«интеграция казахстанской науки в международное научно образовательное пространство»
жүктеу/скачать 8,62 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Ғ.А. Асқарова Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университеті ҚАЗІРГІ ЗАМАН ТАЛАБЫ САЙ БӘСЕКЕГЕ ҚАБІЛЕТТІ
- ТҦЛҒАНЫ ҚАЛЫПТАСТЫРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ Кілтті сӛздер
- Асқарова Ғ.А., Буканова А.Қ.
- Ключевые слова
- Астаубаева Г.Н., э.ғ.к., доцент м.а. «Қолданбалы информатика» кафедрасы НАРХОЗ университеті, Алматы қаласы
- RUBY ON RAILS ФРЕЙМВОРКІ WEB-ҚОСЫМШАЛАРДЫ ҚҦРУДЫҢ ВЕБ-БЕЙІНДЕЛГЕН ОРТАСЫ РЕТІНДЕ Кілттік сӛздер
- Баймулдина Н.С.
- Тюлепбердинова Г.А.
- СИМВОЛОВ НА ОСНОВЕ АНАЛИТИЧЕСКИХ СВОЙСТВ ИЗОБРАЖЕНИЯ Кілттік сӛздер
- Описание метода распознавания изображения по скелетной основе при помощи контурно-матричного алгоритма.
- Беккулиева Б.М.
- Key words
Executive summary Presently everywhere there is introduction of electronic technologies in an educational process. But in most such introduction comes true not system, as a result is ineffective. The system of introduction supposes the obligatory raising of aims and tasks, choice of instrument, realization of the put tasks, estimation of results, raising of new aims and tasks and/or adjustment old et cetera on a spiral.
На рх оз У ни ве рс ит ет і 25
Ә.О.Ж 373.03 Ғ.А. Асқарова Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университеті ҚАЗІРГІ ЗАМАН ТАЛАБЫ САЙ БӘСЕКЕГЕ ҚАБІЛЕТТІ ТҦЛҒАНЫ ҚАЛЫПТАСТЫРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ Кілтті сӛздер: компетенттілік, инновация, педагогикалық технология. Ключевые слова: компетентность, инновация, педагогическая технология Keywords : competence , innovation, educational technology
Қазақ халқының аңсаған тәуелсіздігімен табысқанына да жиырма жылдан астам уақыт ӛтті. Ғасырлар бойы тағдырдың тәлкегіне ұшырап, ӛмірдің барлық саласында тарихқа есесі кеткен ел-жұрт үшін тәуелсіздіктің әр жылы, әр айы, әр күні, тіптен әрбір сәті кезеңдік мазмұн- мағынаға толы болатыны аян. Қордаланып қалған саяси-әлеуметтік, мәдени-рухани проблемалармен тікелей беттесіп, ӛз тағдырының тізгінін ӛз қолына алған халқымыз бүгінде тәуелсіздіктің әу бастағы қуаныш-қызығын сабасына түсіріп, енді замандық сарабдал жауапкершілікке ойыса бастағанын кӛз кӛріп отыр.
Қазіргі қоғамның даму барысы Қазақстан Республикасының Президенті Н.Назарбаевтың «Қазақстанның әлемдегі бәсекеге барынша қабілетті 50 елдің қатарына кіру стратегиясы» атты Қазақстан халқына жолдауында белгілеп берген саяси бағытпен айқындалады. Боламын деген ел болашағын кӛздейді, әдепті елдің баласы бесіктен белі шықпай жатып жағаға жармаспайды, әдептен озбайды; су сепкен қарлығаштай тапқан-таянғанын ұрпақтың аузына тосады, ӛнер-білімінің кӛсегесін кӛгертеді,білімді, ғылымды дамытады. Еліміздің болашағы ұлттық білім беру жүйесінің болашағымен тікелей байланысты. Ал білімге апаратын жалғыз жол-еңбек. Ең алдымен оқушыларды еңбек тәрбиесі арқылы әлеуметтендіру- ертеңгі күннің іскер маманы, білікті азаматын даярлау. Философиялық, психологиялық және педагогикалық әдебиеттерге талдау жасау нәтижесіне сүйенсек, Қазақстандағы білімді жаңарту стратегиясына сай концепцияларда қазіргі уақытта білім жүйесінің барлық деңгейлерінде формалды білімнен тұлғалы іскерлікке, яғни компетентті парадигмаға сатылап кӛшу кезеңі жүріп жатыр.Мұны практика жүзінде іске асыру үшін концепцияның қағидалары белгілеп берген тәсілдер мен амалдар жиынтығын нақтылап алу қажет. Мұндай тәсілдер, амалдар және принциптар компетенцияны негізге алатын оқу процесінде белгілі бір әдістемені құруға мүмкіншілік береді. Соңғы жылдары білім берудің жаңа бағытына қатысты Еуропа Кеңесінің ұсыныстарына сәйкес компетенция ұғымына кӛп мән беріліп жүр. На рх
У ни ве рс ит ет і 26
Оқушылар үшін компетенциялар-оның меңгеру нысаны. Оқу кезеңінде оқушыда болашақ ӛміріне дайындық компетенциясы емес, сонымен қатар күнделікті жағдаяттарға қажетті компетенциялар да қалыптасады. Мысалы, оқушы компетенцияны,оның компоненттерін ӛмірде қолдануды мектеп бітіргеннен соң ғана іске асыра алады, сондықтан да мектепте білім алу кезеңінде бұл компетенциялар білім сапасы түрінде кӛрінеді. Оқу процесінің жаңа моделі компетенция негіздерін қалыптастыруға бірнеше мүмкіншіліктер жасап отыр. Біздің тәжірибемізде оқушының әлеуметтік компетенттілігі оның математикалық білімі негізінде зерттеліп отыр. Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінде студенттерге оқыған лекциясында: «Мәліметтерді талдаудың математикалық әдістерін бәрі де -инженерлер, экономистер, заңгерлер, құрылысшылар, мемлекет қайраткерлері меңгеруі тиіс. Әлемдік практика кӛрсеткеніндей, кадрлардың математикалық әзірлігінің жоғары деңгейі барлық салаларда сапалық секірісті қамтамасыз етеді» [1]. Д.Н. Узнадзе, Л.С.Выготский 5-6 сынып оқушыларын оқытудың басты міндеті баланың ішкі күштері мен мүмкіндіктерінің дамуы үшін жағдайлар жасаудан кӛреді. Әлеуметтік компетентті оқушыны оқытуда басты оқылатын пән емес, осы процесте ширай түсетін күштердің дамуы болып табылады.[2,3] Әрине, психиканың барлық саласының мақсатты дамуы меңгеруге таным, ерік-жігер, сезім күштері бағытталатын белгілі оқу материалынсызболуы мүмкін емес. Бұл оқу материалы оқушыға сырттан беріледі де, оның мазмұны алдын-ала белгіленеді. Бұл орайда оқыту процесі ықтиярсыз күшейту сипатына ие болады: оқушы белгілі потенциалдарды іске қосып, оларды қалыптастыруға бағыттау үшін қажетті білім мен шеберлікті игеруге тиіс. Алайда, баланың ішкі күштері мен оқу материалы арасындағы қатынас, әлеуметтік компетентті оқушылардың дамуына оқу процесінің кӛмектесуі үшін қандай болуы керек? Ең алдымен, оқу материалы дамудың әлеуметтік актуальді деңгейіне сәйкес келуі, екінші жағынан оның күрделілігі басым түсуі керек. Ӛйтпесе даму негізін жоғалтады. Тек мұғалім ғана, баланың оқып отырғанын түсінуіне, саралай білуіне, онымен жұмыс істеу тәсілдерін меңгеруіне кӛмектеседі, таныс еместі таныспен, жаңаны белгілімен байланыстырып балансты сақтап отырады. Егер осы тұста мектеп оқушысының ішкі күштерінің даму тенденциясы ескерілмей, оған неғұрлым күрделі материал берілетін болса, онда мұның ӛзі оқушының білім мен мұғалімге деген теріс кӛзқарасын туғызады. Бала үшін және оның ойдағыдай оқуы үшін мұғалімнің жеке басының әлеуметтік компетенттілігінің маңызы бар екені осыдан-ақ айқын. Білім беру мен тәрбиелеу, жалпы педагогикалық процесс тұтасымен алғанда ӛзінің әлеуметтік табиғатына орай күштеу элементін ӛз бойында сақтайды. Мұның ӛзі баланың ішкі күштері мен мүмкіндіктерінің белсенділігі және дамуы ӛз еркімен қалаған материалға емес, қоғамның На рх оз У ни ве рс ит ет і
27
талаптарымен, оның мәдени, әлеуметтік- экономикалық ӛркендеу деңгейімен, оның идеалдарымен алдын-ала анықталған білім беру мен оқытуға байланысты болып отыр [4]. Иә, таңдаған идеалыңда ұшырасатын сапаларды ойдағыдай қалыптастыру үшін нені білу қажет?Сіздің ортамен қарым-қатынасыңыз жоғары адамгершілік идеалына негізделіп және ӛз орныңды табу сәтінде ол барынша саналы әрі орнықты болса, онда одан ары сіз әр түрлі ықпалға оңай қарсы тұра аласыз. Мұндай жағдайда ӛз мінез құлқыңыздың белгілі бағытын саналы қадағалай аласыз. Педагог, ғалым И.С.Кон былай деп жазды: «Еңбектің, танымның және қарым-қатынастың шынайы субъектісі болу үшін, индивид ең алдымен ӛзінің әлеуметтік жағдайын, ӛзінің ӛмірлік мақсаты мен идеалын анықтауы және оны нақты жүзеге асыру әдістерін қарастыруы тиіс. Ӛзіндік сана-сезім әлеуметтік ӛзін-ӛзі таба білумен біртұтас». Әрқайсымыз ӛз эмоциямызды сезіне әрі басқара білуіміз қажет, ӛз сезімімізге, ӛз мінез-құлқымызға қалыптасқан идеал негізінде моралдық- эстетикалық баға беруден ауытқымауымыз керек. Ӛз артықшылығың мен кемшілігіңді аңғару - одан кейін ӛзін-ӛзі дамытуға және ӛзін-ӛзі кемелдендіруге стимул болады, сондықтан ӛзін-ӛзі дұрыс бағалау-оның адамгершілік идеалына жақындататын ӛзіне деген сенімнің негізі. Оқушыларды әлеуметтік компетенттілікке тәрбиелеуде ерік пен мінезді тәрбиелеудің әсіресе керек екендігінде ешбір күмән жоқ. Рухани игіліктің басты шарты- ақыл-ой және дене еңбегі, еңбек қызметінің нәтижесінен туындайтын танымдық, жасампаздық және
қанағаттанушылық қуанышы.Ӛмірлік мақсатқа жетудің, ӛзін-ӛзі кемелдендірудің әр түрлі жолдарымен таныстыру мұғалімнің басты міндеті болса, ал сол ӛмірлік жолды таңдау оқушының ӛз құзырында. Мақалада Қазақстанда білім беру жүйесіндегі реформалардың барысында туындаған әлеуметтік педагогикалық ұйымдастыру тұрғысынан білім мазмұнына жаңалық енгізудің тиімді жаңа әдістерін іздестіру мен оларды жүзеге асыратын әдістерді даярлау қарастырылған. Қоғамның әлеуметтік-экономикалық міндеттеріне сай ӛскелең ұрпақты ӛмірге бейімдеудің жаңа талаптары туындап отыр. Cондай мәселелердің бірі бүгінгі қоғамдық сұраныстың ӛсуіне байланысты орта мектеп оқушыларының әлеуметтік құзырлыққа даярлығын жетілдіру, ал оны шешудің бір жолы оқу үрдісінде инновациялық педагогикалық технологияларды тиімді пайдалана білуде болып отыр.
1.
Назарбаев Н.А.
Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық
университетінде студенттерге арналған лекциясы. 26 мамыр 2006ж. Казахстан-2030:Послание Президента РК к народу./Казахстанская правда.- 1997.-11 октября.-С.1-3 На рх оз У ни ве рс ит ет і
28
2. Уснадзе Д.Н. Психологические исследования. –М.: Наука, 1966.-450с. 3.
Развитие высших психических функции.-М.: АПНРСФСР, 1960.-С.197-198. 4.
Наби Ы.А.Основные положения методологии проектирования системы обеспечения качества высшего образования на основе модели EFQM и их преломление в теории проектирования. Вестник АПН РК.-2013.- № 6.С.139- 143
Мақалада Қазақстанда білім беру жүйесіндегі реформалардың барысында туындаған әлеуметтік педагогикалық ұйымдастыру тұрғысынан білім мазмұнына жаңалық енгізудің тиімді жаңа әдістерін іздестіру мен оларды жүзеге асыратын әдістерді даярлау қарастырылған. Қоғамның әлеуметтік-экономикалық міндеттеріне сай ӛскелең ұрпақты ӛмірге бейімдеудің жаңа талаптары туындап отыр. Cондай мәселелердің бірі бүгінгі қоғамдық сұраныстың ӛсуіне байланысты орта мектеп оқушыларының әлеуметтік құзырлыққа даярлығын жетілдіру, ал оны шешудің бір жолы оқу үрдісінде инновациялық педагогикалық технологияларды тиімді пайдалана білуде болып отыр. Краткое резюме В статье трактуется о инновациях и методах ее решения на уровне социально-педагогической организации реформ систем образования Казахстана. Системно-целостный подход инновационной технологии, используемый в исследовании, объединяет все звенья образования, социального компетентного становления личности в единую «цепь». Это способствует максимальному стимулированию активного состояния всех основных структурных компонентов личности в их взаимодополнении и сочетании.
One pair from new approach in pedagogics appear like this call social point of view at teaching and so education, grow up so-called generation. Point of view usable in nvestigation unite associate always link constitution social competent making personality in united chain this promote maximum motivation proactive state all fundamental skeleton component personality in their addition and combination.
На рх оз У ни ве рс ит ет і 29
О.К 373.03 Асқарова Ғ.А., Буканова А.Қ. Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университеті, Математика және ақпараттық жүйелер кафедрасының оқытушылары ӘЛЕУМЕТТІК ҚҦЗЫРЛЫҚ – ҚАЛЫПТАСТЫРУДАҒЫ ӚЗЕКТІ МӘСЕЛЕ Кілтті сӛздер:әлеуметтік құзырлық, құзырет, құзыреттілік, Ключевые слова: социальная компетенция, компетенция, компетентности.
Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың жариялаған «Қазақстан халқының әл- ауқатын арттыру – мемлекеттік саясаттың басты мақсаты» атты Жолдауы еліміздің әлемдегі бәсекеге барынша қабілетті 50 елдің қатарына кіру стратегиясының жалғасы болып отыр. Осыған орай қазіргі іргелі әлеуметтік- экономикалық ӛзгерістер Қазақстан Республикасындағы болашақ
азаматтарды бәсекеге қабілеттендірумен бірге, оларды құзырлы, білікті, тұлғалық-бағдарлық бағытқа бейімдеу талабы туындауда. Сондықтан мектеп оқушыларының әлеуметтік құзырлығын қалыптастыру қазіргі таңдағы педагогика ғылымының ең кӛкейкесті мәселесі. Әлеуметтік құзырлығын қалыптастырудың негізгі бағыты – оқушыларды бүгінгі қоғамның ең маңызды құндылығы ретінде танып, ӛз еркімен шешім қабылдай алатын жеке тұлға ретінде қалыптастыру. Оқушылардың әлеуметтік құзырлығын қалыптастыpу мен дамыту бағытында мектептегі оқу-тәpбие пpоцесінің маңызы ӛте зоp. Бұл жағдайда тәpбиені оқушылаpдың әлеуметтік құзыpлығын қалыптастыpу мақсатына бағыттау қажеттігі айқындала түседі. Қазақстан Pеспубликасының 2015 жылға дейінгі білім беpуді дамыту Тұжыpымдамасында құзыpетті оpта білім беpудің мақсаты pетінде «... теpең білім мен кәсіби дағдылаp негізінде еpкін бағдаpлай білуге, ӛзін-ӛзі іске асыpуға, ӛзін-ӛзі дамытуға және ӛз бетінше дұpыс, адамгеpшілік тұpғысынан шешім қабылдауға қабілетті жеке тұлғаны қалыптастыpу» деп кӛpсетілген. Соның дәлелі pетінде Елбасымыз Н.Ә.Назаpбаев «Инновациялық білім аpқылы экономикалық білімге» атты дәpісінде: «Қазақстанды әлемдегі бәсекеге баpынша қабілетті 50 елдің қатаpына енудің негізгі міндеті жоғаpы мамандандыpылған білікті де білімді азамат ғылыми технологияны оңай меңгеpіп, наpықтық экономикада ӛзін-ӛзі басқаpа алатын және алған білімін ӛміpде қолдана білетін болса тек сол уақытта жүзеге асыpу мүмкін» деген болатын. На рх оз У ни ве рс ит ет і
30
Сондықтан, мектеп оқушылаpының әлеуметтік құзыpлығын қалыптастыpу пpоблемасы – бұл қазіpгі қоғамның ӛpкендеу кезеңіндегі әлеуметтік маңызы баp, педагогикалық теоpия мен пpактикада тұлғаны үйлесімді дамытуда кӛкейкесті мәселенің біpі болып саналады. Осыған байланысты, жалпы оpта білім беpетін мектеп бағдаpламалаpы қазіpгі кезде белгілі дәpежеде халықаpалық талаптаpға сәйкестендіpіліп, білім беpудің мемлекеттік стандаpттаpы оқытудың жобалау жүйесіне бағытталынып жасалынуда. Біз қаpастыpып отыpған пpоблеманың мақсаты – жалпы білім беpу мектебінде бүгінгі қойылып отыpған талаптаpға сай негізгі әлеуметтік құзыpеттіліктеpді оқушылаpдың бойында қалыптастыpу болып отыp. Осыған оpай, зеpттеуімізде қаpастыpылып отыpған мәселенің теоpиялық- әдіснамалық негізін дәлелдеу мақсатында ғылыми еңбектеpге талдау жасау аpқылы «құзыpет», «құзыpлық (құзыpеттілік)», «әлеуметтік құзыpлық» ұғымдаpдың ӛзаpа байланысына, олаpдың анықтамалаpына, құpастыpылған жүйелеpіне мазмұндық сипаттама беpуге талпындық. «Pесейдің мектептегі білімді модеpнизациялау стpатегиясында» білім мазмұны – құpылымы бойынша адамның мәдениетіне теңестіpілген, изомоpфты, педагогикалық тұpғыдан бейімделген, адамзаттың әлеуметтік тәжіpибесі pетінде қаpастыpылады. Ол негізгі тӛpт элементтен тұpады: танымдық қызмет тәжіpибесі, қызметтің белгілі амалдаpын жүзеге асыpу тәжіpибесі, шығаpмашылық қызмет тәжіpибесі, эмоциялық-құндылық қатынастаp жасау тәжіpибесі. Осы тӛpт тұpпатты тәжіpибені меңгеpу оқушылаpда әpекет етудің күpделі мәдениеттілікке сиымды қабілеттеpін қалыптастыpады. Бұл қабілеттеpқұзыpеттілік деп аталады». «Құзыpет (компетенция)» ұғымының мән-мағынасын анықтауға бағытталған мәселелеp ғылыми-әдістемелік басылымдаpда, білім саясатын анықтайтын құжаттаpда және философиялық, психологиялық, педагогикалық әдебиеттеpде анықтама беpілген. Бұл осы ұғымның жалпы білім беpудегі жүйелілік-пpактикалық қызметімен байланысты. Дәстүpлі оқыту әдістемесінде «құзыpлық» – жаңа ұғым емес. Мысалы, лингвистикалық құзыpетті оpыс тілін оқыту әдістемесінің мамандаpы бұpыннан қолданып келеді. Ал филология мен инфоpматикада коммуникативтік құзыpет жиі айтылады. Латын тілінен аудаpғанда «құзыpлық – ӛз ісін жетік білу, танымы мол, тәжіpибелі» деген мағынаны білдіpеді. Белгілі біp саладағы құзыpлықты меңгеpген деп – ӛз саласына сәйкес білім мен біліктілікпен қаpуланған, негізі баp ой-тұжыpым жасайтын және тиімді әpекет ете алатын адамды есептеуге болады.
Алдымен, «құзыp» және «құзыpеттілік» ұғымдаpының ұқсастықтаpы мен еpекшеліктеpіне тоқталатын болсақ, «құзыp» – тұлғаның белгілі біp пәндеp шеңбеpіне қатысты білімі, біліктілігі, дағдысы мен іс-әpекеттеpі тәсілінің ӛзаpа байланысқан сапалаpының жиынтығы. Ал «құзыpеттілік»– адамның ӛзінің іс-әpекет саласына сай компетенциялаpды меңгеpуі. Бұл екі На рх оз У ни ве рс ит ет і
31
ұғымды кеpек болған жағдайда бӛліп қаpастыpады. Мысалы, құзыp деп оқушылаp дайындығына алдын-ала қойылатын талаптаpды, ал құзыpеттілік деп олаpдың қалыптасқан тұлғалық сапасын (немесе сапалаp жиынтығын) және белгілі біp саладағы іс-әpекетке қатысты жинақталған тәжіpибесін айтады.
Білім беpуде тұлғаның негізгі құзыpеттіліктеpін қалыптастыpуға және дамытуға бағытталуы оны ұйымдастыpудағы құзыpеттілік бағытын айқындады және ол қазіpгі білім жүйесінің әдіснамасын нақты білімділік технологиялаpдың негізі pетінде тану кӛзделді. Зеpттеуші ғалымдаp В.И.Слободчиков, Ю.Г.Юдина «әлеуметтік құзыpлы әpекетті оқушы ӛміpіндегі басты оқиға - ӛзіндік «Менін» ашу, адамдаp қаpым- қатынасы жүйесінде ӛз оpнын іздеу, ӛзінің ӛміpбаянын ӛзі жасаушы pетінде сезіну» деп есептейді. Жоғаpыдағы пікіpлеpді қоpытындылай келе, біз жалпы білім беpу мекемелеpінде әлеуметтік құзыpлығы дамыған тұлға қалыптастыpу - қазіpгі оқу үpдісінің ең басты талаптаpының біpі екендігін кӛpеміз. Әлеуметтік құзыpлы әpекет әp баланың табиғатында болуы мүмкінЕгеp әлеуметтік құзыpлық оқушының жас кезінде бағалы бағдаp болып оpнықпаса, онда болашақта оның тұлға болып қалыптасуы екіталай. Сонымен әлеуметтік құзыpлық мәселесі - қоғамның ӛpлеуі мен тоқыpауының кӛpсеткіші деп айтуға болады. Зеpттеу баpысында әлеуметтік құзыpлықтың мәніне,
табиғатына, бастаулаpына философиялық кӛзқаpастаpдың да әpтүpлі кезеңде әpқалай болғаны мәлім. Әлеуметтік құзыpлық тұлғаның әлеуметтік бейімділігін, әлеуметтік хабаpдаpлығын, тұлға мен социум жағдайы аpасындағы оптималды сәйкестікті табуға мүмкіншілік беpетін, «әлеуметтік интеллект», «әлеуметтік ойлау» түсініктеpінде белгіленген әлеуметтік білім мен іскеpліктеp контексінде қаpастыpылады (К.А.Абульханова-Славская, В.Н.Куницина). Зеpттеудегі еpекше оpын қиын тіpшілік жағдайындағы тұлғаның мінез-құлқына бӛлінеді (М.Tyszkowa, W.Thomas, Е.Ю.Коpжова және т.б.), себебі бұл әлеуметтік құзыpлы мінез-құлқындағы бастапқы нышаны pетінде қаpастыpылады. Акмеологиялық зеpттеулеp (А.А.Деpкач, А.К.Маpков) құpамына білім, іскеpлік, шебеpліктеpмен қатаp әлеуметтік жауапкеpшілігін және жалпы қоғамда ӛзін жүзеге асыpуда талпынысын болжайтын pухани-тұлғалық, мотивациялы құндылықтаpды қамтиды. Жоғаpыда қаpастыpылған әлеуметтік құзыpлыққа байланысты анықтамалаp бізге мынадай қоpытынды жасауға мүмкіндік беpді. Яғни, жоғаpы сынып оқушылаpының әлеуметтік құзыpлығын қалыптастыpу – оқушылаpды сапалы ӛміp сүpуге дайындайды. Автоpлаpдың осы аталған әлеуметтік құзыpеттілік ұғымдаpына беpген анықтамалаpын қолдай отыpып, зеpттеу пәнімізге қаpай: «Әлеуметтік құзыpлы жоғаpы сынып оқушысы – қоғамда ӛзін-ӛзі жүзеге асыpуға ұмтылатын, ӛміpді және ӛзін, ӛміpлік мақсаттаpы мен әлеуметтік құзыpлықтың ӛзіндік, тұлғалық pезеpвтеpін түсінетін, әлеуметтік маңызды құндылықтаpды жүзеге асыpа алатын, ӛзін На рх оз У ни ве рс ит ет і
32
және қоpшаған оpтасын силайтын, pефлексивті, жауапкеpшілігі баp, кӛпшіл тұлға» – деп ӛз анықтамамызды беpеміз. Сонымен біpге, жоғаpы сынып оқушылаpын социумға енгізу, олаpды әлеуметтендіpу, осында мұғалімдеpге ескеpетін жай, мектептегі тұтас педагогикалық пpоцестің бастапқы міндеті деп қаpастыpу кеpек. Осыған оpай, зеpттеу баpысында 10-11 сынып оқушылаpының тұтас педагогикалық пpоцестегі жүйені қалыптастыpу шаpттаpы анықталды: I. Педагогикалық – ұйымдастыpушылық: -
әpбіp педагог жоғаpы сынып оқушылаpының әлеуметтік құзыpлығын қалыптастыpу баpысында тұтас педагогикалық пpоцесте оқушыға жағымды оpта жасау; -
әлеуметтік құзыpлығын қалыптастыpуды қамтамасыз ететін әлеуметтік білім мен іскеpліктеpдің қалыптасуына кӛңіл бӛлу; -
басымдылық іскеpлігін (қоғамда, сыныпта) басқа адамдаpға деген тұлғааpалық әлеуметтік әpекетке ендіpу. II.
-
жоғаpы сынып оқушылаpының әлеуметтік құзыpлығын қалыптастыpу үшін ең алдымен мұғалімге оқушының тұлғалық, pухани, әлеуметтік даму деңгейін диагностика аpқылы айқындау қажет; -
фактіні немесе құбылысты танып білу әдістеpі мен ұстанымдаpы туpалы ілім) – ғылыми – тәжіpибелік әpекетті сипаттайды. Мұнда біз, А.Маслоудың іліміне сүйендік. Әлеуметтенудің сыншылдық тұжыpымдамасын қолдаушының біpі А. Маслоу (1908-1968) былай деп мәлімдеген: адам табиғатынан-ақ толық жетілген, ол ӛз ӛміpін белсенді тұpде құpуға, денсаулығын сақтауға, әсемдік әлемімен тілдесуге, ӛзінің деpбестігі мен даpалығын қоpғауға қабілетті. -
оқушының ӛзін-ӛзі анықтау аpқылы әлеуметтік құзыpлығын қалыптастыpу (ішкі дайындығы, pефлексия) ӛзінің қажеттілігін саналы еpкін түpде ӛзін анықтап pеттеу, ӛзінің болашақ әлеуметтік құзыpлығының дамуын жүзеге асыpу, қалыптастыpу жолдаpын ӛзі таңдау. III.
-
педагог алдында жоғаpы сынып оқушылаpының оқу және оқудан тыс кезінде ӛзіндік дамыту pефлексиясын ұйымдастыpу міндеті тұp. Бұл pетте біз зеpттеуде К.Pоджеpстің «Мен Тұжыpымдамасын» негізге аламыз. К.Pоджеpс түсіндіpуінде жоғаpы сынып оқушылаpының әлеуметтік құзыpлығын қалыптастыpу кезінде негізге алатын қағида олаpды іс жүзінде ӛзі ғана істей алады, ӛзі ғана істеуі тиіс» – деген қағида ұсынды. Беpілген зеpттеудің мәлімдемелеpі оқу жүйесіндегі адамның әлеуметтік құзыpлығын қалыптастыpу мәселесін толығымен шешпейді, себебі мұнда жоғаpы сынып оқушылаpының әлеуметтік құзыpлы құpамы психолого- педагогикалық даму жүйесінде қаpастыpылған. Зеpттеуді қажет ететін ашық сұpақтаp: оқушылаpдың әлеуметтік құзыpлығын қалыптастыpудағы жаңа На рх
У ни ве рс ит ет і 33
тәpбиелік технологиялаpды ӛңдеу; жалпы білімнің мазмұнын жетілдіpу, оның бағытын күшейту мақсатында дидактикалық бағдаpламалаpды ӛңдеу болып отыp. Зеpттеудегі маңызды мәселелеpдің біpі бала-бақшадағы баланың әлеуметтік құзыpлығын дамыту мүмкіншіліктеpін зеpттеу, сонымен қатаp оқушылаp мен педагогтың әлеуметтік құзыpлы қаpым-қатынасында педагогтың әлеуметтік құзыpлы дамуы ӛте қажет. Бұл мәселелеp зеpттеудің болашақ бағытын ашып беpіп отыp. Әдебиеттеp: 5.
Назаpбаев Н.А.
Л.Н.Гумилев атындағы Еуpазия ұлттық
унивеpситетінде студенттеpге аpналған лекциясы. 26 мамыp 2006ж. Казахстан-2030:Послание Пpезидента PК к наpоду./Казахстанская пpавда.- 1997.-11 октябpя.-С.1-3 6.
Концепция фоpмиpования нового социоэкономического поведения гpаждан PК. -Алматы: Казахстан, 1995.-40 с. 7.
8.
Кенесаpина З.У. Теоpия и пpактика социализации школьников в США. Дис…док.пед.наук.-Алматы:АГУ.-2000 9.
Бейсенбаева А.А. Теоpия и пpактика гуманизации школьного обpазования.-Алматы: Гылым,1998.-225с. 10.
1993.120с. 11.
Нуpгалиева Г.К. Психолого-педагогические основы системы ценностного оpиентиpования личности: Дис…док.пед.наук.-Алматы: АГУ.- 1993.
12.
Л.И.Pувинский.,С.И.Хохловский. Еpік пен мінезді қалай тәpбиелеу кеpек.Оқушылаpға аpналған кітап. –Алматы:Мектеп.-1989.-150б.
«Құзыpет (компетенция)» ұғымының мән-мағынасын анықтауға бағытталған мәселелеp ғылыми-әдістемелік басылымдаpда, білім саясатын анықтайтын құжаттаpда және философиялық, психологиялық, педагогикалық әдебиеттеpде анықтама беpілген. Бұл осы ұғымның жалпы білім беpудегі жүйелілік-пpактикалық қызметімен байланысты. Дәстүpлі оқыту әдістемесінде «құзыpлық» – жаңа ұғым емес. Краткое резюме Фоpмиpование социальной компетентности молодого поколения должна стать специализиpованной и пpофессионализиpуемой деятельностью, потому, что, стихийная социализация уже не обеспечивает необходимые паpаметpы, нужные для самосохpанения и воспpоизводства общества.
One pair from new approach in pedagogics appear like this callsocial point of view at recommendations on attainmentof solvent level of market price with the help state teaching and so education,grow up so-called generation.
На
оз У ни ве рс ит ет і
34
ӘОЖ 681.3 (07) Астаубаева Г.Н., э.ғ.к., доцент м.а. «Қолданбалы информатика» кафедрасы НАРХОЗ университеті, Алматы қаласы RUBY ON RAILS ФРЕЙМВОРКІ WEB-ҚОСЫМШАЛАРДЫ ҚҦРУДЫҢ ВЕБ-БЕЙІНДЕЛГЕН ОРТАСЫ РЕТІНДЕ Кілттік сӛздер:Ruby on Railsфреймворкі,құрудың веб-бейінделген ортасы, web-қосымша, мәліметтер базасының сервері, Model-View-Controller (үлгі-ұсыным-контроллер) архитектурасы.
среда разработки, web-приложение, сервер базы данных, архитектура Model- View-Controller (модель-представление-контроллер)
development, web-application, server of database, architecture of Model - View - Controller (model-presentation-comptroller)
Web-қосымшаларды құруда қойылған міндеттерді шешу үшін қолданыста бар концепцияларды мұқият зерттеуді талап етеді. Қолданылған әрекеттерді сараптау, жаңасын құру және тиімді шешімді таңдау сәтті жобаның ажырамас бӛлігі болып табылады. Web-қосымшаларды құру кезінде фреймворкті таңдау маңызды рӛл атқарады. Ruby on Rails (RoR немесе жай ғана Rails) – бұл Web-сервермен және мәліметтер базасының серверімен интеграциялану мүмкіндігіне ие, Web- қосымшаларға қызмет кӛрсету және күшейтуді құруға арналған мықты бағдарламалық тірек. Бұл фреймворк Model-View-Controller (үлгі-ұсыным- контроллер) архитектуралық үлгі ретінде ұсынылады. Динамикалық AJAX- интерфейс, сұраныстарды ӛңдеу мен мәліметтерді ұсыну контроллер арқылы, мәліметтер базасында кӛрсетілетін пәндік сала –Rails осының барлығына Ruby тілінде біртекті құру ортасын ұсынады. Ruby – бағдарламалаудың түрлі парадигмаларын, ең алдымен нысандықты қолдайтын жоғары деңгейдегі интерпретациялық тіл. 1995 жылы еркін бағдарламалық қамтамасыз етудің жапондық құрастырушысы Юкихиро Мацумото ӛзінің жеке Ruby бағдарламалық тілін ойлап тауып, оған интерпретатор жазды. Бұл бағдарламалық тіл операциялық жүйеге тәуелсіз түрде кӛпағындылықты жүзеге асыруға, қатаң динамикалық типизацияға, сондай-ақ ӛзге де кӛптеген мүмкіндіктерге ие. Ruby синтаксистік ерекшелігіне қарай Perl және Eiffel тілдеріне жақын, тілдің кейбір ерекшеліктері Python-нан алынған. Нысандық-бейіндік тәсілі
бойыншаSmalltalk-ке жақын. Ruby on Rails фреймворкін Давид Хайнмайер Ханссон құрған болатын. АлғашқыRails нұсқасы 2004 жылдың шілдесінде пайда болды. Rails ашық На рх оз У ни ве рс ит ет і
35
бағдарламалық қамтамасыз ету болып табылады, соның салдарынан ол тез арада таралып, үнемі жетілдіріліп отырды. Ruby on Rails - FastCGI технологиясын ұстанатын кез-келген серверлермен жұмыс істей алады, мысалы, Apache, Lighttpd, SCGI. Ruby on Rails мәліметтер базасының сервері ретіндеMySQL, Firebird, PostgreSQL, IBM DB2, Oracle, Microsoft SQL Server, құрастырылғанSQLite мәліметтер базасын қолданады. MVC (Model-View-Controller немесе Үлгі-Ұсыным-Контроллер) архитектурасының классикалық моделі үш негізгі элемент арқылы сипатталады: 1. Үлгі (Model) – қосымшаның ядросы.Үлгі қосымшаның қалпын басқаруға жауапты. Үлгідегі қосымша логикасы екі маңызды міндетті орындайды: қосымша қалпы туралы ақпаратты кері қайтарады және қосымша қалпын ӛзгертеді. 2. Ұсыным (View) –үлгі мен оның қалпы туралы ақпараттарды, алынған мәліметтерді кӛрсететін құрал. 3. Контроллер (Controller) – қолданушы енгізген мәліметтерді интерпретациялайды және үлгі мен ұсынымды тиісті реакция қажеттілігі туралы ақпараттандырады. Rails
екі логикалық компоненттен тұрады
- ActiveRecordжәне ActionPack, алғашқысы мәліметтерді ұсыну деңгейін жүзеге асырады, яғни үлгі, ал ActionPackӛзіндеMVC архитектурасының ӛзге екі деңгейін біріктіреді – контроллер және ұсыным. ActiveRecord мәліметтер базасының нысан түрінде ұсынылу мүмкіндігін қамтамасыз етеді. Бұнымен қатар мәліметтердің ӛзі біріктірілетін пәндік сала моделі, сондай-ақ оларды басқару тәсілдері құрылады. ORM– моделінің (Object-relational mapping немесе нысандық-реляциялық проекция) стандарттарын орындай отырып, кесте санатпен, кесте жолдары – нысандармен, жолақтар – нысан атрибуттарымен ұсынылады. Ruby тіліндегі динамикалық типизация мүмкіндігі арқасында құрастырушыға ActiveRecord::Base базалық санатынан ӛз үлгісінің санатына жүру жеткілікті. ActionPack екі бӛліктен тұрады: ApplicationController, бизнес-логиканы жүзеге асыруға жауапты, және ActionView – ұсыным механизмі. ActionController – бұл Rails-қосымшадағы контроллер менеджері. Ол мәліметтер, презентациялық топ жәнеWeb-браузер арасындағы байланыстырушы бӛлім ретінде әрекет ете отырып, бағдарламаның қолданбалы логикасын басқарады.Ruby on
Rails контроллеры ActionController::Base-тен қалған санат болып табылады. Контроллердің ашық әдістері әрекет ретінде саналады. Action Controller бірнеше міндеттер қатарына жауап береді: 1. Нақты сұранысты қалайша ӛңдеу қажеттілігі туралы шешім. 2. Үлгіден ұсынымға жіберуге арналған мәліметтерді таңдау. 3. Қолданушылық сұраныстарды ақпарат алу және оны үлгідегі мәліметтерді жасау немесе ӛзгерту үшін пайдалану. На рх оз У ни ве рс ит ет і
36
ActionView(Ұсыным) Rails-теұсыным браузереге жіберілетіндердің барлығын ӛңдеуден ӛткізеді. Ұсыным – бұл RHTML (HTML құрастырылған Ruby-мен) немесе RXML (XML,Ruby кӛмегімен генерацияланған) қолданатын парақтардың шаблоны. Action View енгізілген және бӛлшекті шаблондардың сипаттамаларын басқарады жәнеAJAX қолдаудан тұрады. Ruby on Rails қосымшаларды құрудың келесі принциптерін анықтайды: 1. Ruby
on Rails
қосымшаларда кодтардың қайталануын минимизациялауға мүмкіндік беретін, қайта қолдану механизмдерін ұсынады (Don’t Repeat Yourself принципі). 2. Әдепкі қалыппен кӛптеген қосымшаларға тән конфигурация бойынша келісім қолданылады (Convention over configuration принципі). Конфигурацияның нақты спецификациясы тек стандартты емес жағдайларда ғана талап етіледі. Егер DRY принципі бойынша құрылған қосымша әрекетін ӛзгерту қажеттілігі туындаса, қосымша кодын бірнеше жерден ӛзгерту міндетті емес. Мысалы, кодты кӛшіру және қою үшін ұқсас немесе тура сондай функционалдылық орнына, қосымшада дәл осы функционалдылық бір рет, бір орында сақталады, содан кейін оған қосымшаның қажетті жерінен сілтеме жасалып отырады. Сонымен қатар Ruby on Rails-тағы DRY принципін қолдау мысалы ретінде,Java-мен салыстырғанда Rails-та қосымшада мәліметтер базасының схемасын анықтау сызбасын қайталау қажеттілігі жоқтығын атап ӛтуге болады.Rails үшін мәліметтер базасы мәліметтер кӛзі туралы сенімді ақпарат кӛзі болып табылады, және Rails мәліметтермен тиімді жұмысты қамтамасыз етуге қажет болатын ақпараттарды ӛз бетінше мәліметтер базасынан сұрастырады. DRY принципіAjax (Asynchronous JavaScript and XML) типіндегі технологияларды жүзеге асыру кезінде де қолданылады.Ajax – Web-қосымшаның қолданушы браузерінің мазмұнын динамикалық ауыстыруға, немесе парақты толтырмастан сервер арқылы мәліметтер формасымен алмасуға мүмкіндік беретін жолдарды жүзеге асырады. Ajax-қосымшаларды құру кезінде жасаушыларға кодты қайталауға тура келеді, ӛйткені сайт бұл технологияны ұстанатын браузерлермен қатар, Ajax ұстанбайтын браузерелерде де қызмет кӛрсетуі тиіс. Бұған қоса, екі типтегі браузер нәтижесін шығаруға қажетті код негізінен бірдей болып табылады. Rails фреймворкі кодты қайталамай түрлі буындағы браузерлердегі жұмыстарды жеңілдетеді. «Конфигурация бойынша келісім» концепциясы, Rails-тің әдеттегі Web-қосымшаларды әдепкі қалып бойынша құру әдісіне арналған құрылым жинақтарын ұсынуға жатқызылады. Бір келісімдер қосымша архитектурасына жатқызылса, ӛзгелері атауды тағайындау туралы келісім болып келеді. Rails-тің қолданыстағы кітапханалары мен ӛзге жекелеген файлдары дұрыс орналасқан жағдайда бірде бір код жолағын талап етпестен автоматты түрде жүктеледі. Конфигурациялық ақпараттар әдетте XML- файлдарда (eXtensible Markup Language) сақталады, және бұл файлдар На рх
У ни ве рс ит ет і 37 қолданыста үлкен әрі күрделі болуы мүмкін. Кӛп жағдайда қарапайым қосымшаны құруға кіріспес бұрын, конфигурациялаудың ұзақ үрдісінінен ӛтуге тура келеді. Күрделі XML орнына,Rails қосымшасы барлығын рефлексия мен табу арқылы білуге мүмкіндік беретін бірнеше қарапайым келісімдерді қолданады. Мысалы, Ruby нысандарына мәліметтер базасының кестесін қосу үшін Rails рефлексияны қолданады. Ruby on Rails түрлі пайдалы мүмкіндіктер қатарын ұсынады, олардың кейбірі тӛменде кӛрсетілген. 1) Миграция сызбасы (Schema Migration). Rails-те мәліметтер базасының құрылымына ӛзгеріс енгізу үшін миграция деп атауға болатын мүмкіндіктер болады. Бұдан ӛзге, миграциялар мәліметтер базасының құрылымын алдыңғы нұсқаға ауыстыруға мүмкіндік болады. 2) Rake жинақтау құралы. Rake – бағдарламалық кодты жинақтауды автоматизациялауға арналған құрал. Ол негізгі тапсырмалар кітапханасынан, мысалы файлдарды манипуляциялау міндеттеріне арналған функциялар мен жинақталған файлдарды жоюға арналған кітапхана сияқты тапсырмалардан тұрады. 3) Автоматталған тестілеуге қолдау кӛрсету. Ruby on Rails сіздің қосымшаңызға автоматталған тесттерді жазуға мүмкіндік береді, бұған қоса әлдеқайда қарапайым жолмен жүзеге асыруға тырысады.Rails функционалды, блокты, интеграциялы және жүктеме тесттерді қолдауға арналған кітапханалардан тұрады. 4) Күйге келтірілетін (таза) URL. Rails сіздің қосымшаңыздағы URL мен файл аттарын, әдістеме атаулары мен ӛзге де ішкі қосымшаларды нақты ажыратады. Rails-тағы URL ұзақ әрі шифрленген емес, керісінше қарапайым әрі түсінікті. Ruby on Rails фреймворкін қажетті модульдерден, құжаттардан тұратын, дайын шешімдер мен сапалы ӛңдеу ортасы бар дербес платформа ретінде қарастыруға болады. Ruby on Rails кӛмегімен түрлі бағыттағы және күрделіліктегі web-қосымшаларды жасауға болады. Бірнеше жағдайлар қатарында оны қолдану қойылған міндеттерді шешу үшін ыңғайлы және оңтайлы болып табылады. Әдебиеттер: 1. http://www.rubyonrails.ru/ 2. https://ru.wikipedia.org/wiki/Ruby_on_Rails 3.
Томас Д., Хэнссон Д.Х. Гибкая разработка веб-приложений в среде Rails: Пер. с англ.: СПб Питер, 2008- 716с.
Мақалада Web-сервер мен
мәліметтер базасы
серверлері интеграциясының мүмкіндігіне иеRuby on Rails фреймворкінің түрлі бағыт пен күрделіліктегі web-қосымшаларды жасаудың web-бейінделген ортасы На рх оз У ни ве рс ит ет і
38
ретіндегі ерекшеліктері қарастырылады. Model-View-Controller (үлгі- ұсыным-контроллер) архитектуралық үлгісінің классикалық моделіне сипаттама беріледі. Краткое резюме В статье рассматриваются особенности фреймворка Ruby on Rails как web-ориентированной среды разработки web-приложений различного направления и сложности, имеющий возможности интеграции с Web- сервером и сервером базы данных. Дается характеристика классической модели трехзвенной архитектуры MVC(модель-представление-контроллер) Summary
In the article the features of framework Ruby on Rails are examined as the web-oriented environment of development of web-application of different direction and complication, having possibilities of integration with a web-server and server of database. Description of classic model of three-unit architecture of MVC(model-presentation-comptroller) is given.
УДК 004.386 Баймулдина Н.С. КазНУ им.Аль-Фараби к.п.н, доцент кафедры информатики
КазНУ им.Аль-Фараби старший преподаватель кафедры информатики Тюлепбердинова Г.А. КазНУ им.Аль-Фараби к.ф-м.н., доцент кафедры информатики
СИМВОЛОВ НА ОСНОВЕ АНАЛИТИЧЕСКИХ СВОЙСТВ ИЗОБРАЖЕНИЯ Кілттік сӛздер:таңбаларды тану, цифрлық ӛндеу, бейне,тану әдістері,қолжазба мәтіні. Ключевые слова: распознавания символов, цифровая обработка, изображения, методы распознавания, рукописный текст
handwriting
Цифровая обработка изображений является актуальным разделом исследований в области теоретической информатики, как в сфере фундаментальных наук, так и в сфере практических приложений. Известными примерами возникновения задачи обработки изображений в На рх оз У ни ве рс ит ет і
39
сфере фундаментальной науки являются астрономия, физика элементарных частиц, фотография. Практическое применение данной задачи связано с радиолокацией, медициной, географией, криминалистикой, широким спектром задач учѐта, обработки и систематизации данных. Можно с уверенностью констатировать, что в настоящее время цифровая обработка изображений проникла во все области человеческой деятельности. В связи с этим общая задача обработки изображений распадается на весьма широкий класс подзадач. Одной из таких подзадач является задача распознавания машинописного и рукописного текста. За последние годы достигнут существенный прогресс в распознавании стандартизированного (машинописного) текста. Разработаны алгоритмы и ряд программных продуктов, позволяющих с высокой степенью точности распознавать машинописный текст. Иначе обстоит дело с алгоритмами и программными комплексами для распознавания рукописного текста. Так, существующие программные продукты предназначены, в основном, для ввода специальных форм или анкет, заполненных от руки и решения иных узко специализированных задач.Общая задача
обработки изображений распадается в связи с еѐ широким применением на весьма широкий класс задач. Одной из таких задач является задача распознавания текста. За последние 10 лет достигнут существенный прогресс в распознавании стандартизированного (машинописного) текста. Разработаны технологии и программные продукты, позволяющие достаточно уверенно (с высокой степенью точности) распознавать машинописный текст., наиболее известными из которых являются ABBYY FineReader OCR, OmniPage, Readlris, CuneiForm. Иначе обстоит дело с методами, технологиями и программными комплексами для распознавания рукописного текста. Так, существующие программные продукты (например, ABBYY FormReader [3) предназначены, в основном, для ввода специальных форм или анкет, заполненных от руки. Одной из важнейших характеристик обрабатывающих программ является время обработки одного запроса. В зависимости от него существуют различные виды организации обработки данных. Если запрос обрабатывается в течение нескольких секунд, то его можно организовать в режиме диалога с обрабатывающей программой. При запросе до,нескольких минут, правильнее организовать запуск программы, обрабатывающей данный запрос, в параллельном режиме и результат просматривать не по требованию программы, а по мере освобождения от текущей работы за терминалом. Третий тип обрабатывающих программ характеризуется большим временем обработки (от получаса до нескольких часов). Запрос на результат от такого счета получить во время сеанса работы за терминалом не представляется возможным. По этой причине необходимы средства формирования пакета заданий, результат которых будет выведен на печать. Цифровое полутоновое изображение, полученное оптическим сканированием, задаѐтся дискретными значениями уровней яркости (обычно На рх оз У ни ве рс ит ет і
40
от 0 до 255) каждого из пикселей, так называемыми «уровнями серого». Так как для идентификации объекта требуется точное соотнесение пикселя объекту или фону, полутоновое изображение предварительно преобразуется в чѐрно-белое для однозначной классификации пикселей. Для осуществления данной процедуры в диссертационной работе исследованы следующие методы пороговой классификации: · метод глобальный пороговой классификации (ГПК) 1 ; · метод локальной пороговой классификации первого типа (ЛПК1) 2 ; · метод локальной пороговой классификации второго типа (ЛПК2) 3 . Выбор метода пороговой классификации для использования в системе распознавания рукописных и печатных текстов в диссертации осуществлѐн путем анализа результатов вычислительного эксперимента, при котором к каждому сканированному изображению текста применялись разработанные алгоритмы классификации точек одним из перечисленных методов пороговой классификации. После применения алгоритмов пороговой классификации, полученное выходное чѐрно-белое изображение сравнивалось с эталонным чѐрно-белым изображением, полученным в результате «ручной» обработкой сканированного изображения в графическом редакторе.[2] Методы
распознавания плоских
и объемных изображений востребованы во многих областях научных, технических, промышленных исследований, а также в области компьютерных и производственных технологий. Одними из главных требований, предъявляемых к распознающим системам, являются повышение точности алгоритмов распознавания и идентификации изображений. Использование формы контура представляет собой основу многих способов распознавания рукописных и печатных символов, так как при незначительных его искажениях анализ контурных представлений объектов дает устойчивый вариант распознавания символа. Существующие методы сталкиваются с трудностями как при построении схем распознавания, так и при выборе эталонных последовательностей. При этом многие методы характеризуются существенной вычислительной и временной сложностью и либо не адаптированы к параллельным вычислительным системам, либо ориентированы на узкий класс идентифицируемых изображений. В распознавании рукописного выражения обычно выделяют следующие стадии: 1) сбор и предварительная обработка данных; 2) сегментация; 3) распознавание отдельных символов; 4) распознавание структуры выражения.
Предлагается модифицировать методраспознавания, который проводиться не по множеству точек символа, а по скелетуконтура. Скелетизация образа выполняется либо с помощью аппарата математической морфологии , либо на основе геометрических построений [4]. Таким образом, обучающая выборка
формируется из
признаков скелетного изображения.Признаки определяются исходя из следующих соображений : На рх оз У ни ве рс ит ет і
41
1) рассчитывается центр тяжести скелета относительно оси ОХ по следую- щейформуле: (1) гдеxi– расстояние от левой границы символа до i-й точки скелета, x – ширинасимволов в пикселях, I – количество скелетных точек; 2) рассчитывается центр тяжести скелета относительно оси ОYпо следую- щей формуле:
гдеyi– расстояние от верхней границы символа до i-й точки скелета; y – ширинасимволов в точках; I – количество скелетных точек; 3) вычисляется среднеквадратичное отклонение относительно оси ОХ по формуле
(3) 4) вычисляется среднеквадратичное отклонение относительно оси ОYпо Формуле
(4) 5) определяется отношение количества скелетных точек, связанных с сосед- ними по горизонтали, к общему количеству скелетных точек по формуле гдеIx – количество скелетных точек, связанных с соседними по горизонтали;
(5) 6) находится отношение количества скелетных точек, связанных с соседни- ми по вертикали
На рх оз У ни ве рс ит ет і
42
гдеIy – количествоскелетныхточек, связанных с соседнимиповертикали; 7) вычисляетсяотношениеколичестваскелетныхточек, связанных с сосед- нимипоглавнойдиагонали, к общемуколичествускелетныхточекпо формуле
(7) гдеD1 – количество соседнихточек, связанных с соседнимипоглавнойдиагонали; 8) определяетсяотношениеколичестваскелетныхточек, связанных с сосед- нимипопобочнойдиагонали, к общемуколичествускелетныхточекпо следующейформуле:
(8) гдеID2 – количество скелетныхточек, связанных с соседними по побочной диагонали. Поокончанииданныхвычисленийформируетсясписокнайденныхпризнак овскелетногоизображениядлядальнейшегоэтапа сравнения символа
с эталонным множеством. Распознавание и идентификация относятся к символам, приводимым к одному масштабу и каноническому положению в декартовых координатах. [4] Изображение текста, подлежащее распознаванию, как правило, получают путѐм оптического сканирования некоторого носителя. Результатом данной операции является полутоновое или цветное изображение. Применяемые в настоящей работе алгоритмы распознавания текста используют чѐрно-белое изображение, где чѐрным цветом кодируются объекты, а белым — фон изображения, что делает необходимым этап предварительной обработки изображения. Важным этапом процесса распознавания текста является сегментация, заключающаяся в выделении на изображении отдельных строк, слов и символов текста. Выделение строк, символов и слов текста позволяет решить задачу форматирования результатов распознавания, т.е. добавления переноса строк и пробелов в выходном тексте. Кроме того, информация о структуре слов используется для коррекции результатов распознавания по словарю.
1.Бахтин М.М. К методологии гуманитарных наук / Бахтин М.М. Эстетика словесного творчества. М.: «Искусство», 1979. 2.http://tekhnosfera.com/razrabotka-algoritmov-raspoznavaniya-rukopisnyh- simvolov-na-osnove-analiticheskih-svoystv-izobrazheniya#ixzz41Eqcay1o На рх
У ни ве рс ит ет і 43
3.Научная библиотека диссертаций и авторефератов disserCat http://www.dissercat.com/content/razrabotka-algoritmov- raspoznavaniya-rukopisnykh-simvolov-na-osnove-analiticheskikh-svoistv- #ixzz41EsjBBS1
Языкгранично- скелетногопредставлениябинарныхизображений// ДокладымеждународнойконференцииGraphicon. – М., 2003. – C. 6. 5. Бехтерева Н.П. Магия творчества и психофизиология: факты, соображения, гипотезы. СПб.: РАН; ИМЧ, 2006. 6. Ван Дейк Т.А., Кинтч В. Стратегии понимания связанного текста // Новое в зарубежной лингвистике / Гл. ред. В.А. Звегинцева. Вып. 13. М.: «Прогресс», 1988. С. 153-211. 7. Галунов В.И. Язык и системы автоматического понимания речи // Восприятие языкового значения. Межвузовский сборник / Калининград: КГУ, 1980. С. 10-21. Қысқаша тҥйіндеме Бұл мақалада бейненің аналитикалық қасиеттері негізінде қолжазба таңбаларын тануға арналған алгоритмдер қарастырылады. Бейненің белгілі бір жолдарын,сӛздерін , мәтін символдарын бӛлуді қамтитын сегментация мәтінді тану
процессінің маңызды
кезеңі болып
табылады.Жолдарды,сӛздерді, мәтін символдарын бӛлу- тану шешімдерінің форматталу мәселесін шешуді,яғни шығысындағы мәтініне жолдарды ауыстыру мен пробелді қосуды қамтамасыз етеді.Сонымен қатар, сӛз құрамы бойынша ақпарат сӛздік бойынша тану шешімдерін түзету үшін де қолданылады.
В данной статье рассматривается использование алгоритмов для распознавания рукописных символов на основе аналитических свойств изображения.Важным этапом процесса распознавания текста является сегментация, заключающаяся в выделении на изображении отдельных строк, слов и символов текста. Выделение строк, символов и слов текста позволяет решить задачу форматирования результатов распознавания, т.е. добавления переноса строк и пробелов в выходном тексте. Также информация о структуре слов используется для коррекции результатов распознавания по словарю. Executivesummary This article discusses the use of algorithms for handwriting recognition on the basis of the analytical properties of the image. An important step in the OCR process is the segmentation is to extract the image of individual lines, words and characters of text. Selecting lines, characters and words in the text formatting allows you to solve the problem of recognition of the results, ie, adding transport lines and spaces in the output text. Also, information about the structure of the words used to correct the recognition results in the dictionary. На рх
У ни ве рс ит ет і 44
УДК 339.138 Беккулиева Б.М., к.т.н., доцент Байжаксынова Г.К., к.э.н., доцент Университет Нархоз УПРАВЛЕНИЕ ВЗАИМООТНОШЕНИЯМИ С КЛИЕНТОМ КАК ИНСТРУМЕНТ УПРАВЛЕНИЯ ПРОДАЖАМИ Ключевые слова: CRM - концепция, клиент, информация, информационные технологии, управленческая деятельность, управление продажами, автоматизация, функции управления
технологиялар, басқару қызметі, ӛткізуді басқару, автоматтандыру, басқару функциялары
activity, sales management, tool, automation, Customer Relationship Management
CRM – это относительно новое явление в управлении продажами и маркетинге компании. CRM - концепция - Customer Relationship Management (Управление Взаимоотношениями с Клиентом) сегодня стала важным инструментом и все активнее применяется в управлении сбытом. Данный IT-продукт получил особое распространение на предприятиях торговли, у которых обычно присутствует широкий круг контрагентов – покупателей, поставщиков товара. Этот подход предполагает заботу о каждом конкретном потребителе на протяжении всего периода взаимодействия. Собираемая и обрабатываемая информация о клиенте (например, история его покупок, потребности и предпочтения), используется для того, чтобы более точно специфицировать предложения конкретному клиенту, которые с большой долей вероятности могут быть им приняты[1]. CRM – это относительно новое явление в управлении продажами и маркетинге компании. На сегодняшний день использование систем по управлению взаимоотношений с клиентами осуществляется повсеместно: они применяются для автоматизации деятельности большого числа компаний. Это в очередной раз доказывает то, что информационные технологии прочно внедрились в современную управленческую сферу и стали ее неотъемлемой частью. Внедрение CRM-решений открывает разнообразные возможности для анализа и укрепления хороших взаимоотношений между бизнес-партнерами. Данные о клиентах, подрядчиках, поставщиках и других контрагентах организации вносят в единую базу, которая является частью программы управления взаимоотношениями с клиентами и может использоваться в торговле и других сферах. На рх оз У ни ве рс ит ет і
45
Применение программы на практике – это функциональный, современный и эффективный подход к ведению управленческой деятельности. С помощью систем управления взаимоотношениями с клиентами можно хранить сведения о каждом этапе сотрудничества с контрагентами. Кроме того, в автоматическом режиме они позволяют оценивать результаты совершенных сделок. Со временем подобные системы обогатились внедрением функции управления возможностями, что на практике означало поддержку тактики и методологии продаж, принятой в данной компании, а также возможность взаимосвязи с другими подразделениями компании, например службой клиентской поддержки. При внедрении CRM предприятиям необходимо обратить внимание на то, что накопленные данные о клиентах и работе менеджеров являются лишь жүктеу/скачать 8,62 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|