Қымбатты қазақстандықтар! Құрметті Парламент депутаттары, Үкімет

Жетісу 

университеті

ВУЗИНФО

четверг, 10 декабря, 

2015 год

9

Первый семестр почти за спиной...

Что значит быть 

хорошей  дочерью?

Вот и подходит к концу первый семестр. Каким он был для первокурсников? Своими впе-

чатлениями делятся студенты групп ҚТӘ-121 и ҚТӘ-111.

Оразбаева Айжан: Прошел первый семестр нашей университетской жизни,  первая сес-

сия.… Теперь нас по праву можно назвать настоящими студентами! Мы окунулись в новую 

жизнь, более осознанную, более интересную, более успешную - мы студенты ЖГУ! 

 Прошло ровно 3 месяца, как мы поступили в этот университет. В моей группе трое сту-

дентов, потому что мы группа после колледжа. С Кыраном и Салтанат знакомы давно, с кол-

леджских времен. Хоть нас и всего трое, мы очень дружные, во всем стараемся помогать друг 

другу.

Ашимов Батыржан: За первый семестр в университете я узнал очень многое. Узнал, что 

такое силлабус, СРС и многое другое. Жизнь в университете гораздо интереснее, чем в шко-

ле. Например, в школе на дом задавали прочитать один или два параграфа и рассказать, а в 

университете задают презентации, устраивают дебаты, интервью, что делает урок очень ин-

тересным. В университете я познакомился с очень многими студентами, нашел новых друзей. 

В общем, в университете не приходится скучать, потому что, некогда. И это хорошо!

Туймебаева Салтанат: В сентябре мы пришли в университет и познакомились со своей 

группой,  с преподавателями и системой университета. У нас дружная группа. Мы все хорошо 

общаемся с друг другом. Посещаем  вместе пары. И день за днем мы привыкли ходить везде 

вместе. Сдавали  СРС, СРСП по всем предметам. 

Вот так быстро летит время. Уже скоро заканчивается первый семестр. Впереди экзамены 

и, конечно же, сессия. Когда думаешь об этом, в сердце появляется то страх, то волнение. 

Но я думаю, мы успешно пройдем через все это. Желаю всем удачи! И до скорой встречи во 

втором семестре!

Ребенок – это не сосуд, который нуж-

но заполнить, а огонь, который нужно 

зажечь. 

Восточная мудрость.

Дети – это счастье, цветы, которые нуж-

даются  в  заботе.  А  родители  –  это  самое 

святое в жизни. Родители воспитывают ре-

бенка  с  самого  рождения,  заботятся  о  его 

материальном  и  духовном  благополучии. 

Каждая дочь должна серьезно задуматься о 

том, что значит быть хорошей дочерью. Как 

сделать  так,  чтобы  наши  родители  горди-

лись своей дочкой и были уверенны в том, 

что вырастили хорошего человека? За все 

отвечают поступки, не словом, а делом нуж-

но  доказывать,  что  значит  быть  хорошей 

дочерью.

Я думаю, для того, чтобы стать гордостью 

своих  родителей,  необходимо  придержи-

ваться нескольких принципов:

1) 

Уважение к своим родителям – это 

главное!

2) 

Радуйте их, совершайте приятные 

сюрпризы.

3) 

Решать  проблемы  своих  родите-

лей, и не только когда они постарели, но и в 

силу своих возможностей, сейчас.

4) 

Не будьте эгоистами, помните, что 

вы обязаны им очень многим.

5) 

Помогайте  во  всем.  Дарите  им 

больше улыбок, счастливых моментов.

И  напоследок,  конечно,  что  значит  быть 

хорошей  дочерью,  каждому  подсказывает 

сердце и та любовь и привязанность к роди-

телям, которая греет душу изнутри. Всегда 

будьте благодарны родителям за их нелег-

кий труд. 

Салтанат ТУЙМЕБАЕВА,                                                                                                                      

студентка 1 курса.

В  завершении  мероприятия  состоялось 

торжественное  награждение  медалями 

«20-летие  Ассамблеи  народа  Казахстана», 

почетными  грамотами  акима    Алматинской 

области  и  благодарственными  письмами 

акима  области.  Заместителем  акима  об-

ласти  Онербаевым    Б.А.  были    награжде-

ны  преподаватели  и  нашего  университета: 

Мансур  Тасыбаевич    Кантуреев,  Назгуль  

Кажымуратовна  Байгабатова,    Гульдария  

Мүбараковна  Искакова,  Надежда Никола-

евна Ханина и другие. 

Великий  прозаик, драматург  Антон  Пав-

лович    Чехов  когда-то  сказал:  «Благодаря 

согласию  растут  малые  государства,  из-за 

раздора  гибнут  великие  державы».  Имен-

но  с  этих  слов  хочется    выразить  чувство 

гордости  за  свою  горячо-любимую  Родину, 

где  все  мы,  множество  разных    этносов, 

культур  и  религий    живем  одной  большой 

семьей,  под  нашим  шаныраком  дружбы  и 

согласия, крепко держась за руки и поддер-

живая друг друга.  Если  полистать страни-

цы нашей истории, вспомнить  нашу страну 

более  двух  десятков  лет  назад  и  сегодня,  

можно почувствовать, как тебя переполняет 

гордость за свою страну.  Как это всё-таки 

прекрасно,  жить  в  мире  и  согласии,  про-

сыпаться под звуки пения птиц, а не от пу-

шечных выстрелов,  получать образование, 

развиваться,  быть полезным своей стране, 

а  главное,    чувствовать,  что  ты  не  просто 

маленькая, незначительная цифра в списке 

переписи  населения,  а  гражданин,  в  кото-

ром нуждается целое государство.   Все это 

благодаря нашему  Президенту, Нурсултану 

Абишевичу  Назарбаеву, который двадцать 

лет назад создал Ассамблею  Народа Казах-

стана.   Ассамблея  Народа является одной 

из лучших идей нашего   Елбасы,  она играет 

важную роль для каждого гражданина нашей 

страны.  Я, как представитель  студенческой 

Ассамблеи Народа Казахстана, хочу сказать 

огромное спасибо, за то, что в нашей стране, 

множество разных этносов  живут в мире и 

согласии,  и каждый, несмотря на свою наци-

ональную  принадлежность,  чувствует  себя 

полноценным  гражданином  страны,  у  кото-

рого  есть  тысячи  возможностей.  Я  горжусь 

тем, что именно в нашей  области, каждый, 

кто желает, может научиться государствен-

ному  языку,  показать  свои  творческие  спо-

собности,  развиваться  в  области  науки  и 

культуры.  Только в нашей области  имеется 

замечательный  Дом  Дружбы с множеством 

этнокультурных  центров,      Центр  изучения 

государственного языка и все это благодаря 

Ассамблее  Народа  Казахстана.    Я  уверен-

на,  что  будущее  нашей  страны,  еще  ярче, 

чем настоящее, ведь мы вместе, мы единое 

целое, Мы – Ассамблея Народа Казахстана!

                          

Олеся ТАДЖИЕВА,

                                       студентка 3 курса.

Впечатления о работе 

республиканского съезда

В Алматы прошел республиканский съезд 

учителей  немецкого  языка.  Съезд  был  ор-

ганизован  Гёте  –  институтом,  Немецкой 

службой  Академического  обмена,  центром 

школьного обучения Германии при поддерж-

ке Консульства ФРГ в Алматы. Съезд тради-

ционно  проводится  через  каждые  2  года  и 

ставит целью – способствовать повышению 

квалификации  учителей  в  методике  препо-

давания  немецкого  языка,  ознакомление  с 

инновационным опытом работы системы об-

разования Германии. 

Работа съезда проводилась в форме се-

минара  по  проблеме  «Самостоятельное  и 

кооперативное  обучение»  в  четырех  секци-

ях.  В  работе  секций  рассматривались  во-

просы  организации  эффективности  само-

стоятельной  работы,  повышения  языковой 

компетенции  обучаемых  через  кооператив-

ные формы работы в малых группах. Прак-

тическая  часть  семинара  проводилась  в 

форме разработки творческих проблемных, 

поисково-исследовательских  заданий,  спо-

собствуещих  критическому,  рефлексивно-

му  мышлению  обучаемых,  формированию 

умений аргументировать свою точку зрения, 

убеждать,  полемизировать.  Ряд  вопросов 

семинара были посвящены профессиональ-

но-ориентированному  обучению,  креатив-

ному обучению разговорной речи и письму, 

и направлены  на формирование личности, 

способной к критическому мышлению, умею-

щей самостоятельно принять решение в не-

стандартных ситуациях, т.е креативной лич-

ности, обладающей такими качествами, как 

инициативность,  сообразительность,  требо-

вательность к себе, коммуникабельность.

Семинар  проходил  в  форме  дискуссий, 

мастер-классов,  презентаций,  шел  обмен 

опытом. Участники семинара приобрели не-

оценимый  опыт  в  методике  преподавания 

немецкого  языка.    Модераторами  и  органи-

заторами мастер-классов были лекторы Гё-

те-института, Немецкой службы Академиче-

ского обмена Германии.

Следует  отметить,  что  Гёте-институт  ока-

зывает помощь в повышении квалификации 

преподавателей вузов. За последние 2 года 

благодаря стипендиям Гёте-института прош-

ли обучение в Германии преподаватели ка-

федры  Жантлеуова  Г.К.,  Чинибаева  К.  М., 

Басанова С. М.

С.М. МАШАНОВА, 

академический профессор

 кафедры иностранных языков и 

переводческого дела.

В центре: директор Гёте – института 

Алматы – Барбара фон Мюнхаузен, 

Руководитель языкового отдела  

Гёте – института Констанце Крюгер.

В Республике Казахстан главным го-

сударственным  праздником  является 

День  государственной  независимости 

Республики,  который  ежегодно  отме-

чают  16  декабря.  Этот  день  в  респу-

блике – нерабочий день.

Выбор  даты  празднования  был  сделан 

не  случайно,  в  1991  году  в  этот  день  Вер-

ховным Советом был принят закон о неза-

висимости  Республики  и  государственном 

суверенитете Казахстана. Ровно через год 

президентом  Нурсултаном  Назарбаевым 

был подписан указ о государственном суве-

ренитете  Казахстана,  после  чего  был  при-

нят  закон  о  независимости  Республики  и 

государственном суверенитете Казахстана.

Казахстан  –  последняя  страна,  которая 

подписала  закон  о  суверенитете  среди 

стран  бывшего  СССР.  Сегодня  Казахстан 

– лидер Центральноазиатского региона, ко-

торый  интенсивно  развивается  последние 

годы.  Значительных  успехов  в  экономике 

Республика  добилась  благодаря  структур-

ной  перестройке  экономической  системы, 

которая в основном опиралась на добыва-

ющие  отрасли  промышленности,  типичная 

схема для эпохи СССР. 

Помимо  ряда  экономических  реформ 

День независимости 

Казахстана

после  подписания  независимости  Казах-

стана  было  проведено  и  политическое  ре-

формирование,  что  привело  к  заметному 

повышению  авторитета  Республики  на 

международном уровне. Сегодня Казахстан 

известен как надежный партнер западных и 

восточных  государств,  Республика  являет-

ся членом региональных и международных 

организаций. 

В день праздника – Дня государственной 

независимости  Казахстана  по  всей  стране 

проходят праздничные мероприятия и мас-

совые  гуляния.  В  преддверии  праздника 

руководство  Республики  награждает  вы-

дающихся  деятелей  искусства  и  культуры, 

спорта,  политики  и  многих  других  сфер. 

Проводят «праздничные» амнистии. 

В  городах  и  селах  проходят  празднич-

ные  концерты.  По  улицам,  центральным 

площадям городов проходят карнавальные 

шествия,  небо  наполняется  воздушными 

шарами, разворачиваются мини-сцены, где 

можно наблюдать выступления местных ар-

тистов,  приглашенных  звезд  эстрады,  про-

водятся  конкурсы  с  призами  и  подарками.             

Небо  озаряется  многочисленными  салюта-

ми и фейерверками. 

Анастасия СВИДОВА.

В конце ноября текущего года в актовом зале областного Дома дружбы 

состоялось торжественное подведение итогов Года Ассамблеи народа Ка-

захстана. Год АНК совпал со значимыми датами в истории нашей страны, с 

такими как 550-летие Казахского Ханства, 70-летие Великой Победы, 20-летие 

Конституции Республики Казахстан. В рамках 20-летия Ассамблеи в нашей об-

ласти проведено около 1500 мероприятий различного формата и уровня.

Мы – Ассамблея 

Народа Казахстана!

ҚАЗАҚ ХАНДЫҒЫНА - 550 ЖЫЛ 

бейсенбі, 10 желтоқсан, 

2015 жыл

10

Жетісу 

университеті

ШЕЖІРЕ

УӘЛИ ХАН БИЛІГІ

Қазақ хандығындағы іс қағаздар және олардың маңызы

Тарихи деректерге сүйенсек, 

шамамен Уәли хан 1738-1820 

жылдары өмір сүрген.

 1781-1820 жылдары  Орта 

жүздің ханы болған, Абы-

лай ханның екінші әйелі 

қарақалпақ Сайман ханымнан 

туған үлкен ұлы. Жасынан 

билікке араласып, бірнеше 

рет әкесінің тапсырмасы-

мен елшіліктерді басқарды. 

Уәли әкесі Абылай қайтыс 

болғаннан кейін, Орта жүз 

өкілдерінің құрылтайында 

хан сайлау негізінде билікке 

келген. 

Уәли  хан  ішкі-сыртқы  саясатта  әкесі 

Абылайдың  ісін  әрі  қарай  жалғастырушы 

болды.  Ол  Орта  жүз  руларының  ішіндегі 

тұрақтылықты  сақтай  отырып,  сыртқы 

саясатта  Ресей  мен  Қытайға  тең  қарым-

қатынас  жасауға  тырысты.  Ресей  өкіметі 

өз  тарапынан  Уәли  ханның  Қытаймен 

байланыстарына  тыйым  салуға  ұмтылды. 

Казак  әскерлерін  жіберіп,  хан  сарайына 

келе  жатқан  Қытай  елшілерін  орта  жол-

дан қайтарып отырды. Дегенмен, Уәли хан 

Қытаймен қарым-қатынасын тоқтатқан жоқ. 

Орта  жүзге  ықпалын  күшейту  үшін  патша 

өкіметі шекаралық шепті қазақ даласының 

ішіне жылжыта бастады.

Ресейдің ықпалын бәсеңдету мақсатында 

Уәли  хан  Қытай  үкіметімен  және  Бұқар 

хандығымен  байланысын  күшейтті.  Патша 

өкіметінің  үсті-үстіне  жасаған  қысымына 

қарамастан  Уәли  ханның  алғашқы  он 

жылдық билігі тыныш жағдайда өтті. Алай-

да,  XVIII  ғасырдың  аяғына  қарай  Уәли 

ханның ішкі саясатына кейбір қазақ рулары 

тарапынан  қарсылық  күшейді.  Олар  Ре-

сей  патшасына  ханның  үстінен  наразылық 

хат  жазды.  Сол  жылы  2  сұлтан  мен  19  би 

қарамағындағы  120  мыңнан  аса  адамы-

мен  орыс  шекарасына  жақын  жерлер-

ге  көшіп  барып,  патша  өкіметіне  тікелей 

бағынғылары  келетінін  мәлімдеді.  Бірақ, 

өзінің дипломатиялық шеберлігі арқасында 

Уәли  хан  бұл  жанжалды  ушықтырмай,  өз 

пайдасына шешті.

Дегенмен, 

ол 

1803-1805 

жылда-

ры  өз  қарамағындағы  қазақ  рулары 

мен  сұлтандарды  Сырдарияға,  Шығыс 

Түркістанға  көшуге  үгіттеді.  Патша  өкіметі 

қазақ  руларының  оңтүстік-шығысқа  көшіп 

кетпеуіне  жол  бермеу  үшін  Уәли  ханмен 

келіссөз  жүргізуге  мәжбүр  болды.  Уәли 

ханның негізгі қонысы Есіл өзенінің бойын-

да  Көкшетау  мен  Шыңғыстау  аралығанда 

орналасқан.  Бас  ордасы  Бурабай  көлінің 

маңайында  (Ханкөл,  Қызыл  ағаш),  екінші 

ордасы  Көкшетаудың  шығысындағы  Сы-

рымбет қыстауында болды. Ол ішкі-сыртқы  

саясатта әкесі Абылайдың ісін жалғастырып, 

қазақ  хандығының  дербестігін  сақтауға 

тырысқанмен  XIX  ғасырдың  басында 

қалыптасқан  саяси  ахуал  оған  мүмкіндік 

бермеді.

1781 жылы 31 желтоқсанда И.Якоби Ре-

сей  Сыртқы  істер  алқасына  Уәлидің  хан 

сайланғанына  ешқандай  күмән  жоқ,  ол  да 

әкесі  Абылай  сияқты  тәкаппар,  бірбеткей, 

оспадар, өр мінезді адам деп хабарлайды. 

Ал, 1782 жылы 25 ақпанда орыс патшасы да 

Уәлиді хан тағына бекітеді.

Уәли  ханның  екі  алпауыт  елмен  қатар 

байланысын дамытуы оның Абылай жолын 

жалғастырғанын  толық  дәлелдейді.  1782 

жылы  маусым  айында  ол  інісі  Сығайды 

Қытайға  аттандырады.  Қазақ  елшілерін 

Ежен хан қабылдады. Дегенмен, Қытай 1783 

жылы  қайтыс  болған  Әбілпейіз  сұлтанның 

орнына  Ханқожаны  хандық  лауазымға 

тағайындап,  Орта  жүздегі  билікті  екіге 

бөліп  тынды.  Мұның  өзі  Абылай  заманы-

нан  берік  орныққан  ішкі  бірлікті  Қытайдың 

да  біртіндеп  ыдырату  жоспарын  қолға 

алғанын  аңғартты.  Мұндай  жағдайды 

талдаған  Ж.Қасымбаев:  «Уәли  негізінен 

Ресей  бағытына,  Ханқожа  Қытайға  арқа 

сүйеді»,  деген  қорытынды  шығарған  бола-

тын. Соған қарамастан Уәли хан өз саяса-

тын  батыл  жүргізуге  бағыт  ұстанды.  1784 

жылы  күзде  Уәли  інісі  Шыңғыс  сұлтанды 

1000-нан аса сарбазымен Ташкентке аттан-

дырады. Сұлтан Ташкенттегі өзара дау-жан-

жалды  реттеген.  Осы  тұста  Тыс  сұлтан  да 

300 адамымен қырғыз ұлыстарын шабуыл-

дап, жеңіліс тауып, қолға түседі. Кейін оған 

көмекке Шыңғыс жіберіліп, өзара келісімнен 

соң сұлтан елге қайтарылады 

Уәли Кіші жүздегі Ресейдің саясатын үнемі 

бақылауда  ұстады.  Бірақ  патша  үкіметі 

1786 жылы Кіші жүздегі хандық басқаруды 

жою  жоспарын  жүзеге  асыруға  кіріскен 

сәтте  Әбілқайыр  Абылай  ұрпақтарының 

бірлігіне  жол  бермеуге  жанталасты.  Оны 

түсінгендіктен Уәли мен Құдайменді Ерәліге 

«біз ішкі істеріңізге араласа алмаймыз» де-

ген мәтінде хат жолдауға мәжбүр болады. 

Бұл  кезеңде  Қытайдың  да  белгілі 

дәрежеде  сыртқы  саясаты  әлсірей  бас-

тады.  Олар  қазақтардың  оңтүстігіндегі 

қоқандықтардың  күш  алып,  Ұлы  жүз  рула-

рына  шабуыл  жасай  бастағанына  да  на-

зар  аудармады.  Оны  пайдаланған  Қоқан 

билеушісі  Әлімбек 12 мың  әскермен 1807 

жылы  Ташкенттің  төңірегін  басып  ала-

ды.  Араға  уақыт  сала  ол  Ташкентті  де 

бағындырады.

  Соған  қарамастан  Уәли  хан  алған 

бағытынан бас тартпады. Сондықтан да өле-

өлгенше  ұлдарын  Ресей,  Қытай  елдерімен 

бірдей  қарым-қатынас  ұстауға  тәрбиеледі. 

Үлкен  ұлы  Абас  (бір  деректе  Ғаббас)  екі 

ел  саясаткерлерімен  де  таныс  болды. 

Қытай патшасы оны 1800 жылы-ақ Уәлидің 

мұрагері ретінде бекітіп, гун атағын береді. 

1809 жылы Сұлтанкерей Абасұлы да Қытай 

патшасымен кездесіп қайтты. Жас сұлтандар 

хан  ордасында  көршілес  халықтар  тіліне 

машықтанған. Хан дүниеден өткеннен кейін-

ақ,  орыс  саясаткерлері  ханның  ұлы  және 

оның отбасы біздің басшыларға риза емес 

деген  қорытынды  шығарған  болатын.  Уәли 

ханның саясатын екінші ұлы Ғұбайдолла да 

(бір  деректе  Абайділдә)  жалғастыруға  күш 

салады.  Ғұбайдолла  сұлтанның  дәстүрлі 

ел басқаруды сақтауға ұмтылушылығы Ре-

сеймен  арадағы  жағдайды  шиеленістірді. 

Кейін  сотник  Карбышев  басқарған  әскери 

күшпен  сұлтан  елден  әкетіліп,  жер  ауда-

рылады.  Осы  арқылы  Ресей  Орта  жүздегі 

хандық басқаруды жоюға нақты шараларды 

іс жүзіне асырды. Қорыта келгенде айтары-

мыз,  Уәли  хан  –  өз  заманында  ата  дәстүр 

бойынша  ел  басқарған,  қалың  қазақтың 

қамы  үшін  еңбек  сіңірген  тарихи  тұлға. 

Қазақтың бас ханы болған әкесі Абылайдың 

қайраткерлігін  қайталай  алмағанымен,  екі 

алып  мемлекеттің  арасында  өз  саясатын 

жүргізіп,  ел  тұтастығын  сақтап,  олардың 

елді  отарлау  жоспарына  кедергі  болғанын 

тарих айғақтайды.

Әбілсейіт МҰҚТАР,

тарих ғылымдарының докторы, 

профессор.

XV ғасырдың ортасында  Қазақ хандығы құрылып, дербес мем-

лекетке  айналған  тұста  оның  өзіндік  рәміздері  де  қалыптасты. 

Қазақ  хандығының  құрылуы  көшпелілерде  мемлекеттің  құрылуы 

мүмкін емес деген пікірді жоққа шығарады. Қазақ Хандығының 550 

жылдық мерейтойы  ауқымында халықты халық ретінде танытқан 

қазақ тілі және сол тілде жүргізілген іс қағаздары туралы айту 

аса  өзекті,  өйткені  тіл  елдіктің  нышаны  болса,  іс  қағаздары-  

заманауи    тіршіліктің  маңызды  элементтерінің  бірі.    Іс 

қағаздарынсыз  адамдардың  өмірі  мен  қызметін,  басқа  да 

әрекеттерін дәлелдеу мүмкін емес. 

Сол    ана  тіліміздегі  іс  қағаздарының 

Қазақ Хандығы тұсындағы және патшалық 

Ресейге  бодан  болған  кездегі  тарихына 

шолу  жасап өтейік.

Қазақ  Хандығында  хандық  билік  хан 

кеңесі арқылы іске асырылды. Мемлекеттің, 

сондай-ақ кеңестің арнайы кеңсесі жұмыс 

істеді,  оны  сол  кездегі  іс-  қағаздары 

дәйектейді. Арнайы дайындалған құжаттар 

рәсімделіп,  безендіріліп,  мөрмен  неме-

се  таңбамен  куәландырылып  отырылған. 

Әрбір ханның өзіндік мөрі немесе таңбасы 

болған.  Қазақ  хандары  мөрді  алтыннан, 

күмістен,  кейбір  жағдайларда  мыстан 

соқтырып  алатын.  Мөрді  немесе  ханның 

өзі, болмаса сенімді адам ұстайтын. Жал-

пы тарихта  «мөр ұстаушы» деген лауазым 

ежелгі  түркілерден  мәлім  болған  тәрізді. 

Шыңғыс  ханның  жаулап  алу  жорықтары 

кезінде  найман  ұлысында  сондай  мөр 

ұстаушы  адам  болғандығын  «Монғолдың 

құпия шежіресінде» айтылады.

Алтын  орда  кезінде  Шыңғыс  хан 

ұрпақтары 

да 

мөрді 

мемлекеттің  

басты  нышандарының  бірі  ретінде 

санаған.  Қазіргі    уақытта  мөр,  мөртабан 

ұғымдары 

қарапайым 

тұрғындарға 

мәлім.  Маңызды  құжаттардың  мөрсіз 

немесе 

мөртабансыз 

заңдық 

күші 

болмайтындығын  бәріміз  жақсы  білеміз.                                                                                                       

циркулярлар, 

нұсқаулар, 

бұйрықтар, 

жарлықтар, 

өкімдер, 

ұсынымдар 

енгізілді.  Екінші  топқа  заң,  сот  істеріне  

байланысты  ережелер,  анықтамалар, 

келісімдер,  хаттамалар,  журналдар,  сте-

нограммалар    жатқызылды.  Үшінші  топ-

ты  жеке  адамдардың  ресми  ұйымдарға 

жазған өтініштері, шағымдары, арыздары, 

хаттары,  есептер,  баяндамалар,  баяндау 

хаттары құрды. Ресми іс жүргізуде басым 

көпшілігін  хат  алысу  ерекше  орын  алды. 

Хаттар  кіріс  пен  шығыс  болып  бөлінді. 

Хат алысуды бірнеше топқа топтастыруға 

болады: өзіне қарасты мекемелермен хат 

алысу; деңгейі тең мекемелермен хат алы-

су; жоғарғы мекемелермен хат алысу. ХІХ 

ғасырда  дәстүрлі  іс  қағаздарымен  қатар 

бұрын-соңды  бірлі-жарым  ауызша  тарих 

айту  деректерінде  кездесетін  тұлғаларды 

сипаттау немесе мінездеме жазу отарлық 

саясаттың 

қажеттілігінен 

туындады. 

Қазақ даласының құрметті және ықпалды 

тұлғаларына  берілген  мінездемелер  та-

рихи  тұлғалардың  өмірі  мен  қызметін 

дәйектейтін  құжаттар  түрінде  дайындал-

ды.                                                                                                                                 

Кеңседе ресми іс қағаздарына жауапты 

қызмет  адамы  болды.  Оның  қол  астын-

да  іс  жүргізуге  тікелей  қатысты  бірнеше 

қызметкер  еңбек  етті.  Хаттар  кіріс  және 

шығыс  деп  екіге  бөлініп,  арнайы  жур-

налда  тіркелді.  Осылайша  қазақ  да-

ласында  ХҮІІІ  ғасырдың  соңында  ХІХ 

ғасырдың  бас  кезінде  іс  жүргізу  алдыңғы 

кезеңдермен салыстырғанда айтарлықтай 

дамып,  қазіргі  уақыттағы  іс  жүргізуге 

жақындай  түсті.  Қорыта  келгенде,  Қазақ 

Хандығындағы және Ресейге бодан болған 

тұста іс жүргізу жұмыстары мемлекеттің ба-

сты  функцияларының  бірі    болғандығына 

көз  жеткіздік.  Қазіргі  уақытта  сол  кезде 

қалыптасып дамыған іс жүргізу одан әрі өз 

жалғасын тауып келеді.

жүктеу/скачать 9,52 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: