Құқық бұзушылық түсінігі, тарихы туралы қазақша реферат

Жер бетінде адамзаттың пайда болуымен, планетада күрделі процесстер жүре бастады. Алғашқы да, адам баласы жабайы өмір сүріп, минимальді қажеттілігін қоршаған ортада бар заттармен қанағат болды. Неолит кезіндегі «революция», қола мен темірдін ашуы, адам баласын прогресс жолына салды. Еңбектің нәтижесінде, алғашқы тайпалар, материалдық – техникалық базасын жақсартты, сонымен бірге адам арасындағы қарым – қатынастар күрделене бастады. Алғашқыда, тобырда немесе ру ішіндегі тартыстарды ақсақалдар кеңесі шешті. Тайпалық одақтардың пайда болуымен, үлкейе бастаған қоғамды, көсемдер реттеп тұрған. Адам баласы, дүниеге келгелі шақтан, қоғаммен, басқа адаммен тығыз қарым – қатынаста болады. Адам жалғыз өмір сүру мүмкін емес. Сонымен де, қоғам ішінде қарым – қатынастың алуан түрлі процесттер жүреді. Соның ішінде құқық бұзушылық.

Құқық бұзышылықты түсіну үшін, екі жақтан қарауға болады, бұл: 1.Социальдық  2.Құқықтық жақтан.

Социальдық көзқарасынан құқық бұзушылыққа қарасақ – ол субьективті және обьективті әрекеттерге байланысты. Қоғамға обьективтік әсерге  социальдық, экономикалық , психологиялық процесстер жатады.[1] Бұларға мысал ретінде, Қазақстанды 1991-98 жылдарындағы кезенді еске алған жөн. Осы кезде халықтың өте төмен деңгейде өмір сүруі, инфляцияның жоғарлығы, жұмыссыздық, мемлекеттің үлкен кризистік жағдайда болуы, бұның барлығы, құқық бұзушылықтың жоғары деңгейіне әкеліп соқты. Сонымен бірге, Кеңес Одағы құлдырап, ТМД елдері нарықтық қатынасқа бет бұрай бастады. Сол кездерде әлеуметтік теңсіздік пайда болып, адамдар қайта класстарға бөліне бастайды. Және де, адамдардың өмірге деген көзқарасы өзгере бастайды. «Советтік мектептен» өткендер, жаңа заманның, «батыстық – нарықтық» принциптерін дұрыс түсіне алмай «психологиялық шокқа» түседі. Мемлекеттің шекарасы шетел елдеріне ашылуы, көптеген апат әкеле бастады, яғни осы кездерде есіртке, қару – жарақ, шетелдің басқа да тауарлары әкеле басталды. Моральдық және мәдени жағынан, Қазақстан қоғамы өте үлкен зардапқа ұшырады. Осы кездерде бандитизм, рэкит, тонау, есіртке сату, проституция, кең қанат жайды. Аталған құқық бұзушылықтың  түрлері ең ауырлардың бірлері. Ол жалпы бір қоғамға емес, бүкіл мемлекетке қауып төндіреді. Олармен күресу үшін, тек бір ғана тұлғаны жазаға тартумен шектелмеуі тиіс, проблема мемлекеттік дәрежеде шешілуі тиіс.

Субьективтік жақтан қарасақ, мұнда жеке тұлғаның мінез-құлқысы, менталитеті, алған тәрбиесі, қоршап тұрған қоғамның әсері тиеді. [2]

Құқықтық жақтан қарасақ, құқық бұзбауға алдын ала шарттар істеу керек деп, яғни алдын ала қандай да бір әрекетке немесе әрекетсіздікке тыйм салатын  заңды бекіту.

Тарихқа назар аударсақ, бұрынғы ерте өркениетте Вавилон, Шумер, Египет елдерінде қоғамдағы тәртіпті дін қызметшілері сақтаған. Оның себебі, адамның өмір көзқарасы толығымен Жаратушымен бірге болды. Яғни, ертедегі қандай да дін болмасын, ол қоғамдағы адамдардың арасындағы қарым – қатынасты реттеуші рөлін атқарды. Мұндай принцип орта ғасырларға дейн сақталып тұрды. Оның себебі, ислам мен христиан діні, адам баласына кең қолдау тауып, оның нормалары, ережелері, кейбір қоғам үшін заң ретінде болды, Мысалы, Ислам дінінде Шариғаттың заңдары қазіргі кезінде де, араб елдеріне басты заң болып табылады. Бірақ та, көбінесе, қоғамды реттейтін заңдарға, бұрынғы этикет нормалары, әр халықтың дәстүріне, менталитетіне сай, заң қабылданады, элементарлық нормалар да, заңдастырылуы мүмкін.

Біздің заманымызға дейн 20-16 ғасырда Хаммурапи заңдары шықты. Бұл кезеңде алғашқы қарапайым қоғам күрделене басталғаның, ішіндегі қатынастарды жаңа жолмен шешу керек екендігін түсінік пайда болады. Алғашқы және қазіргі қолданып жатқан заңдарға назар аударсақ, олардың басты принциптері бірдей екенің көруге болады. Яғни, қоғам ішіндегі тәртіпсіздіктерді тоқтату, халыққа жат істерге жол бермеу. Бірақ уақыт өткеннен сайын, заңдар адам ойлап тапқан барлық жасаныс сияқты табиғат заңына бағынатын болғандықтан, олар да ескіре бастайды. Мысалға, 4000 мың жыл бұрын қолданылған Хаммурапи заңдары, 21 ғасырға сай келмеуі мүмкін. Себебі, жоғарыда айтылғандай, адамзат үнемі прогресс жолында тұр. Қарым – қатынастар күрделене бастайды, прецеденттер пайда болады. Бұның барлығын реттеу үшін, заңдар үнемі жаңару керек. Заңдар қоғамды реттеумен бірге, оның ең басты атқаратын рөлі, алдын – ала құқық бұзушылыққа жол бермеу. Ұлы грек ойшылы Солон, Афин азаматтарының көптеген қиындықтарды шешу үшін, бұрын қолданған заңдарға реформа жүргізді. Оның пайдасы, қалалықтарға айқын көрінді. Афиндықтар енді Солонға үлкен құрметтпен қарап, оған толығымен сене бастады. Ойшыл, афиндықтардан заңды 10 жыл өзгертпеуге ант алды. Реформатор түсінген, заңдар қалай да керемет болғанымен, уақыт өткен сайын оларды қайттан жаңарту керек. Сондықтан да, ол тек қана 10 жыл уақытқа ант алған. Солон заңдардың кереметтігі неде болған? Біріншіден, заңдар қарапайым халықтың жағдайын жақсартты, екіншіден қарыздар жойылды, экономикалық жағдай жақсарды, сот жүйесі жаңарды. Бірақ, сол заманға Солон заңдары қандай да керемет болғанымен, құл иелінушілік жойылған жоқ, жер мәселесіне онша көп назар аударылған жоқ.

Дамып келе жатқан адамзат, этнос-халық болып бірігіп, мемлекет, басқару жүйесін, мемлекеттік апараттарды ойлап тапты. Алғашқы, тұрақсыз, кейде формальді шекаралар пайда болды. Мемлекет ішіндегі құқық бұзушылықты тоқтату, оған жол бермеу үшін жазалау, сот апараттары құрыла бастады. Құқық бұзушылық – бұл енді тек бір кішкентай қоғам емес, тұтас мемлекет шешетін мәселеге айналды.

Құқық бұзушылық пайда болу уақытын нақты айту қиын. Бірақ теология көзқарасына сүйінсек, алғашқы бұзықты жасаған Құран, Інжіл кітаптарында жақсы суреттелген Адам мен Хауа. Құдайды қанша алдағанмен бұзық

жасаған үшін олар жазаға тартылды. Бұдан мынандай мораль туады, қандай да келісімді, шартты, құқықты бұзған үшін, міндетті түрде жазаға тартылуы тиіс.