I теоретические основы логопедии
дыбысының төменгі артикуляцияда айтылуында тілдің ұшын астыңғы күрек тістерге тіреу қажеттілігін айтамыз. Х
жүктеу/скачать 5,47 Mb. Pdf көрінісі
|
Логопедия
|
дыбысының төменгі артикуляцияда айтылуында тілдің ұшын астыңғы күрек тістерге тіреу қажеттілігін айтамыз. Х дыбысын айтқызғанда – тоңып қалған қолдарымызды ауызбен шығарған деммен жылытуды ұсынамыз. Көбінесе осы тәсіл оңды нәтиже береді. Жеке жағдайларда Х дыбысының артикуляциясын анықтап, ең соңғы жағдайда ғана дем шығару кезінде зондтпен тілдің ұшын басып, тілді артқа қарай жылжытамыз. Сонымен, жұмыстың дайындық кезеңінің бағдарламасы баланың ауыз арқылы дем шығарып, дыбыстар қатарын (сыбырлап айтуда- дауыстылар және фрикативті қатаң дауыссыз дыбыстар) меңгеруіне ықпал етеді. Осы кезеңдегі жұмыс нәтижелері көрнекі түрінде №1, №2 кестелерде белгіленеді. Осы кезеңнің негізгі ерекшеліктері: 1) тыныс алу және артикуляция бойынша жұмыстың қатар жүргізілуі; 2) дыбыстарды айту кезінде естіп, бақылаудан баланың максимальді түрде аулақ болуы; 3) жаңа жаттығулар кешенін меңгеру алдында бұрыңғы материалды (жаттығуларды) үнемі қайталап отыру. Негізгі кезең 1) Ауызбен демді (тынысты) ұзақ шығару кезінде дауыс қосу; 2) Үзілмелі дауыссыз дыбыстарды айтқандағы ауызбен қысқа дем шығаруды қалыптастыру; 3) Сонорлы дыбыстар тобын және аффрикаттарды айтуды қалыптастыру кезінде ауызбен және мұрынмен қысқа және ұзақ дем шығаруды ажырату, 180 4) Жіңішке дыбыстарды қалыптастыру. Бұл кезеңнің сабақтарының негізгі мақсаты – бірінші кезеңдегідей, яғни артикулемаларды дамытумен бір уақытта сөйлеу кезінде дұрыс тыныс алуды қалыптастыру. 1 кезең. Фрикативті дыбыстарды айтқызу жұмысы қатаң үзілмелі дыбыстарды қалыптастыруға дейін жүргізіледі. Себебі үйретілген артикулемалардың барлығы бірдей ауызбен тыныс шығаруда айтқызылады. 1 кезеңнің мақсаты – балаға демді ұзақ шығару кезінде дауысты қосуға үйрету. Дауыс қосуды дауысты дыбыстар артикуляциясына сүйеніп жасауға болады, бірақ дауыссыз ф -дан дауыс шығаруды бастаған тиімді (бала екі дыбысты ф және в ажырата алады) . Қатаң Ф, ұяң в дыбыстарды айтқан кезде дауыстың қосылған – қосылмағанын білу үшін көмейдің қозғалысын бақылау керек. Ол үшін тактильді-вибрациялы бақылау қолданамыз. Баланың сұқ саусағы логопедтің көмейіне (қалқанша шеміршегінің үстіне (жоғарғы жағына)) қойылады да, логопед балаға түсіндіреді. Дауыссыз тыныс шығарғанда (ф- дыбысында) көмей жұмсақ, ал, дауыс қосылғанда (в -дыбысында) көмей қатайып алға қарай қозғалады да, бұл қатаю дауыс естіліп болғанша байқалады. Бұл құбылыстың механизмі оңай түрде балаға түсіндіріледі ( бұл қатаюдың болу себебі дауыс перделері жақындап көмейді алға қозғалтады). Бала қатаюды өзінің тамағында сезінуі және есінде сақтауы керек. Жұмыстың бұл кезеңінде №2 кестеде тағы бір бөлім пайда болады: дауыспен бірге дем шығару. Артикулеманы айту сәйкес әріппен белгіленеді. Яғни бала өзінің дыбыс айтуын есту арқылы қадағалауы керек. Сонымен, №2 кесте мынадай болуы мүмкін: Дем алу Дауыссыз дем шығару Дауыспен дем шығару Ауыздың суреті Артикулемалар суреттері: а) дауысты дыбыстардың; ә) қатаң дауыссыз дыбыстардың және олардың әріппен белгіленуі. Сәйкес дыбыстарды әріппен белгілеу 2 кезең. Екінші кезеңде ауыз арқылы дем шығарудың жаңа түрі қалыптастырылады: ауыз арқылы дем шығару. Баланың назарын шығарылған ауа ағынының шапшаңдығы мен екпінділігіне аудару қажет. Дем шығарудың бұл түрін меңгеру п,б,т,д,к,қ,ғ,г дыбыстарын қалыптастыру кезінде жүргізіледі. Қысқа дем шығаруға дайындық жаттығуы ретінде жүктеу/скачать 5,47 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|