ІІ БӨЛІМ. Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.)
шақыруға үн қосқан І. Қабылов
«Қа зақ большевиктерінің міндеті –
қазақ ұлтшылдарына қарсы баса кү-
ресу» мақаласында «ұлтшыл-алаш-
ордашылыққа» қарсы күресу мә-
селесін қайта көтеріп, оны қазір
троцкий -зиновьевшілерді жақтаушы
пантюркистік – рысқұловщина, «ұлт-
шыл-контрреволюцияшыл» – қожа-
новщина, меңдешовщина, садуақа-
совщиналар қолдап отыр» деп ғылы-
ми және әдеби интеллигенция өкіл-
дерін Ф. И. Голощекин ізімен тағы
да жік-жікке бөліп тастап, ұлтшыл-
дық ты батыл әшкерелеу міндетін
қойды. Ал Үсенов пен Момыновтың
«Әшкереленген жау» деген мақала-
сы әдеби мұраны зерттеу саласын-
дағы «ұлтшылдықты» әшкерелеуге
тікелей бағытталған. Пайдаланып
жүрген оқу құралдарындағы жә-
не әдебиет тарихын сөз еткен мақа-
лалардағы М. Ж. Көпеев, Н. Орман-
бетов, Ш. Құдайбердиев, Ғ. Қа ра-
шев, Ш. Бөкеев сияқты ақын-жа-
зушылардың зерттелуін, олардың
әде биеттегі орнын бағалаудағы тың
тұжырымдарды «алашордашыл-кон-
трреволюцияшыл» пікірді бүркеп өт-
кізу» деп табады. Авторлар, әсіресе
Ә. Мәметованың ІХ класқа арналған
«Әдебиет хрестоматиясына» қатты
шүйіліп, «Шәкәрім – ой-өрісі биік,
саналы халық ақыны, шығармала-
рының сыры кісі бойлағандай те-
рең» бағасын жоққа шығарады.
«Нар манбет пен Шәкәрім Абайдың
жолын қуушы деп дәріптейді. Ұлт-
шылдығын әшкерелемейді» деген
сияқты кінәларды таға келіп, ав-
тордың Наркомпростағы жиналыста
жұмыстан шығарылғанын хабарлай-
ды. Сол секілді М. Ақынжановтың –
«Жаудың сыры жете ашылсын» ат-
ты мақаласы революцияға дейінгі
дәуірде қазақта тап болды ма, бол-
са сол кездегі ақындар қайсысын
жырлады деген мәселені көтереді.
Әдебиет тарихымен айналысушы-
лар кешегі алашордашылардың
«қа зақта тап болған жоқ» деген пі-
кірін жақтағандықтан көңіл аудар-
май отыр, сондықтан олардың дұш-
пандық әрекеттерін ашу қажет дей
келіп, жаңа «халық жауларын» әш-
керелеуге шақырады. Соның сал-
дарынан Қазақстан Оқу Комисса-
риаты 30-жылдарда жазылған оқу
құралдары мен әдебиет хрестоматия-
ларды жарамсыз деп тауып, қайтадан
жазу керек деген шешім қабылдады.
1937 жылдың лаңы ғылыми-
зерттеу мақалалардағы әдебиет та-
рихын танып-білу жолында қалыпта-
сып қалған бағытты жаңылдырып,
бетін бұрып жіберді. 30-жылдар дың
соңында орыстың классик ақын-жа-
зушылыры мен советтік дәуірдегі
халық ақындарының, әсіресе Ж. Жа-
баев шығармашылығы туралы мақа-
лалардың көбейіп кетуінің де бір
сыры осында жатыр.
1920-1930 жылдардағы класси-
ка лық мұраны, жеке дарындарды
Ре
по
зи
то
ри
й
Ка
рГ
У