175
ІІ БӨЛІМ.
Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.)
3-ТАРАУ. Қазақ әдебиетінің ғылыми тарихын
жасау проблемасы
машылығына байланысты, қырғыз
эпосы «Манас» туралы, халық поэ-
зиясы туралы еңбектерін, Абайдың
өлең
өнері туралы сыншылдық ой-
ларын, Ыбырайдың орыс алфавиті-
мен шыққан «Қазақ хрестоматия-
сы» атты оқулығы қазақ даласында
сыншылдық-эстетикалық, ғылыми-
теориялық ойдың оянуы ретінде
қарастырады. Ғалым Т.
Кәкішев қа-
зақ даласында сыншылдық-эстетика-
лық ой-пікірдің таралуы туралы
айта келіп: «қазақтың сыншылдық
ойының алғаш оянып, туа бастау
шағында Шоқан, Абай, Ыбырай қо-
ғамдық сананың үш
мәнді саласы
бо йынша ой өрбітті. Ш. Уәлиханов
өзінің әдебиет жайындағы ойларын
ғылыми арнамен, Ы. Алтынсарин
педогогикалық жүйемен баяндаса,
А. Құнанбаев эстетикалық таныммен
тұ жырымдап отырды», – дейді [46,
50].
Бұл турасында М. Әуезов 1948
жы лы жазған «Қазақ әдебиетінің та-
рихын жасау мәселелері» атты ма-
қа ласында жан-жақты тоқталған.
Қазақ
әдебиеттану ғылымында
фольклор мен қазақ әдебиеті тари-
хының ғылымдық тұрғыдан зерт-
телуі, оны дәуірге бөлу, белгілі әде-
биет өкілдерінің шығармаларына
баға беру, әдебиет тарихынан алатын
орнын белгілеу – үлкен проблемалық
мәселелердің бірі.
Жалпы қазақ
әдебиеттану ғылымының тууы, қа-
лып тасу туралы азды-көпті пікір айт-
қан М. Әуезов, Қ. Жұмалиев, Е. Ыс-
майылов, Т. Кәкішев, Р. Бердібаевтар
бізде әдебиеттану ғылымы Ұлы Қа-
зан революциясынан кейін, яғни
1920-1930 жылдары туа бастады деп
санайды. Осы ғалымдар 1917 жыл-
ға дейінгі қазақ ауыз әдебиетінің
үлгілерін жинап бастырушы фоль-
клористер А. Алекторовтың, В. Рад-
ловтың, Г.
Потаниннің, Ә. Диваев-
тың, т.б. еңбектерін қазақтың ұлы
ағартушы-демократтары Шоқан Уә ли -
ханов, Абай Құнанбаев, Ыбырай
Алтынсариннің
қазақ әдебиеті жа-
йындағы ғылыми теориялық ой-
пікір лерін
жоққа
шығармайды.
Әсіресе, Шоқанның халық шығар-
Ре
по
зи
то
ри
й
Ка
рГ
У