ  сәйкес  келмейді.  А  мен  Ф-  те  және  Т  мен  Б  сәйкес 

келмейді. Сондықтан оларды қызыл сызықпен қосамыз. 

Граф  арқылы  осы  есепке  ұқсас  есептерді  шешкенде  мынадай  ережелерді  пайдаланамыз:  1) 

Үш  төбесі  үш  жиында  жатқан  үшбұрыштың  бір  қабырғасы  тұтас  (қара)  сызықпен,  екіншісі  үзік 

(қызыл) сызықпен сызылса, онда үшінші қабырғасы үзік (қызыл) сызықпен сызылады; 2) Жиынның 

бір нүктесінен 2-жиындағы 2-нүктеге үзік (қызыл) сызық жүргізілсе, онда үшіншісіне тұтас (қара) 

сызық жүргізіледі; 3) Егер төбелері әр түрлі жиында жатқан үшбұрыштың екі қабырғасы тұтас (қара) 

сызықпен сызылса, онда үшіншісі де тұтас (қара) сызықпен қосылады.

Ережеге сүйеніп Ф пен Т-ны тұтас сызықпен қосамыз (ФТ). АТ-үзік сызықпен сызылады, себебі 

ТФА  үшбұрышында  ТФ-тұтас,  ФА-үзік  сызықтармен  сызылады.  ТК  тұтас  сызықпен  қосылады, 

себебі  ТА,  ТҚ-үзік  сызықтар.  ФК-  тұтас  сызық.  Олай  болса  ТФК  –үшбұрышының  қабырғалары 

тұтас сызық болады. АЕ, СҚ, ХС, БА, БЕ- тұтас сызықтарын жүргіземіз. Сонда ТФК, ҚХС және ЕБА- 

үшбұрыштарының төбелеріндегі элементтер сәйкес келіп, есептің сұрағына жауап береді, яғни Ернар 

–биолог Алматыда тұрады; Серік –Қарағандыда тұрып, химиядан сабақ береді; Талғат Көкшетауда 

тұрады, физикадан сабақ береді.

2-есеп: Дүйсенбі күнгі сабақ кестесін құру кезінде үш мұғалім мынадай өтініш айтты: 1) мате-

матика бірінші не екінші, 2) тарих бірінші не үшінші, 3) әдебиет екінші не үшінші болсын деді [4]. 

Қанша тәсілмен мұғалім өтінішін орындауға болады? 

Шешуі: Математика, тарих, әдебиеттің бас әріптерінен бір жиын сабақтардың 1, 2, 3-деген ретінен 

екінші жиын құралық

Математиканы  1-ші  сабаққа  (онда  ол  2-ші  бола  алмайды)  қойсақ,  онда  тарих  тек  үшінші  ғана 

болады, тарих бірінші қойылмайды, онда әдебиет 2-ші сабаққа қойылған болады, ол 3-ші сабаққа 

қойылмайды. Сонымен математика –бірінші, әдебиет екінші, тарих- үшінші болады.

Теңдеуді граф арқылы шешу, яғни бұл бағытталған граф болып табылады.

3-есеп: Мен бір сан ойладым. Сол санға 24 қоссақ, одан шыққан санды 9-ға көбейтсек, сосын 76-ны 

алсақ, ендігі шыққан санды 19-ға бөлсек, онда 23 шығады. Ойлаған санды табайық [5].

Шешуі. Айталық, х- белгісіз сан болсын. Онда берілген есептің шарты бойынша келесі теңдеуді 

жазуға болады:

 ((x + 24) · 9 - 76)/19 = 23

9x + 140 = 437

9x = 297

x = 33

Жауабы: x = 33 тең. 

Енді берілген еспті графтар теориясын пайдаланып шығарайық. Графты құрайық, онда осы сан-

дарды керісінше амалмен шығарайық.

23∙19=437; 437+76=513; 513:9=57; 57-24=33. Сонымен ойлаған санды таптық, ол 33 тең.

4-есеп: Төрт спортшы: Әлия, Ғалия, Мадина, Динара гимнастикадан өткен жарыста алдыңғы 4 

орынды алды, бірақ олардың кез келген екеуі бұл орынды бөліскен жоқ [5]. 

Кім нешінші орын алды?- деген сұраққа үш жанкүйер былай деп жауап берді. 

а) Әлия – ІІ, Динара – ІІІ

ә) Әлия – І, Ғалия – ІІ

б) Мадина – ІІ, Динара – ІҮ. 

Жанкүйерлердің әрқайсысы бір рет қателескенін ескеріп, әр спортшының қандай орын алғанын 

табу керек. 

331

Аты

І

ІІ

ІІІ

ІҮ

Әлия

+

+

-

-

Мадина

-

+

-

-

Динара

-

-

+

+

Ғалия

-

-

-

-

Жауабы: Әлия –І; Мадина – ІІ; Динара – ІІІ; Ғалия – ІҮ.

5-есеп: Үш адам сөйлесіп тұр: Ақбаев, Қарабаев, Сарыбаев. Олардың қара шаштысы Ақбаевқа ай-

тады [4]. Біреуіміздің шашымыз ақ, екіншінің шашы қара, үшіншісінің шашы сары, бірақ ешкімнің 

шашының түсі фамилясына сәйкес келмейді. Олардың әрқайсысының шаштарының түстері қандай? 

Шешуі: 

1 – тәсіл (логикалық болжам арқылы)

Қара шашты адам Ақбаевпен сөйлескендіктен, Ақбаев қара шашты да болмайды, ақ шашты да 

болмайды (себебі шашының түсі фамилясына сәйкес келмеу керек). Олай болса Ақбаев – сары шаш-

ты. Онда Қарабаев – ақ шашты, ал Сарыбаев – қара шашты болады. 

ІІ – тәсіл. (кестенің көмегімен ) 

алдымен есептің шарты бойынша, І кестені салайық 

Тегі

Сары

Қара

Ақ

Ақбаев

+

-

-

Сарыбаев

-

+

-

Қарабаев

-

-

+

Жауабы: Ақбаев – сары шашты, Қарабаев – ақ шашты және Сарыбаев – қара шашты болады.

Графтар теориясымен қарастырылған есептерді зерттей отырып, мынадай қорытынды жасауға 

болады.  Мектеп  курсындағы  математика  саласындағы  графтар  теориясының  алатын  орны  ерек-

ше,  себебі  графтар  теориясы  көмегімен  логикалық  ой  қабілеттігін  арттыруда  үлкен  үлес  қосады. 

М. И. Калинин «математика ойлауды тездетіп, логикалық ойлауға үйретеді» және «математика – ой 

гимнастикасы» деп бекер айтпаған екен.

Орта  мектепте  оқитын  оқушыға  логикалық  есептердің  мағынасын  түсіну  үшін  графтар 

теориясының ұғымдары көп мүмкіншілік береді. Сонымен қатар, граф ұғымы тек математика сала-

сында ғана емес, тіпті күнделікті өмірде де және техника да басқа атаулармен қолданылады. Сонымен 

қатар, граф ұғымымен біздің өміріміз тікелей байланысты.

Әдебиеттер тізімі

1. «Ұлттық бірыңғай тестілеу жүргізу ережесін бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Білім және 

ғылым министрлігінің 2011 жылғы 5 желтоқсандағы №506 бұйрығы.

   - www.http.today.kz

2. Оре О. Графы и их применение. М.: Мир, 1965.

3. Линьков Г. И. Внеклассная работа по математике. М.: Просвещение, 1965.

4. Нагибин Ф. Ф. Математическая шкатулка. М.: Просвещение, 1988.

5. Перельман Я. И. Живая математика. М.: Наука, 1978.

332

ФИЗИКАНЫ ОҚЫТУДА ИНТЕРНЕТ-ТЕХНОЛОГИЯНЫ  

ҚОЛДАНУ – САПАЛЫ БІЛІМ НЕГІЗІ

Оңғарбай Ж.

Көкшетау қаласындағы физика-математика бағытындағы 

Назарбаев зияткерлік мектебі 

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ

Аңдатпа

Бұл мақалада қазіргі білім беру жүйесіндегі негізгі бағыттардың бірі- жаңа ақпараттық технологияны физика 

сабақтарында қолдану арқылы білім сапасын арттырудың жолдары айтылады. 

Аннотация

В данной статье рассматриваются вопросы использования и значимость применения новых информационных 

технологий на уроках физики, как одного из основных направлений повышения качества в системе современного 

образования. 

Abstract

This article deals with the use of new information technologies in physics class, as one of the main trends of improving the 

quality in modern education system, it also gives an overview of the importance of its use.

«Білім  беру  жүйесінің  басты  міндеттерінің  бірі  оқытудың  жаңа  технологияларын  енгізу,  білім 

беруді ақпараттандыру, халықаралық ғаламдық желілерге шығу.» [1]

Білім  беруді  ақпараттандыру  –  оқыту  процесіне  жаңа  ақпараттық  технология  құралдарының 

енуі – қазіргі қоғамды ақпараттандыру процесінің бағыттарының бірі болып табылады. [2, 3-б] 

Қазіргі  білім  беру  жүйесі  ақпараттық  технологиялар  мен  компьютерлік  коммуникацияларды 

белсенді қолдануда. Әсіресе қашықтан оқыту оқыту жүйесі жедел қарқынмен дамуда, бұған бірнеше 

факторлар бар, ең бастысы – білім беру мекемелерінің қуатты компьютер техникасымен қамтылуы 

және Интернеттің дамуы болады.

Физика пәнін оқытудағы интернет – технологияларды қолдану арқылы оқытудың білім сапасын 

айтарлықтай  жоғарылатуға  және  танымдық  іс-әрекеттерді  арттыру  үшін  қосымша  дидактикалық 

жағдайлар  жасауға,  оқыту  процесіне  қатынасын  өзгертуге,  өзін-өзі  тану  және  өзін  өзі  дамыту 

дағдыларын қалыптастыруға мүмкіндік береді. 

Бүгінгі  таңдағы  біздің  негізгі  мақсатымыз  –  ұлттық  құндылықты  әлемдік  деңгейге  шығаруға 

қабілетті,  өзіндік  жеке  көзқарасы  қалыптасқан  зияткер  тұлға  тәрбиелеу.  Ол  үшін  оқушылардың 

білім сапасын арттыру, іздемпаздыққа үйрету және білімді өз бетінше алатын және қолдана білетін 

дарын иесін тәрбиелеу керек. Қабілетті дарын иесі қоғамның белді мүшесі болуы үшін жан-жақты 

болу қажет, яғни заманауи техниканы толығымен меңгеруі тиіс. 

Мишра және Келердің айтуы бойынша: «Егер жаңа технология оқуды жақсарту жағына өзгертуге 

қабілетті болуға тиіс болса, онда жоспарлау үдерісі пәннің ерекше білімдерін оқушылар қалай түсінетінін 

біле отырып, осы білімдердің ықпалдасуын қамтуы керек». [3, 108-б] Сондықтан қазіргі заман талабына 

сай білім беруде қолданатын әдіс-тәсілдер, әдістемелер, технологиялар жаңартылып отыруы қажет. 

Міне осы тұрғыдан алып қарағанда ақпараттық-коммуникациялық технология оқушыларға ғылыми 

ұғымды  түсіндіруді  және  олардың  қабылдауын,  түсінуін  жеңілдететін  мүмкіндік  беріп,  мұғалімге 

сабақ беруге көмектесетін маңызды құрал болып отыр. [4, 61-б]

Қазіргі  заманауи  білім  беруде  медиатехнологиялардың  даму  жылдамдығын  ескере  отырып 

ақпараттық-коммуникациялық  технологияларды  қолдану  мұғалім  үшін  де,  оқушы  үшін  де  аса 

маңызды болып келеді. Сондықтан физика оқыту барысында ақпараттық-коммуникациялық техно-

логияны толығымен мазмұнды қолдану арқылы білім сапасын арттырып қана қоймай, мұғалімнің 

кәсіби шығармашылық қабілетін де дамыту маңызды болып табылады.

Оқушыға  жаңа  білімді  тиімді  іс  –  әрекет,  жаңа  технологиялар,  ақпараттық  дүниемен  қарым  – 

қатынас жасау арқылы оңай меңгерту, сол арқыл алған білім сапасын жақсартуға болады. Мұның 

бәрі  ақпаратпен  жұмыс  жасау  және  оны  байыпты  ұғыну  жолдарын  іздеу,  оған  сыни  тұрғысынан 

қарау, өз пікірін дәлелдей алу қабілетімен қатар шығармашылығын дамытуға бағыт береді.

Мектептегі білім сапасын көтеруге арналған бірден-бір жол –оқыту процесіне жаңа ақпараттық 

технологияларды қолдану. Әлемдік педагогикалық тәжірибеде «технология» ұғымының ену тарихы-

на тоқталсақ, бұдан 15-20 жыл бұрын отандық педагогикада жаңа технология ұғымы қолданылған 

жоқ. Оқыту процесін технологияландыру туралы ойды осыдан 400 жыл бұрын Я. А. Коменский айтты. 

333

Одан кейін педагогикалық технология элементтерін Г. Песталоцци еңбектерінен кездестіруге болды. 

АҚШ–та педагогикалық технологияға қызығушылық XX ғасырдың 30–шы жылдарда пайда болды. 

60–шы  жылдарда  америкалық  және  батыс  европалық  білім  берудегі  реформаға  байланысты  «оқу 

процесінде межеленген білім нәтижесіне қалай жетуге болады» мағынасын беретін «педагогикалық 

технология» термині пайда болды. 

Оқыту технологиясы –алға қойған мақсатқа жетудің тиімділігін қамтамасыз ететін оқытудың әдіс, 

құрал және түрлерінің жүйесі арқылы оқыту мазмұнын жүзеге асыру жолы. «Технология»-techne-

өнер,  шеберлік  және  logos–ғылым,  заң  бір  сөзбен  айтқанда  технология  дегеніміз–шеберлік  (өнер) 

туралы ғылым. [5, 1-б]

Осылайша,  физиканы  оқытуда  жаңа  медиатехнологияларды  қолдану  арқылы  білім  сапасын 

жоғарылату қазіргі кездегі әрбір заманауи ұстаздың міндеті деп білемін. Сондықтан өз тәжірибемде 

физиканы оқытуда қолданып жүрген кейбір әдіс-тәсілдерге тоқтала кетейін.

Мысалы, 7 сыныпта «Траектория, жол және орын ауыстыру» тақырыбын оқыту барысында Google 

компаниясы жасаған Google Earth бағдарламасын қолдануды қарастырайық: Бағдарлама тек интер-

нет  желісі  арқылы  жұмыс  жасайды.  Бағдарламаны  қолдану  арқылы  траектория,  жол  және  орын 

ауыстыру  ұғымдарының  физикалық  мағынасын  оңай  түсіндіруге  және  сонымен  қатар  мұғалімнің 

шығармашылық ізденісін дамыту мүмкіншілігі сол, бағдарламаны қолдану барысында оқушының 

пәнге деген қызығушылығы артады, сабақта осы бағдарлама арқылы практикалық тапсырмаларды 

көбірек орындасақ оқушы сабақ материалының мазмұнын көбірек еске сақтайды. 

Сонымен қатар әрбір сабақтарда физикалық тақырыптарға арналған видео үзінділер мен демон-

страцияларды алайық. Негізінен видеоларды интернет ресурстарынан аламын, атап айтатын болсам: 

Easy Science Experiment Videos [6] және Free Topics – Films and Learning Materials [7] cайттары, бұл веб 

ресурстарда физиканың барлық салаларын қамтитын түрлі видеолар мен қызықты эксперименттер 

жинақталған. Easy Science Experiment Videos видео эксперименттер порталына келетін болсақ бұл 

сайттағы видео эксперименттер қарапайым және қол жетімді материалдар мен құралдар арқылы 

жасалады.  Демонстрацияны  дайындау  барысында  мұғалімнің  кәсіби  және  ізденімпаздық  қабілеті 

дамып оны үздіксіз дамытып отырары сөзсіз. Сондықтан демонстрациялық эксперименттер арқылы 

тек оқушының шығармашылық қабілетін дамытып қана қоймай, оқуға деген қызығушылығын арт-

тырып, оқу сапасы жоғары деңгейге көтеріледі. 

9-сыныптарда «Үдеу. Бірқалыпты үдемелі қозғалыс. Қозғалыс графигі» тақырыбын және басқа 

тақырыптарды өткен кезде өтілген тақырыпты пысықтау мақсатында виртуальді тренажер қолдану 

өте табысты болады. Тренажер арқылы оқушылар үдеу графигіне байланысты тапсырмаларды өте 

қызығушылықпен тез орындайды. Оқушылар үдеу, бірқалыпты үдемелі қозғалыс, қозғалыс графигі 

тақырыбына  қатысты  түсінбеген  сұрақтарына  тез  ара  жауап  тауып,  тақырыпты  түсінгендерін 

жеткізеді. Оқушы осылайша өзінің шығармашылық қабілетін дамыту арқылы алған білімнің есте 

сақталуына қолайлы жағдай жасайды. 

Көптеген физикалық құбылыстарды оқушыларға түсіндіру барысында Колародо Университетінің 

қолдауымен жасалған виртуалді тренажерларды қолдану өте жақсы нәтиже көрсетеді. Бұл модель-

дер арқылы физикалық құбылысты дәл нақты виртуальді моделдеуге мүмкіндік береді. [8] Модель 

арқылы оқушылардың түсінуіне қиындық туғызатын тақырыптарына практикалық есептерді шешу 

арқылы білімді нақтылау мұғалім үшін де, оқушы үшін де пайдалы болары сөзсіз. 

Оқытуда  өзім  қолданып  жүрген  «онлайн  электрондық  оқулықтарды»  [9],  [10],  [11],  [12]  пайда-

лану  оқушылардың  танымдық  белсенділігін  арттырып  қана  қоймай,  логикалық  ойлау  жүйесін 

қалыптастыруға, шығармашылық еңбек етуіне жағдай жасайды. Онлайн электронды оқулықтардың 

тағы  бір  артықшылығы  оқушылар  оны  қалаған  уақытында  ашып  оқып,  тапсырмаларды  орындай 

алады, сол арқылы оқушылардың өзіндік білім алу дағдылары қалыптасады.

Электронды  оқулықтарда  барлық  тәжірибелер,  тарау  бойынша  тест  сұрақтар,  өзіндік  есептер, 

зертханалық жұмыстар толықтай қамтылған. Оқушылар электронды оқулықты пайдалана отырып, 

үлкен ізденіс үстінде жұмыс істеуге, оқуға, дүниені біліп-тануға деген қабілеті шыңдай түседі. 

Жаңа ақпараттық технологиялардың өріс алуына орай оқыту үрдісінде «интерактивті әдістер», 

«интерактивті  оқыту»  терминдерімен  жиі  кездесеміз.  Интерактивті  әдістер  –  оқушылардың  өзара 

әрекет  етуіне  жағдай  жасайтын  әдістер,  ал  интерактивті  оқытуда  өзара  әрекеттесуге  негізделіп 

құрылған оқыту деп түсінсек болады. Интерактивті оқыту әдістері оқушылардың өз өмір тәжірибесіне, 

біліміне сүйенулеріне негізделген. [13, 1-б] 

Оқушылардың шығармашылығын дамытуда тек компьютерлік технологиялармен шектеуге бол-

майды, өйткені адам ақпаратты басқа көздерден де – баспа беттерінен, аудио – видео құралдарынан – 

алады. Алайда бүгінгі күні, әрине, басымдылық пен маңыздылық компьютер мен телекоммуникация 

құралдарына  беріліп  отыр.  Өзімнің  іс-тәжірибемде  физика  сабақтарында  интернеттің  көмегімен 

оқытудың жаңа құралы ретінде оқушылардың жеке қажеттіліктері мен қабілеттерін ескере отырып 

оқыту қажеттілігі туындайды. Себебі, Станфорд университетінің профессоры Шульманның айтуы 

334

бойынша мұғалімде «Үш көмекші-Бас, Қол және Жүрек» -деп атаған қасиеттер болған жағдайда ғана 

оқыту жақсы, табысты болып саналады [14, 6-7б], ал өз кезегінде мұғалім оқу үдерісіне оқушыдан 

аталған қасиеттердің қатысуын талап етеді.

Қалай болса да физика сабағында оқу сапасын арттыру арқылы оқушылардың дамуына ықпал 

ету – әрбір мұғалімнің кәсіби шеберлігі мен құзіреттілігіне тікелей байланысты деп айта аламын.

Осыдан қорытындылайтынымыз: жаңа ақпараттық технология элементтерімен дәстүрлі әдістерді 

сабақтастыра  жүргізген  сабақ  өз  шыңына  жетеді.  Сондықтан  да  физиканы  оқыту  барысында  ин-

тернет  технологияны қолдану  арқылы  білім сапасын  арттыру  -қоғамды  дамытушы  жас  ұрпақтың 

білімді, зияткер, тәрбиелі болып өсуінің басты кепілі болмақ. Ал оқушы сол білім шыңына шығу 

үшін кәсіби шеберлігі дамыған ұстазға қарап өсетіні бәрімізге мәлім.

жүктеу/скачать 4,05 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: