I. Қыс өтіп, күлімдеп көктем, жарқырап жаз келгенде, шұрқырап жатқан қалың жылқы
¥стаз бен патшаның мақсаты не еді?
жүктеу/скачать 2,32 Mb.
|
I. ?ûñ ?ò³ï, ê?ë³ìäåï ê?êòåì, æàð?ûðàï æàç êåëãåíäå, ø?ð?ûðàï æà
| 7.
¥стаз бен патшаның мақсаты не еді? A. ¥стаздың патшаны ерекше құрмет тұтатындығын дәлелдеу B. Балаға патшаның ұстаздан қорықпайтындығын көрсету C. Балаға әкссін сыйлау керектігін түсіндіру D. Патша бұйрығын бәрінің орындау керектігін ұғындыру E. Балаға барлық адамдарға тәртіп бІрдей екендігін ұғындыру 8. Мәтіндегі ңегізгі ойға қай мақал сәйкес келеді? A. Әке балаға сыншы B. Алып - анадан C. Білім - бұлақ, D. Ата - баланың қорғаны E. Бала - бауыр етің 9. Мәтіннің стилі қандай? A. Ресми іс-қағаздар стилі B. Ауызекі сөйлеу стилі C. Публицистикалык стиль D. Көркем әдебиет стилі E. Ғылыми стиль 10. Әкесінің әрекетінен бала нені түсінді? A. Сабақты жақсы оқу керектігін B. ¥стазының әкесінен қорқатынын C. Ұстазды патша да сыйлайтынын D. Әкесінің талап койғыштығын E. ¥стазы білімді екендігін 11. Патша баласы қандай еді? A. Ақылсыз B. Айлакер C. Сыпайы D. Ашуланшақ E. Шолжаң 12. Патшаның құлағына сыбырлай айтқан сөзіне ұстаздың таңғалу себебі A. Патша ұсынысынан қорқып кетті B. Патша ұсынысы әділстсіз көрінді C. Патша ұсынысы қатал көрінді D. Патша ұсынысы оғаш көрінді E. Патша ұсынысын ақымақтық деп санады 1. Астрономияда жаңа туған айдың ұштарын «Ай мүйіздері» дейді. Халық сүйікті деген малдарын Ай тұяқты тұлпарым, Ай мұйізді ақ серкем деп өзгеше ықыласпен мадақтайды. 2. Ай мен Күн туралы: «Ай мен Күн егіз туған керемет сүлу екі әйел екен. Әсіресе Ай сұлуырак болып мақтанып, Күн оны қызғаньт Айдың бетін тырнап, оған дақ түсірген. Кесірлі Ай жазасын осылай тартқан. Ай бетіндегі қарауытқан дақ содан екен» деседі. Айдың кеш туғанын немесе кемігенін ел Ай «қорғалады» дейді. Күнге жақындап барғанда Ай «қорғалап» бетін жасырады, ал қашықтағанда Ай толып, Күнді қызықтырып, бетін түгел көрсетіп, ереуілдейді. Ай түрінің өзгеру құбылысын жаңа Ай, ширек Ай, толған Ай деп түсіндіреді. 3. «Жаңа ай жарылқа, Ескі ай есірке» деп тілек айтып, жаңа Ай туу құбылысы қазақ ортасында елеулі оқиға болып келді. Жана туған Айды көргенде шаруа адамның көңіліне әр түрлі ой келеді, шаруаға жайлы бола ма, жоқ жайсыз бола ма деген ойлар тумай қоймайды. Қазақ арасында егер Ай тігінен туса, ауа райы шаруаға жайлы, жылы болады. Ал, Ай шалқасынан жатса, ай суық, жайсыз болып өтеді. Мұны «Айдың өзіне жайлы. халыққа жайсыз болатаны» дейдІ. 4. Қазақ тұрмысында Айды қастерлеуге себеп көп болды: Ай болмаса, түн қараңғысын жамылып қасқыр да, ұры да малға шабуылды күшейтеді, шаруа жайымен ұзақ түн қату да қиын тиеді. Аталарымыздың ай қараңғыда малы түгіл, басы да зор қауіпте болғандығын еске алсақ, неліктен айды қастерлегендігін жақсы түсінеміз. «Қараңғыалғыр» деген сез тегін шықпаған. Елдегі үлкен ақсақалға Айға бата қыл дегенде: - Ай шалқасынан туыпты, бұл мен бата қылмайтын Ай екен, депті. Жұрттың бұл сенімдерін саралай келіп, ғылыми тұрғыдан келгенде мынадай қортынды шығарамыз. Жаңа туған Айдың қалпына қарай жұрттың ауа райы өзгереді дегені бос сөз емес, 5. Анығында да, жалпы алғанда жаз айларында жаңа Ай тігірек тұрады да, қыс айларында Ай «шалқасынан жатады», өйткені қыстыгүні түнге қарай эклиптика (Күн жолы) аспанда жоғары тұрады, Ай жолы да оған жуық, сондықтан күн сәулелері Айдың астыңғы төменгі бетін ала жарық береді де, бізге Ай шалқалап жатқан сияқты көрінеді. Сөйтіп, жаңа Ай орағының орналасу қалпы мен ауа райының арасындағы бұл кызық іліктестік Күн мен Айдың аспандағы жолдарының әр мезгілдегі өзара орналасуына байланысты. 121
6. Атан түйе мен шіркей қандай болса, үлкендігі жағынан алғанда Күн мен Ай да сондай. Ай
жүктеу/скачать 2,32 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|