§ 2. Педагогикалық қарым-қатынас білім беру процесі

317 
§ 2. Педагогикалық қарым-қатынас білім беру процесі
субъекттерінің ӛзара әрекеттесу формасы ретінде 
 
Педагогикалық қарым-қатынас анықтамасы 
 
Вербалды қарым-қатынастың мазмҧнына, функцияларына және 
ішкі қҧрылымына (деңгейлеріне) жҥргізілген талдау жалпы тҥрде, осы 
аталған 
позициялардан 
және 
осы 
терминдерді 
пайдаланып,
педагогикалық іс-әрекетті анықтауға мҥмкіндік береді. Педагогикалық 
қарым-қатынас мҧғалім мен оқушылардың оқудағы ӛзара әрекеттесу, 
ынтымақтастық формасы. Бҧл – аксиалды-ретиалды, тҧлғалық және 
әлеуметтік бағдарланған ӛзара әрекеттесу. Педагогикалық қарым-
қатынас вербалды, бейнелі, символдық және кинетикалық қҧралдардың 
бҥкіл жиынтығын пайдалана отырып, бір мезгілде коммуникативтік, 
перцептивтік және интерактивті функцияларды жҥзеге асырады.
Функционалды тҥрде – бҧл білім беру процесінің барлық 
субъекттерінің қатынастарын орнатушы контакттік (дистанттік), 
ақпараттық, тҥрткі болушылық ҥйлестіруші ӛзара әрекеттесу. Ол кӛп 
объектті бағыттылықпен, кӛп ақпараттылықпен, кӛрнектіліктің жоғары 
дәрежесімен 
сипатталады. 
Онда 
қҧрылатын 
оның 
барлық 
сипаттамаларының арнайы ерекшеленген синтезі, білім беру процесінің 
субъекттерінің ӛзара әрекеттесуінің жаңа сапалық мазмҧнынан кӛрінеді, 
ол осы субъекттер қатысатын қатынастар жҥйесінің немесе 
«педагогикалық жҥйе» ерекшеліктерімен анықталады.
Н.В. Кузьминаның кӛрсетуінше, педагогикалық жҥйе – қоғамдық –
тарихи тҥсінік және педагогикалық жҥйенің әр тарихи типі белгілі бір 
мемлекеттік, 
педагогикалық 
пен 
тарихи 
мақсаттарға 
жетуге 
бағытталған. Бҧл жҥйе педагогикалық ҧжым ҧйымдастыратын (ӛзінің 
маңызды элементі сияқты) ҥйренуші тҧлғасын оған мақсатты, жҥйелік 
және ҧзақ мерзімді әсер ету процесінде оқыту мен тәрбиелеуді жҥзеге 
асырады. Педагогикалық жҥйенің ӛзінің мақсаты, міндеттері, мазмҧны, 
қҧрылымы бар және мҧның ӛзі ары қарай қарым-қатынасты, 
қҧрылымдық, функционалдық, мазмҧндық сияқты тҥрлі бірліктерді 
талдау ҥшін айрықша маңызды [99; 100]. 
Осы кең контексте пеадгогикалық қарым-қатынас «...оқушылар-
дың мотивациясының дамуы мен оқу-іс-әрекетінің шығармашылық 
сипаты үшін, мектеп оқушысы тұлғасының дұрыс қалыптасуы үшін ең 
жақсы жағдай жасайтын, оқытудың эмоционалдық қолайлы 
климатын (жеке жағдайда, «психологиялық кедергінің» пайда болуына 
кедергі жасайды) қамтамасыз ететін мұғалімнің (кеңірек алсақ– 

318 
педагогикалық ұжымның) оқыту процесіндегі оқушылармен қарым-
қатынасы» ретінде анықталады [106, 20 б.]. Осыған педагогикалық 
қарым-қатынастың оқудағы әріптестік формасы ретінде оқыту мен 
оқушылардың ӛзінің тҧлғасының дамуын оңтайландыру шарты екенін 
қосайық.

жүктеу/скачать 2,21 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: