Ырыбы: Са қ тау кезінде т

Қ.Жұбанов атындағы Ақтөбе өңірлік университеті 
Жаратылыстану факультеті 
Тақырыбы:Сақтау кезінде тұқымның бұзылуы,
оның белгілері және алдын-алу әдістері.
Орындаған:Ідірісов Ғалымжан
Орындаған:Ідірісов Ғалымжан
Орындаған:Ідірісов Ғалымжан
Тексерген:Нұрдаулетова Тоғжан
Тексерген:Нұрдаулетова Тоғжан
Тексерген:Нұрдаулетова Тоғжан

Майлы тұқымдарды жинау әдетте олардың
толық пісуінен сәл ертерек басталады,
сондықтан жаңадан алынған тұқымдар
жартылай піспегенін есте ұстаған жөн. Жаңа
жиналған тұқымдардың ылғалдылығы
тұқымның пісуінің бастапқы кезеңдеріне
қарағанда төмен болса да, өте жоғары.
Ферменттік кешеннің белсенділігі максималды
деңгейден төмен, бірақ тұқымдардағы
биохимиялық процестер әлі де қарқынды.
Әдетте, тұқымдардағы липидтер мен басқа да
қосалқы заттарды синтездеу процестері іс
жүзінде аяқталды (бұл тұқымның егін жинау
пісуіне жетуі туралы айтады) және майдың
мөлшері тек жетілмеген тұқымдарда өсе алады.
Пісудің алғашқы күндерінен кейін
тұқымдардағы майдың қышқылдық мөлшері аз
болды, болашақта қолайлы пісу жағдайында іс
жүзінде өзгермейді.

Екі фазалы тазалау. Егістікте пісуді
тездету үшін тұқымдарды бөлек
(екі фазалы) жинау жүргізіледі,
онда тек гүлшоғырлар шабылады.
Өсімдікте және Қиғаш
гүлшоғырларда тұқымның пісуі
арасындағы негізгі айырмашылық
тұқымның сусыздану
жылдамдығында. Екі фазалы
жинау кезінде тамыр жүйесінен су
ағынын тоқтату салдарынан
тұқымның сусыздану жылдамдығы
жоғары болады. Тұқымға су мен
ассимиляттардың түсуі соцветия
тіндерінен біраз уақытқа
созылады, мұнда жоғары
ылғалдылық салыстырмалы түрде
ұзақ сақталады.

Тұқымдардағы зат алмасу процестерін зерттеу кеш тұқымдар, сондай-
ақ екі фазалы жинау жақсы сақталады және майлы шикізат ретінде
Технологиялық өңдеуге жарамды деген қорытындыға келді. Бұл
тұқымдардың егін жинаудан кейінгі пісу процесі іс жүзінде өсімдікте
аяқталады. Өсімдікте және бөлек жинау кезінде егістікте пісетін
тұқымдардағы барлық оң биохимиялық процестер ауа-райының
қолайлы жағдайында ғана байқалады, әдетте 7...Тұқымдар егін жинау
пісуіне жеткеннен кейін 8 күн. Айта кету керек, бұл процестер қолайлы
ауа-райында, ең алдымен, пісетін кезеңде атмосфералық жауын-
шашын болмаған кезде тұқымдарды үздіксіз және тез сусыздандыру
кезінде ғана жүреді. Айнымалы және әсіресе жоғары ылғалдылық,
сондай-ақ пісетін кезеңдегі жаңбыр пісу тиімділігін төмендетіп қана
қоймай, қажетсіз гидролитикалық және тотығу процестерін тудыруы
мүмкін. 

 Нәтижесінде майдың қышқылдық санының жоғарылауы, тотығу
өнімдерінің жинақталуы, қосалқы заттардың азаюы және т.б. жеке
гидролитикалық және тотығу ферменттерінің белсендірілуіне байланысты
ғана емес, сонымен қатар осы жағдайларда тұқымдарда дамитын
микрофлора ферменттерінің әсерінен де болуы мүмкін. Осыған байланысты,
майлы дақылдардың қолданыстағы сорттарының тұқымдарын кеш жинау,
тұқымдар толық пісіп жетілгенге дейін, егер тұқымдар пісіп-жетілудің
соңында гүлшоғырлардан құлап кетпесе де, шектеулі түрде қолданылады.
Тұқымдарды бөлек жинау тиімдірек (пісу мерзімі қысқа болғандықтан),
бірақ ол ауа-райына да байланысты және оны жоғары ылғалдылықта
немесе жаңбырлы ауа-райында жүргізуге болмайды.
Өрістегі майлы тұқымдардың пісуі бірқатар жағдайлармен
шектелетіндіктен, майлы тұқымдардың көпшілігі егін жинау кезеңінде
жиналады және жаңадан жиналған тұқымдар егін жинаудан кейін
өңделеді. Өңдеудің мақсаты-арнайы жасалған өңдеу және сақтау
жағдайында тұқымдардың егін жинаудан кейінгі пісуін қамтамасыз ету
және осылайша олардың бүліну мүмкіндігін болдырмау. Егін жинаудан
кейінгі пісу кезінде өсімдікпен байланысын толығымен жоғалтқан
тұқымдардың қасиеттері тұрақтандырылады. Егін жинаудан кейінгі пісу
процесі жаңа жиналған тұқымдарда бар заттардың өзара өзгеруін ғана
қамтиды, өйткені сырттан жаңа заттардың ағымы алынып тасталады.
Сақтауға және технологиялық өңдеуге жіберілген барлық тұқымдар,
сондай-ақ егілген тұқымдар егін жинаудан кейінгі пісуден өтуі керек.