Иіс сезу және көру нервтері: құрылысы, қызметі, зақымдану симптомдары, зерттеу әдістері
жүктеу/скачать 0,56 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- .Сезімталдылық. Сезімталдылықтың жіктелісі.Терең сезімталдылық жолын атап көрсетіңіз.Терең сезімталдылықты зерттеу әдістері.Сезімталдылықтың орталық типі бойынша бұзылысының топикалық диагностикасы
| 33пен 38 аралығы.
Нерв жүйесінің аса маңызды қызметі анализатор жүйкесі көмгімен организмнің қоршаған ортамен қарым-қатынасын және тепе-теңдігін қамтамасыз ету болып табылатыны мәлім.Анализатор үш бөліктен тұрады .Олар рецепторлық,өткізгіш және ми қыртысы бөліктері.Анализатор теріде ,кілегй қабықтарда сіңірлерде ,буындарда,бұлшық еттерде,қан тамырларында және ішкі ағзаларда орналасқан рецепторлардан басталады.Рецепторлардың құрылымиы алуан түрлі. Үстірт сезімталдық .Ми қыртысына сезімталдық импульстерін жеткізетін жолдар үш невроннан тұрады.Жалпы сезімталдықтың барлық түріне қатысты бірінші нервронның клеткалары жұлын түйіні мен 6шы ,жетінші және оныншы бассүйек ми нервтерінің астындағы түйіндеріне орналасқан .Түйіндердегі нерв клеткалары бір бұтақты псевдоуниполярлы болады да клетка денесіне жақындағанда екіге бөлінеді.Клетканың сыртқы тармағы сыртқы нерв жүйесінің құрамында рецептоорларға келеді,ал орталық тармағы артқы түбіршек арқылы жұлынға барады.Жұлында түрлі сезімділіктер жоғары қрай әр түрлі жолдармен өтеді.Ауырсыну ,температуралық және жартылай жанасу сезімталдық талшықтары жұлынның артқы мүйізіне кіреді де қабылданған импульс екінші невронға ауысады. Беткей сезімталдықты зерттеу әдістері Сезімталдықтың барлық түрлерін зерттеу кезінде сырқаттың көзі жұмулы болу қажет. Жанасу сезімталдығы кезінде дәрігер бір шоқ мақтаны алып қыл шашашығы да болу мүмкін соны науқастың басынан бастап денесіне ,аяқ-қолдарына әрбір жеріне тигізу керек.Жауап ия бол яғни жанасуды сезіну керек,ал сезілмесе еш нәрсе онда науқас ешнәрсе мақұлдамай отыра бермек. Ауырсыну сезімталдығын анқтау үшін түйреуіш болсын яғни ұшы сүйір затты алып науқасқа симметриялы басынан аяқ-қол ұштарына дейін тигізіп түртіп шығарады . Сол кезде науқас өткір немесе өткір еместегін сезініп айту қажет.Егер ауырсынбаса –анагезия,сау жағымен салыстырғанда сәл сезінсе ауырсынса –гипалгезия ,қатты ауырса –гипералгезия. Температура сезімталдығын анықтауда пробиркаға біріне 40градустай біріне 18-20 градустай су құюмыз симметрия қашықтыта жанастырып байқаймыз.Ал науқастың жауабы жылыға жылы ,салқынға салқын екендігін білдіріп отыру қажет.Егер ешнәрсе не суық не жылын сезбесе онда –термоанестезия ,күштірек сезінсе – термогиперестезия ,сезімталдық жолдарының осы аймақтарға қатысты құрылымдары зақымданған болып табылады. 9.Сезімталдылық. Сезімталдылықтың жіктелісі.Терең сезімталдылық жолын атап көрсетіңіз.Терең сезімталдылықты зерттеу әдістері.Сезімталдылықтың орталық типі бойынша бұзылысының топикалық диагностикасы.35-48 бет Сезімталдықтың барлық түрі жалпы және күрделі сезімталдықтар болып екіге бөлінеді .Дәрігерлік тәжірибеде жалпы сезімталдықты үстірт ,терең және интерорецептивті сезімділіктер деп жіктеуге болады. Экстерорецептивті сезімталдық контактрецепторлар және дистантрецепторлар қамтамасыз етеді.(экстерорец-ауырсыну,температура,жанасу;ал дистантрец-есту ,көру,иіс)Проприорецептивті сезімділікке бұлшық ет,буын,діріл,қысу,салмақ және кинетикалық сезімдер жатады.Интерорецептивті сезімталдық ішкі ағзалар мен қан тамырларынан келетін импульстардың сезінілуін іске асырады. Ал сезімталдықтың күрделі түрлеріне мыналар яғни:дискриминациялық сезімталдық-теріде н/е кілегей қабықтарды екі жеке нүктені ажырата білу,қос өлшемді кеңістік сезім-терідегі суретті ажырата білу.стреогностикалық сезім –заттарды көлемдік белгілеріне ,яғни сипау арқылы ажыра білу. Терең сезімталдық жолы Бірінші неврон терең сезімталдықтың және жартылай жанасу сезімталдығы талшықтары жұлынға кірісімен оның артқы мүйізіне соқпай, артқы діңгекке қарай бағытталады. Жұлынның артқы діңгегінде аталған талшықтар Голль және Бурдах будаларын (шоғырларын) құрастырады. Голль шоғыры дененің төменгі бөлігі мен аяқтағы, ал Бурдах шоғыры дененің жоғарғы бөлігіндегі импульстарды алып жүреді. Голль және Бурдах шоғырлары өз жағымен жоғары көтеріліп сопақша мида өздері аттас ядроларда тоғысады. Мұнда екінші невронның клеткалары бар. Екінші неврондардың аксондары төменгі олива деңгейінде айқасып, медиалдық тұзақ түрінде байланады да үстірт сезімталдық жолымен тоғысады және көру төмпешігінің артқы ішіндегі ядрода аяқталады мунда үшіні неврон орналасқан. Терең сезімталдықты тексеру Бұлшык ет — буын сезімталдығы. Дәрігер сырқаттың қол-аяғының буындарын бүгіп, жазып, екі жағына қарай қайырып байқайды. Тексеру саусақ ұштарынан басталады, соңынан жоғарғы буындарды қозғалтуға кіріседі де сырқаттан «қай саусағыңды немесе қай буыныңды ұстап отырмын», «қай жаққа қарай козғап (қимылдатып) отырмын» деп сұрайды. Егер сырқаттың нерв жүйесінің сезімталдыққа қатысты құрылымдары зақымданбаса ол дәрігердің әрекеттерін дұрыс бағалайды. Ал жауап дұрыс болмаса тексерілушінің сезімталдыққа қатысы бар нерв жүйесінін, белгілі бір құрылымдары зақымданған болып есептеледі. Діріл сезімталдығы. Дәрігер дірілдеп тұрған камертонның сирағын адам денесіндегіқақ сүйектерге (толарсақ, тізе тобығы, жамбас сүйегінің қыры, омыртқалардың қылқанды бұтақтары (тармақтары, өсінділері), біз тәрізді өсінділер, шынтақ өсіндісі,бұғана, бас сүйектегі еміздік тәрізді өсінді) жанастырады да сырқаттан дірілдің сезілу немесе сезілмеу деңгейін симметриялык екі жағын сұрап біліп отырады. Осындай жерде тексерістер кезінде сырқат камертонның дірілін сезбеуі (апаллестезия) немесе оны болар-болмас қана сезінуі (гипопаллестезия) мүмкін. Батыру-сығуды сезіну. Дәрігер сырқаттың денесі мен аяқ-қолдарының әрбір бөлшектерінің симметриялы тұстарын саусағымен немесе барэстезиометр деп аталатын арнайы аспаппен батыра сығып байқайды. Адам қалыпты жағдайда батырудың әр түрлі деңгейін ажырата алады. Салмақты сезіну. Дәрігер сырқаттың екі қолын алдына созғызып, алақанына әр түрлі салмақтағы таразы тастарын қойып бақылайды. Қалыпты жағдайда салмақтың 15-20 г шамасында айырмашылығы анықталады. Кинестетикалық сезім (сезімталдық). Дәрігер саусағымен сырқаттың терісін әр тұсынан қатпарлап ұстап, жоғары-төмен, оңға-солға қозғайды. Сырқат тері қатпарының қозғалу бағытын ажырата білуге тиіс. жүктеу/скачать 0,56 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|