тҧрады" [47, 76-77-бб.]. Алайда олар акустика-артикуляциялық жағынан біріне-
бірі ҧқсамайтын дербес фонемалар болып кӛрінгенімен, фонологиялық
тҧрғыдан бір-ақ қызметті атқарады.
Ц
,
ч –
аффpикат фонемалаp. Бҧлаpдың әpқайсысы екi элементтен тҧpады.
Мәселен,
ц
фонемасында
т
,
с
элементтеpi баp;
ч
фонемасында
т
,
шь
элементтеpi баp. Бҧл екеуi де қатаң фонемалаp тобына жатады. Ғалымның
айтуынша, бҧл фонемалаp айтылу оpны жағынан ажыpатылады: бipi (
ц
)
–
тiс
фонемасы, екiншiсi (
ч
)
–
альвеоляp фонема.
Сӛздің шығу тӛркіні мен тіл дыбыстарының даму тарихын саралаған
ғалым Б.Сағындықҧлы: "
тс
(
ц
),
тш
(
ч
) аффрикаттары кейінгі дәуірде
т
,
с
,
ш
сияқты ҧсақ дыбыстарға бӛлініп жатса, ӛзінен бҧрынғы дәуірде, сӛз жоқ, ӛзінен
кҥрделі аффрикаттың қҧрамына енген. Одан әрі тарихтың терең қойнауына
барған сайын диффузды элементке ҧласуға тиіс",
–
деп, бҧл дауыссыздардың
тҥп тӛркіні диффузды элемент болғанын айтады. Ғалым бҧл аффрикаттардың
қазіргі заманнан ежелгі дәуірге қарай ӛзгеру, қҧбылу динамикасын былайша
кӛрсетеді:
фонема – аффрикат – күрделі аффрикат – ... – диффузды элемент
[167, 30-б.].
Ызың дауыссыз фонемалаpға мыналаp жатады:
ш
,
Достарыңызбен бөлісу: