Тақырыбы: Галенді дәрілік препараттар өндірісімен танысу
Қысқаша конспект: Галендік препараттар - өсімдік шикізатынан экстракция арқылы алынатын дәрілік заттар тобы. Көбінесе бұл тұнбалар (алкоголь немесе су-алкоголь сығындылары) немесе сығындылар (қоюландырылған сығындылар) болып келеді. Өсімдік шикізатынан су сығындыларында дайындайды, олар: тұнба және қайнатпа. Галендік препараттар ұзақ және күрделі даму жолынан өтті, бұл олардың Клаудиус Гален дәуіріндегі дәрі - дәрмектерге майлар, шараптар мен майлар (медициналық шараптар, медициналық майлар) арқылы алынған жануарлар мен өсімдік тектес шикізаттан алынған сығындылар кірді; кейінірек дәрілік сірке суы, дәрілік мыс, сондай-ақ күрделі препараттар-оцетомед пайда болды. Авиценна (980-1037) есімімен байланысты фармацияның даму дәуірінде эфир майы өсімдіктерін, сироптар мен юлептерді (сироптары бар хош иісті сулар) айдау арқылы алынған хош иісті сулар пайда болды. Осы дәуірдің кейінгі кезеңіне эссенциялар (шырындар, шырынды өсімдіктерден сығу), сондай-ақ Рообалар (өсімдіктердің қоюландырылған шырындары немесе кейбір жемістердің сулы сығындылары) және лоохалар (өсімдік материалдарынан бірнеше буланған су сығындыларының қоспасы, содан кейін балмен араластырылған) жатады.
Спирт ашылғаннан кейін дистилляция, фильтрация және т.б. сияқты жеке технологиялық процестер ғана емес, жалпы галендік препараттардың технологиясы да жетілдірілді. Хош иісті спирттер (хош иісті заттардың спирттегі ерітінділері), хош иісті эссенциялар (иісті өсімдіктердің спиртке тұнбалары) пайда болады.
Галендік препараттар дербес химиялық заттар емес, олар биологиялық белсенді заттардың комплексі болып табылады. Осы уақытқа дейін галендік препараттардың жалпы жіктелу негізі жоқ. Барлық экстракциялық препараттар алудың негізінде өсімдік және жануарлар шикізатынан дәрілік әсері бар заттарды әртүрлі еріткіштерді (экстрагенттерді) пайдалана отырып, оларды сығындап бөліп алу процессі жатады.
Барлық галендік препараттарды шартты түрде, оларды алу тәсілі бойынша біріктіре отырып, мына топтарға бөлуге болады:
Тұндырмалар мен экстрактар.
Жаңа галендік препараттар.
З. Органдық препараттар.
Жас өсiмдiктер шикiзатынан алынған препараттар.
Экстракциялық препараттар алудың жалпы технологиялық схемасы келесi сатылардан тұрады:
шикізат пен экстрагенттердi дайындау;
шикiзатты экстракциялау (сығындау);
алынған сығындыны тазарту;
стандартизациялау.
Өсiмдiк шикiзатын дайындау оны тиiстi ұнтақтағыштарда ұнтақтаудан және елеуден тұрады. Шикiзат орташа майда ұнтақтан өте iрi ұнтақтарға дейiн ұнтақталады.
Экстрагенттердi дайындау кезiнде өсiмдiктердiң капиллярлығы және кебiнуi әсерiнен, олар экстрагенттiң бiршама мөлшерiн өз бойына сiңірiп алатынын есте сақтау керек. Экстракциялық препараттар алу өндiрiсiнде спирт сiңiру коэффициентi қолданылады. Өсiмдiктiң әр түрiне сәйкес қолданылатын мұндай коэффиценттердiң дәл мағынасы барлық өсiмдiктер үшiн әлi анықталмаған. Олар үшiн шамалап алынған коэффициенттерi бар. Мысалы, жапырақтар, гүлдер мен шөптер шамамен ерiткiштiң екi мөлшерiн сiңiредi (немесе К=2), ал тамырлар, түбiрлер және қабыршақтар бiр жарым мөлшерiн сiңiредi (К = 1,5).
Өсiмдiк, жануарлар және микробиологиялық шикiзаттардан, тканьдер культураларынан фармакологиялық белсенді заттарды сығындап алу үшiн әр түрлi ерiткiштер мен экстрагенттер қолданылады.
Экстрагенттер ретiнде колданылатын ерiткiштерге фармацевтiк өндiрiстiң ерекшелiктерiне байланысты қосымша арнайы талаптар қойылады. Бұлар: экстрагенттің iрiктеушiлiгi немесе сұрыптаушылығы; жоғарғы экстракциялаушы қабiлетi немесе сыйымдылығы; микробиологиялық тұрақтылығы; ұшқыштығы; қайнау температурасының неғұрлым төмен болуы және т.б.
