Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й Ка рг у әож кбж



Pdf көрінісі
бет205/444
Дата03.10.2024
өлшемі3,59 Mb.
#146739
түріОқулық
1   ...   201   202   203   204   205   206   207   208   ...   444
Байланысты:
Okulik XX kazak adebiet

ІІ БӨЛІМ.
 
Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.)
жасаудың алғашқы негізгі осы 
20-жылдардың соңында қолға алын-
ды.
Алайда, осы кезеңде болған 
азды-көпті сөз бостандығын ұлттық 
әдеби-теориялық ой-пікір пайдала-
нып та қалды. Ол біз енді ғана біліп, 
енді ғана көңіл аударып жатқан 1920 
жылдардағы поэзияда ұраншыл-
дық, үгіт-насихаттың басым болуын, 
әдебиеттің саясат қол шоқпарына 
айналып бара жатқанын тап басып 
тани білуі еді. Жаңа заманды, ре-
волюцияны, оның жеңістерін жыр-
лады деп келгеніміздің көбі нау-
қандық 
тақырыптарды 
жырлау 
бол ғанын, әдебиет ауылынан көп 
алыс жатқанын енді біліп отыр-
мыз. Кәмпеске тұсында халық жер 
ауып, артынша жартысы аштықтан 
қырылып жатқанда «коллективтің 
жырын айтып» кеткен қазақ по-
эзиясы тап тартысының қағидалы 
қалыбынан шықпай, жасқаншақ, 
жал тақ күйге түскені тарихи шындық 
қой. Сол науқаншыл үгіт-насихат-
тың арты қайда апаратынын білген 
Қ. Кемеңгеров: «Шынында, біздің 
көркем әдебиет қоғам тұрмысын шет-
пұшпағынан тартып жүр. Сол шет-
пұшпақтың өзін көбінесе кейбір жа-
зушылар романтизмге, символизмге 
айналдырып отыр. Кейбір жазушылар 
не үгітке, не жалаңаш порнографияға 
айналдырып отыр. Осы күнге дейін 
шын реализммен жазылған Бейімбет 
өлеңдері (мұның да біразы үгіт, на-
сихат, ұран) шын реализмнен қоныс 
теппеу себебі не? Шын тұрмыстың 
бәрін қисайтып жібергендік», – деп 
жазады [60]. Автордың айтайын деп 
отырған ойы түсінікті. Әдебиеттің 
ұран, үгіт-насихатқа салынып өмір 
шындығын «қисайта» суреттеп 
отыр ғандығын әдеби-теориялық ой-
пікірдегі көркемдік әдіс ұғымымен 
сабақтастыра көрсетіп отыр.
Қошкенің мақаласындағы ой «Ті-
кен» деген жасырын атпен жазған 
автордың «Әдебиет мәселесі тура-
лы» атты мақаласында өз жалғасын 
тапқан. Пролетариат әдебиетін құ-
рып жатырмыз деп жүрген төңке-
ріс шілдердің шығармаларының көр-
кемдік деңгейінің өте төмен екені 
айта келіп:«Октябрь төңкерісіне орта 
жолдан қосылған жазушыларымыз 
шу дегенде балға, төс, фабрика, за-
вод, автомобиль, аэропланнан бас-
тап, жалпы бұқараның тұрмысынан 
алыс болса да (астын сызған біз. – 
Ж. 
С
.), интернационализм бағытымен 
әдебиетке бір тарау жол салды. 
Міне, бұл – төңкерістің олжасы. 
Бұл жолдағылардың бағыты бол-
маса, өлеңдерінде, қара сөздерінде 
суретшілік кем. Көбі айқай, еліктеу, 
әдеби ұрлық», – деп жазуында 
шын дық жатыр. Әдебиеттің халық 
өмірінен, заман шындығынан алыс-
тауының түбі көркемдік дамуды 
дағдарысқа ұшырататынын нақ-
ты дәлелдейді де: «Тоғыз қабат тас 
үйді, қаңғыр-күңгір заводты, әуені 
Ре
по
зи
то
ри
й
Ка
рГ
У


223


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   201   202   203   204   205   206   207   208   ...   444




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет