Ii бөлім. Инклюзивті білім берудегі оқу материалдары мен ресурстарды зерттеу
Инклюзивті білім беру үшін бейімделген оқу материалдары мен ресурстарын зерттеу
жүктеу/скачать 0,94 Mb.
|
| 2.1 Инклюзивті білім беру үшін бейімделген оқу материалдары мен ресурстарын зерттеу
Мүмкіндігі шектеулі балалардың дамуындағы маңызды мәселелердің бірі – білім беру. Бұл тек құжат алып, мамандық алуға мүмкіндігі ғана емес. Бұл ерекше қажеттіліктері бар балаларды әлеуметтендіру мәселесін шешу. Осы мақсатта Қазақстанда инклюзивті білім беру дамып келеді. Қазақстан Республикасының Конституциясына сәйкес (30-бап) еліміздің барлық азаматтары мемлекеттік мекемелерде тегін орта білім алуға, сондай-ақ конкурстық негізде жоғары оқу орындарында білім алуға құқылы екенін анықтадым. Бірақ соңғы кезге дейін мүмкіндігі шектеулі балалар қалыпты оқу орындарында оқи алмады. Олар балаларды әлеуметтендіру мен қоғамға бейімдеудің қажетті деңгейін қамтамасыз етпеген үйдегі оқытуға немесе мамандандырылған орталықтарға жіберілді. Бұл мәселе Қазақстанда инклюзивті білім беруді дамытудың басталуымен алға жылжығанын байқадым. Инклюзивті білім беру нені білдіреді? Инклюзивті білім беру –– қарапайым балалар мен мүмкіндігі шектеулі балаларды бірлесіп оқыту. Яғни, инклюзивті білім беру балалардың денсаулық жағдайына қарамастан білім алудағы барлық қажеттіліктері мен талаптарын қанағаттандыру үшін тең құқықтар мен мүмкіндіктерді болжайтынына көз жеткіздім. Инклюзивті білім берудің принциптері қандай? Инклюзивті білім беру келесі принциптерге негізделеді: Әрбір бала ерекше; Барлық балалар құқықтары, достық, білім алу, үйірмелерге, концерттерге және басқаларға бару құқығы, сондай-ақ одан әрі әлеуметтік даму перспективалары бойынша тең. Әрбір бала өз қарқынымен дамиды; Балалар арасындағы қарым-қатынас мейірімділікке, жауап беруге және эмпатияға негізделген. Балалардың өзара қарым-қатынасы олардың дүниетанымын кеңейтіп, академиялық интеллектін дамытатынын зерттедім. Қазақстанда инклюзивті білім беру қалай жүзеге асырылуда? Инклюзия норма деңгейіне жетуі, қоғамның гуманистік ұстанымына айналуы керек. Бұл мәселе заңнамалық тұрғыдан шешілгенін қарастырдым. 2021 жылғы 26 маусымда Қазақстан Республикасының Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне инклюзивті білім беру мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Заңға қол қойған болатын. Мемлекет ерекше білім беру қажеттіліктері бар балалардың жеке даму ерекшеліктерін ескере отырып, білім беру жүйесі шеңберінде білім алуы үшін жағдай жасауға міндеттенеді (8-бап, 1-1-тармақтар). Мүмкіндігі шектеулі балалар үшін арнайы білім беру бағдарламалары әзірленуде. Мектепке дейінгі және орта білім беру ұйымдары заң бойынша өздеріне қызмет көрсететін аумақта тұратын барлық балаларды, оның ішінде ерекше білім беру қажеттіліктері бар балаларды қабылдауға міндетті (26-баптың 2-тармағы) екенін зерттедім. Ерекше білімді қажет ететін балалардың ата-аналарынан сұрақтар қою арқылы инклюзивті білім беру қалыпты жағдайға айналуы үшін келесі мәселелерді шешу қажет екеніне көзім жетті: мұғалімдердің мұндай балалармен жұмыс істеуге психологиялық және кәсіби дайын еместігі; басқа оқушылардың ата-аналарының балаларымен бірге ерекше балаларды оқыту фактісін қабылдау қиындығы; балабақшалардың, мектептердің және басқа да оқу орындарының материалдық-техникалық базасының дайын еместігі; мүгедек балалардың ата-аналарының балалары бастан өткеруі мүмкін психологиялық жайсыздық, әлеуметтік (қорлау, келемеждеу) салдарынан қорқуы. Мұғалімдер мен ата-аналарға психологиялық-педагогикалық және әдістемелік көмек көрсету үшін көптеген облыстарда (Ақмола, Ақтөбе, Қарағанды, Батыс Қазақстан) инклюзивтілікті жүзеге асырудың облыстық орталықтары ашылғанын қарастырып шықтым. Мүмкіндігі шектеулі балалармен (ДЦП, соқырлар, саңырау-мылқаулар, ақыл-ой кемістігі бар) жұмыс істейтін мамандардың кадр мәселесін шешу мақсатында Қазақстанда дефектолог мамандарды даярлау географиясы кеңейтілді. Қазір олар еліміздің 17 жоғары оқу орнында білім алуда. Бұл бағытта мұғалімдер қайта даярлаудан өтіп жатыр. Бұл қадамдардың барлығы инклюзивті білім беруді дамытуға арналған, осылайша ерекше балалардың көпшілігі болашақта өзін шеттетілген адамдар емес, қоғамның толыққанды және толыққанды қатысушысы ретінде сезінеді. Инклюзивті білім беру – қазіргі өмір талабы және халықаралық стандарт. Қазақстанда инклюзивті білім беруді қажет ететін 160 мыңнан астам мүмкіндігі шектеулі бала бар. Олардың 23%-ға жуығы ғана мұндай оқу үдерісіне қатысады. Заман ағымына ілесу үшін инклюзивті білім беруді енгізу жолында Қазақстан қиындықтарды еңсеріп, туындаған мәселелерді шешуге тырысуда, оның ішінде халықаралық тәжірибені енгізу арқылы: Шетелдіктердің үлгісіне сүйене отырып, Қазақстан Республикасының позициясы қазақ мектептерінде мұғалімнің көмекшісі – тьютор енгізілді. Қазақстан Республикасының педагогтары бейімделген спорт түрлерінің негіздерін меңгеруде, сондай-ақ франциялық әріптестерімен бірлесіп бейімделген спортты мектеп бағдарламасына енгізу мақсатында арнайы бағдарламалар әзірлеуде. Білім беру бағыты инклюзивті ойындар арқылы дамып келеді, оған қарапайым балалар да, ерекше балалар да қатысады. Қайырымдылық ұйымдар инклюзивті қолдау бөлмелерін ашады, онда балаларға мінез-құлықты талдаудың қолданбалы әдістері үйретілетінін зерттедім. Колледжде оқып жүрген кездегі іс-тәжірибе барысында маған бөлінген сыныптың сынып жетекшісінен сұхбат алдым. Сұхбат барысында сол мектептің мұғалімдері инклюзивті білім беруде әр баланың ерекшелігіне қарай тапсырмалар әр түрлі және жеңіл болатындығы, сыныпта бала тынымсыз отыра алмай бара жатса, арнайы жабдықталған сыныптары бар екендігі туралы менімен бөлісті. Яғни, әр мектеп өзінің жағдайына қарай ерекше білімді қажет ететін балаларға материалдарды таңдап, іріктеп білім береді. Қосымша АҚШ үкіметі мүмкіндігі шектеулі балаларды қолдау үшін қандай бағдарламалар мен жобаларды жүзеге асыратынын зерттедім. АҚШ заңы бойынша мемлекеттік білім тегін және олардың физикалық және танымдық қабілеттеріне қарамастан барлық балаларға қолжетімді. Мемлекеттік оқу орындары олардың білім алуына барлық жағдай мен мүмкіндіктерді жасауға міндетті. Мысалы, егер оқушы логопедтің көмегіне мұқтаж болса, бірақ мұғалімдердің арасында логопед болмаса, онда мектеп логопедті жалдауға немесе жұмысқа алуға міндетті. Егер баланың ата-анасы мемлекеттік мектеп олардың баласының белгілі бір қажеттіліктерін қанағаттандырмайтынын көрсе, олар мектеп қызметкерлеріне өтінішпен хабарласады. Оқушының қажеттіліктерін қайта бағалау үшін комиссия енгізіледі, егер бұл ескертулер расталса, мектеп қажетті маманның қосымша қызметтерін төлейді. Мұндағы парадигма мынадай: АҚШ-та оқушыны мектепке емес, мектепті оқушыға бейімдейді. Огайо штатындағы мектепте мұғалімдер Classroom ресурстық сынып деп аталатын сыныпта сабақ береді. Бұл балалардың әр түрлі қажеттіліктеріне сай жабдықталған арнайы ұйымдастырылған оқу орындары болып табылады. Мұндай сыныптар әрбір мемлекеттік орта мектепте жұмыс істейді. Олар сыртқы көріністе аздап өзгерістері бар болуы мүмкін. Талаптар бойынша бір сыныпта 11 оқушыдан аспауы керек, мүмкіндігінше 8 оқушыға дейін. Сондай-ақ, мысалы, аутизмнен немесе мүгедектіктің басқа түрлерінен зардап шегетін балаларға арналған арнайы мектептер бар. Әрбір мемлекеттік мектепке балалар тіркелген белгілі бір аудан тағайындалады. Огайо штатының ауданнында мүгедектігі өте ауыр оқушылар көп – ондай бала 40-тан 50-ге дейін. Мектепте интервенциялық оқыту әдістемесі бойынша 3 маман жұмыс істейді, олар ерекше қажеттіліктері бар 19 оқушыны оқытады. Осы мектепте мұғалімдер оқушылардың өмірлік дағдыларын дамытуға, қоғамда әлеуметтенуіне көңіл бөледі. Олардың кейбіреулері үшін бұл өз бетінше тамақтандыру дағдылары болса, басқалары үшін бұл жұмысқа орналасу дағдылары. Оқушылар өз таңдаулары бойынша элективті пәндерге қатысады, бұл дене шынықтыру, бейнелеу өнері болуы мүмкін. Кейбір оқушылар керамика жасауға немесе гончар өнеріне барады. Сонымен қатар инклюзивтің бір бөлігі ретінде оқушыларды жалпы білім беретін сыныптарға қосады. Бұл бірінші модель. Екінші үлгіде денсаулығында ауыр проблемалары жоқ оқушыларды күрделі академиялық мазмұны бар сабақтарға қатыстырып, дені сау балалармен бірдей негізде оқи алады. жүктеу/скачать 0,94 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|