Химиялық Үдерістер туралы ілім

H₂O_(с) → H₂O_(г)- 44,01 кДж (12)

Судың үш агрегаттық күйде болатынын барлығымыз білеміз, бір күйден екінші күйге ауысқанда жылу эффектілері байқалады. Мына өзгерісті қарастырсақ:

Мұз → Су → Бу (Q<0)

Осы бағыттағы өзгеріс эндотермиялық үдеріске жатады, ал кері бағыттағысы-экзотермиялық (Q>0).

Төртінші салдары

Реакцияның жылу эффектісі реакция нәтижесінде түзілген заттардың түзілу жылуларының қосындысынан(коэффициенттерін ескере) реакцияға қатысқан заттардың түзілу жылуларының қосындысының (коэффициенттерін ескере) айырымына тең болады.

A_nB_m + nmCD=nAD_m + mC_nB+Q_p

Q_p = [nQ_түзілу(AD_m) + mQ_түзілу(C_nB)] - [Q_түзілу(A_nB_m) + mnQ_түзілу(CD)] (5.3)

Ал, осыны нақты мысал негізінде қарастырайық:

2C₂H₂(г) + 5O₂(г) = 4CO₂(г) + 2H₂O(г) + Q_p

Q_p=[4Q_түзілу(CO₂) + 2Q_түзілу(H₂O)] – [2Q_түзілу(C₂H₂) + 5Q_түзілу(O₂)];

Мұнда Q_түзілу(O₂)=0,болғандықтан реакцияның жылу эффектісін былай жазуға болады:

Q_p = 4Q_түзілу(CO₂) + 2Q_түзілу(H₂O) – 2Q_түзілу(C₂H₂).

Q_p = 2511,2 кДж.

Осы салдарды пайдаланып, арифметикалық амал қолданып, егер реакцияның жылу эффектісі белгілі болса, түзілу жылуы белгісіз заттыкін есептеп шығаруға болады.

Қарастырылған мысалда ацетиленнің түзілу жылуынан басқа мәліметтер белгілі болса, оның түзілу жылуы мына формуламен анықталады:

Q_түзілу(C₂H₂) = [4Q_түзілу(CO₂) + 2Q_түзілу(H₂O) – Q_p}/2.

Заттың түзілу жылуының мәні оның тұрақтылығы туралы мәлімет береді.

Көпшілік заттардың, әсіресе молекула құрамы екі элементтен артық күрделі қосылыстар синтездік жолмен алынбайтыны белгілі, сондықтан ондай заттардың түзілу жылуларының мәнін анықтау үшін осы Гесс заңының салдарын пайдалануға болады.

Мысалы:

СаО + СО₂ = СаСО₃ + 178 кДж

Q_ткДж/моль 635,5 393,5 х

Q_р = Q_т(СаСО₃) - Q_т(СаО) + Q_т(СО₂) => Q_т(СаСО₃) = Q_р + Q_т(СаО) + Q_т(СО₂)

Q_т(СаСО₃) = 178 + 635,5 + 393,5 = 1207 кДж/моль

Көп жағдайда әртүрлі есептеулер жүргізу барысында осы заңның салдары қолданылады.

Заттың түзілу жылуының таңбасы және оның абсолюттік мәнін салыстыру арқылы қай қосылыс кәдімгі жағдайда тұрақты, ал, қайсысы тұрақсыз екендігін болжау мүмкін болады.

Кесте 5.2 V.A топшасы элементтерінің гидридтерінің түзілу жылулары

Зат формулалары	NH3	РH3	AsH3	SbH3
Qтүзілу, кДж/моль	+46,15	-12,96	-66,38	-145
тұрақтылығы	артады

1 молі түзілгенде 46,15 кДж бөлінеді, олай болса, оны ыдырату үшін осынша энергия жұмсауды қажет етеді.Ал, қалған гидридтер эндотермиялық болуына байланысты олардың беріктілігі аммиакқа қарағанда төмен.

Олай болса, осыдан шығатын қорытынды, заттың түзілуі экзотермиялық үдеріс болса, сол қосылыстың беріктілігі жоғары болатыны көрініп тұр.