Қырыкбай Мніанұлы Алдабергенов Ерлаи Мұхтарұлы Арын

Бір сәтте ойын куған баласың да,
Бір сәтте акылы  кемел ағасың да.
Бір сәтте нәзік сезім  қүшакқа  алса,
Бір сәтте  мақалдатар данасың да.
Кетесің енді бірде дастандатып,
Қыранын  киялыннан аспандатып.
Шарлайсың  Батысты да,  Шығысты да,
Басыңа бай қазынасын жастап жатып.
Бойына мұның бәрі калай сыйған?
Сонда да бір сәтің жок Абайсынған.
Айнымай  карапайым  касиетіннен,
Келесін кесіп  өтіп талай сыннан.
Бақ үшін бар ма сенде күйіп-пісу?
Көтерген  қашанда да биікке ісің.
Содан да қатарында кадірің бөлек,
Содан да ел-журтыңа сүйіктісің.
Бүйрегің бүлкілдемес бүра карап,
Көңіліннен  көрсетпейсін сый алалап.
Содан да төніректеп  маңайыңды,
Жүгіріп  жүргеніміз Мүз ағалап!
Жүрейік кіл осылай  маңайыңда,
Өлеңнің аппақ нүрлы арайында.
Қүйылып жүрегіңе дүние сыры,
Дөңгелеп түрсын Әлем  жанарыңда.
Жеңе бер жадаулыкты жолыңдагы,
Кеудеңде толкындансын ой  ырғағы.
Қашан да колтығыннан демеп түрсын,
Халкыңның  кошамет пен  қол  үрғаны!
2 желтоқсан,  1983  ж.
Несіпбек Айтов
М А Х А ББА Т
(Мүзафар Әлімбаевка)
Ойлап түрсаң кабырғаңа батады-ақ,
Қыран жылап.  куанлы  сан жапалак,
Бірақ көбін үмыттырып жіберді 
Тіршілікке деген  іңкәр махаббат.
Бул  өмірдін  мінезі де қатал-ак,
Жамандардан  жедік талай  шапалак.
Бірақ оны  білгізбестен  келеді.
44

Елге деген ең керемет махаббат.
Мейірімге шөлдегенде каталап,
Жаксылардан көрдік талай  шапагат.
Срндыктан да көкіректен  ошлейді,
Аэаматка деген  ыстык махаббат.
Жатса біреу атқа мініп, атак ап,
Жан емеспін жалпақтайтын жата қап.
Өлең болып өріледі  озекте
Ағаларға ыстык деген махаббат.
Сол махаббат жел өтінен  капкалап,
Анамдай бір келе жаткан аркалап.
Толтырады шуагымен, нурымен,
Көңіл кейде кулазыса орталап.
Жастык шакта атгы қанша күліп таң,
Тез алыстап  кететінін  кім укқан.
Сол махаббат тереңдерге бойлатып,
Сусындатқан кәусар менен тунықтан.
Соңымызда жылдар қалып, жол қалып,
Зымырадык көрген күнді олжа кып.
Сол махаббат кара тунде адассам,
Алдыма әкеп түсіретін мол жарық.
Сол жарыкпен тарта берем  мен алга,
Үмтылғандай  көктемдегі  көгалға.
Аман болгай алдымдағы асқар бел,
Аман болгай алдымдагы  кең арна!
27 желтоқсан,  1984 ж
Музафар Әлімбаевтың поэзиясындагы еңбегін былай  койғанля 
тагылымдық өнері бір мектеп емес пе?
Профессор М .М .Тілеужанов.
«Қазақ уні» газеті, 
№   16 (281).  1994 жыл, қараша.
Түм анбай  М олдагалиев
АҚЫ НҒА 
М узафар Ә лімбаевқа
Қайтесің ага, өткеннің бәрі өтіпті, 
*
Тоздырды жолдар талай да талай етікті.
Кеше сен өзің қуштармен жазган өлеңдер,
45

Мінеки, бүгін  отыз жаска да жетіпті.
Отызға жетіл,  ойлана калган  шағы  бүл,
Дем алып  ешбір көрген  жок сорлы әлі бір.
Не деген өмір, не деген бейнет бітпейтін,
Бітпейтін  ылги шабуылдан сон шабуыл.
Айғайлагі бірде майданға кірді сол өлен,
Шырылдап ылғи  қүс болып  үшты төбеден.
Оқтан да  коргап  қалғанда шығар сені ол,
Ана боп сенің  қасына жакын  келіп ол.
Өлеңнен таптың бақытты,  нүрды,  беделді,
Ақындар өлсе, өленнен таяк жеп өлді.
Баладан, жардан  бөліп ап  ажал кетсе де,
Өлеңнен бізді бөлетін  ешкім жок енді.
Ерте өлген әке, ерте өлген ана арманы,
Жыр болып үшып Отанның көгін  шарлады. 
Жетімдер шерін төккенде үнсіз егіліп,
Бүлбүлың одан садаға кетсін таңдағы.
Отызда өлең, отыз жыл бойы жандын сен,
Қайғы да күтіп, дап-дайын түрды сен күлсең.
Өзің де кейде көп жаксылыкка сенбедің,
Өзгені  жырмен көп жаксылыкка сендірсең.
Күндер бар алда, алда да жылдар бар әсем,
Алдағы жылдар...  армандай саған бәрі  әсем.
Шарапат тамшы калдырмай  ішкен секілді,
Жаныңды жырға калдырмай бердің, аға сен!
Аслан да дауыл, дауылмен ойнар бала күс, 
Қанаттыларды  кайыра алмайды  кара күш.
Өтеді  жылдар, өлеңнің жүзге шыкканда,
Өзін де барып сол тойдан ақын,  шарап  іш!
1983 жыл. 
Ф ар и за  О нғарсы нова
БА ЛА ЛА Р Б А Ғ Б А Н Ы  
М ұзафар Ә лімбаев 70 ж аста
Мен  бала  күнімде  сол  кездегі  «Пионер»  журналы  мен 
«Қазакстан  пионері»  газетінің  редакцияларына  өлең,  сөзжұмбақ, 
мақала  дегендерді  «бүрқыратып»  жаза  беретінмін.  Бірақ  олар  бірден
басыла  койған  жок  -   «жарамайды»  деген  жауап  хатгардың  өзіне 
дардаи болып жүретінмін.
46

с  оплаты  алгашхы  лагтардыи  о»р  екеүшм  сонына  М <И«ч6аса
ДСП  КОЛ  ҚОЙЫЛҒЗДШ «Д
1
 « с и т
А р ш ш   М'у шфар т И
М>мвш  *“ нн*  «мюбиетке  келуіме  ссбеп  б о н  «и  Сітдін  с м  
к ш м м м   голы и т п р ы ш л  шыгар*
Ь"   Г” Р“ ' 
я ы я  
Сіа
  «Ьыдырганла».  мен  «Нионерде»  -  катав 
•мйск 
1ГГПК  К аи к слінін  «смиекегпк сыилыгынл да  |<ММ  с м  ш   кмі лр
м   болдЫк.  Осы  жас ка  келгеише  Спдін  .кьыуы  моя  журепнпдеи 
йгаяыч
  і лгипаггы  п м  сснндік
Жас  уақытша т р ц  го#,ага!
(  1 * 
ка шк 
халкммем 
6»рге 
« М ар ш ш ты и »  
« а г к ы м л
«А к члндай ?м чл ы » 
шырқай 
сялглн
 
соиау 
майданна* 
орал гаи 
«іИынііы  -күре к.  «ас ш я у и ы і д а  х к а А  б с р т н і т і г е  а ; нем ж
«А< желаем». 
кыркүйек,  {993 
е
Т | і ш М   Ш в л ш я л м
0 Л Е Ц  ҮІШ Н Ө М ІР СҮРІП  КЕЛЕДІ О Л  
М үифор  акынлы  менін  гүргыласгарым  қфрмсттеп,  кацрмеп
Мүіага  цеп  а гайды  Муча  деген  с*• ілі  аіамыллым  он  де  унататын 
болуы  керек  Му заныл  атасы  болу дам  артык  бакы пм н   акынгв  верен 
Л * 
'КОК  шығар.  Ол  кісі  М у н   ага  аталгалы.  б п   оиыи  соныяан  агалал 
келіелі  де  ту и-тури  огыз  жыл  скыыітгы-ау  Не  деген  у *ак  у алы г 
Огы іга  жаиа  топ гаи  жас  акынды  агалынка  ертерек  жетю  «г гм  б п  
оо іуымы і  керек.  Ьп  легенде  агамы і  һ?ай  еске  түседі  Іштаниын 
Му іа г а на  арнап  жаідым  демтіи  «Акын  ағаға-  леитін  елені  болатын 
Ол  «менінде  I ітай  акын  Мүлағана дегем  інілік  махаббатын  паш  стетіи 
ед«  Ітгайдын  өин  «I шгалап»  жүрген  біэге  {Сағи.  Шәмі  і.  Еркеш,
Кадырлы  лигам)  Мү лафар  атаны  ағалачауга.  о і  жүрген  жерді 
жаталамауға жагадайымыі жок ед».
Мү іафар  Олімбаев  ол  келде  «Пионер»  «уриалымда  елеи  карап 
отырагын  КачГУдің  «леи  жаіатыи  бар  баласы  оны  пір  түтатын, 
пікірін  ардақгаитын.
Мү лафар  акын  өленіңді  жарналаимын  деп  алып  калган  гүні 
біідж   бойымыі  көкке  прелш   есіп  жүретінбіх  Көп  өтпей  екі,  не  үш 
іцумак  аленімо  «Пионер»  бетіндс  жары к  керіп  жатагын  Бп  сонын 
о ин  ІКІК  квретінбіх  Біз ол  кезде өзіиің  жалғыз-ак кгтаоы  жарык  кврген 
жас  акынға  неге  үйір  оолдык,  неге  онын  т ю р ін   жоғары  бағаладык 
һмді  осыган  келейік  Біріншиен  ол  әте  карапайым  клшіпейіл  еді 
Туіам  агаңдай  карсы  алатын.  Сснін  өленіне  өзіңдей  куанатыи.
47

сәтсізіне  бірге  ренжитін.  Оның  бойында  кісіні  тартып  түратын 
шуакты  күш-қүдірет  бар  болатын.  Ол  өз  білгенін,  өз  түйгенін  сенің 
апдыңа жайып  салатын,  оның өзі  өлен үшін  ғана өмір сүріп  жүргендей 
корінетін  бізге.  Дүниеден  өленнен  баска  ешнәрсені  мойындап 
көрмеген  бізге  Мүзафар  аға  сияқты  өленнің  фанатигі  әбден  керек-ак 
еді.  Біз ең алдымен ағаны  сол фанатигі  үшін  есімізден тана сүюші ек.
Екіншіден  оның  өлеңдері  бізге  ерекше  бір  ыстык,  жанымызға 
жакын  өлеңдер  еді.  «Перрондағы  қарындас»,  «Білмеппін»,  «Өзің  де 
жігіт кызыксың» атты лирикаларын  жан дірілмен  окып  кабылдаған  ек. 
Оған  біз  дауысымызбен  де,  жүріс-түрысымызбен  де,  мінезімізбен  де 
еліктеп  бактык.  Әрине  біздің  ешкайсымыз  Мүзафар  бола  апмадык. 
Мүзафар  өз  жолымен  ілгері  кете  барды.  Біраздан  кейін  біз  де  өз 
сүрлеуімізді  сала  бастадық.  Қайда  барсақ  та,  кай  кияға  шыксак  та 
біздің  қарапайым  да  кайырымды,  ақылды  да  парасатты,  шабытты  да 
терең,  елгезек  те  елжанды  үстазымыз  Мүзафар  бейнесі  біздің 
алдымызда  бізден  әлдеқайда биікте түра  береді.  Ол  кісі  бүл  күрметке 
өзінің ғаламат еңбеккерлігімен,  ізденісімен, ізгі жүрегімен жетіп отыр.
Акындык  адамға  табиғат  аркылы  берілетін  сый  екеніне  ешкім 
шүбәланбаска  керек.  Табиғат  берген  сыйға,  орасан  еңбек  қосылмаса 
жеңіс те, жеміс те жок.
Алғашқы  кітабымен  бірге  жанып  кететін  ақындар  қаншама. 
Алғашқы  мактауды  көтере  алмай  сүрінгендердің талайын  білеміз  ғой. 
Мүзафар ақын ондай үсактардан емес.  Ол - тез жанады да, тез жазады. 
Ол  елден  естіген  жылт  еткен  жалғыз  ауыз  сөзді  де  жинай  жүреді. 
Онын  қолынан  қапамы, қалтасынан  койын дәптері  қалып  көрген  емес. 
Кейде  бір  жиында  отырып  та  біреуден  естіген  әңгімесін  ерінбей 
қағазға  түсіріп  алып  отырады.  Жылдар  өткенде  ақынның  «Кәңіл 
күнделігі»  атты  прозалык  кітаоы  колыма  түсті.  Өзіміз  бірге  жүргенде 
елемеген,  ескермеген  нәрселеріміз  маржандай  боп  таска  басылып, 
тамаша  тәлім-тәрбие  беретін  дүниелік  боп  шыкқанда  мен  шын 
жүректен  куандым. 
| :і  :  * 
г* І
Мүзафар  Әлімбаев  ең  алдымен  акын.  Сонан  кейін  барып 
аудармашы,  әдебиетші,  прозаик.  Оның  каламынан  үлкенді-кішілі  57 
кітап  дүниеге  келіпті.  Ағамыз  үш  жасынан  бастап  жазды  десек, 
жылына бір кітап.  Мен  мүны  калжың үшін  айтып  отырғаным жоқ.  Бүл 
еңбектің  ар  жағында  ардын  туын  көтерген,  сөз  өнері  барым, 
махаббатым,  мансабым,  аңсарым,  биігім,  кызығым  -  барша  бакытым 
Деп  үғатын жаннын алпыс жылдық аяулы өмірі жатыр.
Алынған, алынбаған биіктері жатыр.
Күдігі  бітпейтін  акындык  күдіреті  бірде биікке,  бірде түңғиыққа 
лақтырады.  Бірде  үміттен  жүрдай  суык  күзде  жапырағын  тонаткан
48

теректей  боп  тұла  бойың  тонып,  тынымсыз  соккан  желден  де 
жасканып, жакын  қалған  кысты да сезініп  қырың тайып жүретін  кезің 
де болады. Сол кезіңде де көмекке сорлы өлең келеді.  Бірде жулдызың
жанып,  бакытгы  танып,  касыңдағыны  танымай  шалкақтай  калатын
анаң  боп  келіп  акыл
аитады. 
«Шалқыма,  балам,  өмірдің  сенен  күтері  көп»-деп  түрады 
жыр анаң.
Осынау  акындык  аласапыран  өмірді  басынан  кешіп,  алпыстың 
аскарына  алкынбай  келіп  отырған  Мұзафар  Әлімбаев  қазақ  еліне 
акындығын  танытып,  талантын  түгел  мойындатып  келіп  отыр. 
Творчестволык  бабында,  қаламы  колында  акындык  арғымағына 
алшая  мініп  алпыска  келді  Мүзағаң.  Миллиондаған  сәбиге  көке  боп, 
әке боп, ата боп  келді  Мүзағаң.  Оның өзі  редакциялап  алғашкы  санын 
шығарған 
«Балдырғаны»  25-ке  толды.  Бүл  журнал  беті  'аркылы
Мүзафар  акын  жиырма  бес  жыл  бойы  жас  үрпақты  тәрбиеледі.
Олардың жанына жаксылык рүхын екті.
Мен  бір  кездерде  Мүзағаңмен  бірге  «Балдырған»  журналында 
кызмет  істедім.  Мен  одан  қоғамның,  мемлекеттің  жүмысына  үлкен 
жауаптылықлен  караудың  үлгісін  көрдім.  Ол 
«Балдырғанды»  өз 
дүниесіндей,  өз  жеке  менщігіндей  жақсы  көретін  еді.  Күн  сайын 
келетін  балалардын  хаттарын  мүқият  окып  отыратын.  Күм  ішінен 
алтынның  сынығын  іздегендей  күй  кешетін.  Сол  алтынын  Тауып  ала 
да  білетін.  Өзі  де  куанатын,  өзгені  де  куантатын.  Сонан  соң  мектегі
оқушыларымен  кездесу,  олардың алдында есеп беру-Мүзағаң үшін  әрі
бақыт, әрі  емтихан  сиякты еді. 
. 
^ 
•-«
Мен  оның  окырман  алдында  абыройға  бөЛенгенін  де  көп
көрдім.  Кейде  тез  лапылдаймын  деп  жүрек  лүпілін  баса  алмай  өзін
окырманына  жеткізе  алмай,  «жеңіліс»  тапқан  кездерінде  де  қасында
болдым.  Эр  уакытта  ол  акындык  түғырынан,  өзі  межелеген  биігінен
төмен  түсіп  көрген  емес.  Өз  күшіне,  өз  әдісіне  сенімді  боксердей
серпін танытты.  Өзінің болашак жеңістеріне шексіз сенді.
«Өлгендер өре түрардай,
Өңменнен үрып жыгардай.
Бір сезді  жалған  жазсам  мен  •
Ғүмыры сағым сынардай» 
немесе, 
, , . ,
«Сыңгырласа Абай айтқан  келісім,
Өрнекті  жыр оку деген  мен үшін:
Қаңтар кыста шырын жүзім  үзгендей 
Аптал  шөлде айдын  көлде жүзгендей»
немесе,
49

«Поэзия - тірлікті сүйкімді ету, 
1
Мүмкін емес дейтінді  мүмкін ету.
Мың жылғы өткен  Қоркыттың жанын емдеу,
Сусынды сіміріп сап, тағы  шөлдеу. 
і
Түңғиыктың түбінен бәрін көру,
Сығып-сығып жүрёктің нәрін  беру»
Міне,  Әлімбаевтың  поэтикалык  кредосы  осы. 
«Өзінің  бар 
творчествосында  осы  айтқандарын  ақын  үстанды  ма,  әлде  кейде  ат 
үсті  жаза  салып,  уақытқа  үн  қосам  деп  женіл-желпі  кеткен,  жазыла
салған  дүниелері  де  бар  ма?»  деген  сүрақ  туады.  Күнде  шапканмен, 
күнде  бәйге  алмайсың.  Күнде  жандым  дегеніңмен  быкситын  кезің  де 
бола береді.  Бірақ оны өзің қайдан анғарасың.
М.Әлімбаев  кітабынан  кітабына  өсіп  отырған  талант.  Егер  оны 
агашка  теңесек  жыл  сайын  бүтағына  бүтак  қоскан  ағаш.  Бірак  бар 
бүтағы  түгел  жеміс  берді 
ме,  бермеді 
ме: 
ол  -   болашак 
зерттеушілердін  жүмысы.  Акынның  ақын  бағын  көргені  абзал, 
түтініне  ысталмай.  Акынның  ақын  барын  көргені  абзал,  жоғын 
сыншылар айта жатады.
Мүзафар  ақын  сүйген  жүрекке 
сүйсінер 
сөзде  тапқан. 
Сүрапылды  үмытпайтын  солдат  жанын  да  аялай  білген,  жүректің 
назын  айтып  елжірей  білген,  толғаныстарға  жиі  барып,  күлазыған 
көңілге күлкі де сыйлай білген  майталман  акындарымыздың бірі.
Ол  шағын  өлеңдерден  бастаған  творчествосын  кейін  үлкен 
дастандарга 
дейін 
көтерді. 
«Қүрбымның 
күнделігі», 
«Менін 
Қазақстаным»,  «Қүрыш  қазақ»  атты  лирикалық  шағын  поэмалар 
жазып  танылып  алган  акын  кейін  кең  қүлашты,  «Естай  -   Қорлан» 
атты  эпикалык дастан  жазды.  Соңғы дастанды Әлімбаев творчествосы 
ғана  емес,  жаппы  казак  поэзиясында  жүлдызы  оңынан  туған 
шоктықты дүние деп бағалағанымыз жөн.
Өмірде  менің  және  бір  қайран  қапатын  жағдайым  бар.  Осы 
Мүзағаң, әу деп  бірауыз ән  айта  алмайды.  Бірак  казак осы  күні  айтып 
жүрген  жиырмаға  тарта  ең  жақсы  әндердің  өлеңін  осы  кісі  жазды. 
Мен  ойлаймын  көңілі,  жүрегі  дыбысты,  дауысты  естігіш-ау  деп. 
Әйтпесе бүл өлеңдер тумауы керек кой.
М.Әлімбаев  Сағдидің  «Бостанын»  тамаша  аударды.  Сүйсініп
оқыдьгм.  Оның  Петефиді,  Пушкинді,  Фирдоусиді,  Лермонтовты
тамаша  аударғанын  оқырман  жақсы  білуге  тиіс.  Аудармаға  керекті
шартты 
бүл 
ақын 
берік 
устанады. 
Түп-нүсқадан 
ешуақытга
алыстамаиды.  Азап шексе де,  өз максатына желтей тоқтамайды.  Оның
ДҮНие  жүзінің  жиырма  мыңнан  астам  макал-мәтелдерін  аударуын 
жанкештілік, ерлік дер едім  мен.
50

Аляысил  келді  іга м іл   Алис-икы нлы   аралады  Адшмдардым 
м 
ауре пне  жол  галты. 
ягу ре пне  де  галайтардм  комыстаядырды 
Гадай 
ж у рек пн  Шамы и  жагуга  жардемдесп  Галайдын  сүйкічдилне 
ккыиа  вйна.иы  Ел ж ірей  табыскан  «юпарынаи  л   алыстал.  шексп 
сен ічгнаерл ін  сенічінен  де  шыкпай  калган  саггері  де  болуы  « у ч т и  
Ыі бүиын бирж <мф деп  агайчм і
Аламдар  біріне-бірі  аггак  бвліп  бермесе  де.  аг  ч і н т е   алади 
Квиі нмен,  жүрепмен  адамдар  бір-бгріне 
жт
  сыйлайды  Сол  агтм  бүл 
агаммгга  біэ  тыч  «ас  кснмпдс,  балауса  ш ім ііл е   ч ін п ігеч і)  Ол 
агтын  есічі 
Ссиіч,  махйббат  деп  аталатыи  Ьүл  акыига  туган  палки 
ш акыным дсген  аг мн баягыда-ак  міні і іген
Хаікын  м ж гпген сол атынмен #пн  армаи,и»іи  шынларға  карай 
шуяшй
 бер, 
Мушға'
Ьі і  м ін т г е и   гор доиеніиііді  «етепнплеи тастай  кнрмени  Онын 
да бір жсрлерде  кереп болуу йбден 
мүмкін,
«Ю ш к •дсбмсті»,
28 октябрь,  І9 ІЗ  а ш
«Міраш Ж
ім
Һ
м в
К ІМ С Л   ІІІ АҚ
Му юфіір  Ошмбасвтыи  алғашкы  «Тандачалыларм»  осыдан  он 
жыл  бурын  шыккан  еді.  Сол  кеілін  оэшде  ак  акынныи  емір 
сырларына  гереңдей  унілуге  бейімділіп.  «чір  күбылыстармн  унемі 
кимы-л-козгалыс  устіиле,  ли нам и калы  калылгя  кнругс,  бейнелеуге 
куиггаряыгы  айқын  байкалатын  Ьп  онмн  жырларынан  кай наган 
енбегпн  калым  ортасынла  жүрген  очірдін  алғы  шебіне  үчтыіған, 
кешеп  Үлы  Отан  соғысынын  от-жалынмн  кеішл  откеи  соает 
адамынын сан  кырлы сипаттармн сеэгенбіт
Міне,  енді  араға  он  жыл  салып  шыккан  «Кннід  куні-  атты 
гандамалылар 
жннагынан 
да 
б п  
осы 
бір 
сергеклктщ, 
барлағыштыктын.  байыпгылыктың  жетые.  кемелдене,  комактана, 
көркемлеле  гускен  жалғасын  көргендей ч п   Вулай  болуы  іаңды  да 
Ойткені,  осы  он 
жыл 
жеке  акынларычмідын 
да.  солардын 
творчествосы  арқылы  букіл  бугінп 
поэінячыздын  да  өігеше 
көркейген.  жаксы  келісім  тапкан  кеэеңі  болыл  спыр  Бугінп  казак 
поэіиясы  оз буына  он  піскен,  өз бніпне  озі  сүктанған,  өз  табысын  ен 
мозір  туткан  поэзия  емес.  Ол  казір  берісі  букіл  Одактын,  әрісі  барша 
ғаламдык  поэзнянын  жеткен  жері  мен  шыккан  биігіне  көз  салаты н. 
онын  әрбір  жетістігі  мен  жаңалығына  сергек  көзбен,  алғыр  зейінмен, 
ыкыласты  кецілмен  карайтын  поэзия.  Сондыгган  б»з  онын  жеке
51

өкілдерінің  жеке  кітаптары  туралы  сөз  ете  отырып  та  осы  бір  ортак
сипаттың казығына соқпай өте алмаймыз.
М.Әлімбаевтың  «Көаіл  күні»  -  оның  осы  он  жыл  ішінде  жарық 
көрген  төрт-бес  жинағынан  іріктеліп,  сараланып  алынған  өлен, 
поэмалардан  кұрылған.  Өмірге  қызу  араласу,  алғы  шептегілер 
арасында  журу  — акынның  бүл  жинақтағы  жырларына  да  тән  қасиет. 
Соған  коса  мүндағы  бір  өзгешелік  -  өмір  объектілеріне  тез  барып, 
асыгыс  оралу,  бәрін  түгел  камтуға  кам  жасау  жағынын  кеміп, 
замандасымыздын  ішкі  жан  дүниесіне,  журек  қазынасына  теренірек
үңілу талабының басымдығы.
Тек бүл дастанда да ғана емес, ақынның жинақтағы  баска да коп
өлендерінде  бүгінгі  замандасымыздын  өмір  жолы,  сезім  серпілісі, 
сенім-нанымы,  ой-арманы  мүрат-максаты  жыр  аркауына  айналып 
отырады.  Еркелігінен  естіліктің,  кішілігінен  (карапайымдылыктан) 
кісіліктің  нышандарын  көргісі,  өрістеткісі  келетін  ашык  көніл, 
анкылдак азамат, енді бірде:
...Үялап апған көңілге 
Мүратын озык,  өміршең.
Үйренген жанбыз жеңуге,
Үлым деп  сүйме,  жеңілсем... — 
дейді  асыл  мүратын,  туған  жерге  махаббаттын  ант  сөзіндей  жүрек 
түбінен  суырған  патриот  жігіт,  Мүзафар  казіргі  казак  акын дары нын 
ішінде 
Шығыс  поэзиясы  үлгісіндегі  рубиһаятты  (төрт  жолдан 
түратын  философиялык толғаныс,  өсиет өлен)  көбірек  жазып  жүр.  Ол 
бүл  төрт  жол  өлеңге  түсер  ой,  сезім  салмағынын  тым  ауыр,  күрделі 
екенін біледі.
...Қорытып 
айтканда, 
М.Әлімбаевтын 
кейінгі 
он 
жылгы 
творчестволык  жолын  танытатын  «Көңіл  күні»  ойлы  да,  әсерлі  де 
жырлармен  жылылык  күйып  тур:  Акын  мүнда  да  өзінін  омірге  кызу 
араласкыш,  алғы  шепке  барғыш  елгезектігімен,  замандастарымыздын 
сырын  үғуға,  бейнесін  көрсетуге  ықыластылығымен  жаксы  көрінген. 
Өлендері  көбіне  шын  ойлы,  шынайы  көркем  болып  кестеленген.  Біз 
он  жыл  ішіндегі  творчестволык  ізденісте  талай  олжа  тагікан,  жемісті 
жүмыс істеген акынымыздың кемел шағын  коргендей  сезімдеміз.
«Социалистік Қазақстан »газеті,
7там ы з,  1971  жыл.
52

Ө Н ЕГЕЛ І Ө Л Е Ң  
ҚаДЬф  ‘М ыРзалисв
немесе
?  
«А снаилагы  әпке»  гуралы  әнгііие
уьп  • Де6иеті  ^ з ж д с   шарыктап 
бір  көтерідген  казак 
өлені  елуіииіі-алпысыншы  жылдары  ө зін ін
кайтп
1
 
* 
балалар
реі  бастан  кешкеидей  болды.  Алгашкыда  «П« 
4Әу‘Р‘Н  ек,НШІ 
«Қазакстан  пионер,»  газет, 
^
  ^   ЖурНаяы  мен
«Балдырғаннын»  ашылуына  байланысты 
Үркер  талані
~
 
Е
Е
"
  ' " Г Г ™
, І " вр  — * *
Өгебай  Гүрманжанов  сиякты  аға  буын  өкілдев»  мен  і 
™  КОСЫЛҒан 
мақсат арқалап  келген  Әнуарбек Дүйсенбиев 
Жакам 
г  
^   Т™,ка  ,рі
~
ж
 ә « “
“
 « - ™ р ы » ь ,«  
а
г
«
Я
Д
=
=
Сабақ өзі оқылмайды,
Шарбак өзі тоқылмайды.
Көйлек өзі жуылмайды,
Белбеу өзі буылмайды.
Үйлер өзі  салынбайды,
Кендер өзі табылмайды.
Қудық өзі  казылмайды,
Кітап  өзі  жазылмайлы 
*  > 
і
Окуға  да,  жаттауға да  жеңіл  осы  бір  егіз  тармактар  есгі  окырманль,
осындаи  парасатты жырларда... 
. 
- 
р 
,
  1 ,СІ
53

Мысык сүтқұмар,
Күшік етқүмар.
Қонжық балкүмар,
Шөже дәнқүмар.
Бүлбүл әнқүмар,
Қасқыр қанкүмар... 
^ 
' , ' й
сиякты  акикат-аксиомаларды  окығанда^тәрбие  мәселесімен  бетпе-бет
келіп  көрмеген  бөгде  адамның  өз-өзінен  жымиып  күлуі  де  мүмкін. 
Бірак  балдырған  қауым  мүндай  жырларға  қалай  болса  солай  карай 
алмайды.  Мектеп  есігін  әлі  ашып  үлгермеген  аңғал  сәбилер  үшін  бүл
такпак кана емес -  білім де. 
'  1
Жағаларды  кетпесін деп су басып,
Қүм көлденең жата қалған жымдасып.
Көк теңізді кетпесін деп қүм басып,
Қарағайлар сап түзеген колдасып.
Тігісі  білінбей  жатқан  осы  іспетті  түтас  тармактарды  әшейін  көркем 
көріністер  ғана  іздеген  табиғат  жырлары  гана  деп  түсінер  болсак 
әбден  қателесер  едік.  Көркемдіктін  өзі  де  тәрбие,  әрине.  Бірак 
Мүзафар  Әлімбаев  сөзбен  сурет  салып  кана  тынбайды.  Сол  сөз- 
суретті  өмір  тану  қүралына  айналдырады.  «Аспандагы  әпкенің» 
екінші бір касиеті  міне осында, яки танымдык табиғатында.
Таным  демекші,  кай  жанрда  калам  тартпасын,  Мүзафар 
Әлімбаев  кішкене  оқырманның  көзін  ашып,  көкжиегін  кеңейтуді 
негізгі  міндет  деп  есептейді.  Акынның  бүл  көркемдік-педагоги калы к 
принципі  әсіресе  жүмбак  жазу  үстінде  көбірек  аңғарылады.  Ол  өзі 
заңды  да.  Өйткені  жүмбақ  жанры  белгілі  бір  нәрсенің,  немесе 
мақүлыктың,  кейде  тіпті  күбылыстың  тек  өзіне  ғана  тән  кадыр- 
қасиетін  соншалыкты тап  басып,  дәл  мегзеуді  максат етеді.  Ал  ол  кез 
келген  калам  иесінен  аса  үлкен  аңғарымпаздык  пен  аса  үлкен 
шербектілікті талап етеді.
Түмсығында түйірі,
Өзегінде сүйығы.
Қапып жатыр ізінде
Талай ойдын түйіні...' 
-  \
деп  келетін  төрт  тармакта  қазіргі  қапам  атаулынын  бүкіл  белгісі 
түтастай  сиып  кеткен.  Қайта  жазуға,  басқаша  жазуға  болар,  бірақ 
алып-қосуға болмайды.
Төбесі аптапта,
Табаны батпакта.
Небары  төрт-ақ  сөз!  Ол  төрт  сөздің  екеуі 
үйқас  міндетін  атқарып  түр.  Екеуі  дыбыстық  үйлесімде.  Жүп-жүмыр.
54

Шып-шымыр 
Алыл  тастайтын  да.  алиаЫыраташ  да  свз  Н
Жумбактың  бар  түйж і,  бар  белгісі  «батпакка>>  б ай л ан ь.™   Я
өзгертсек -  шеш.м взгереді. не жұмбак жүмбак болмай  шыгады
Ақ дуалдың ар жағында қызыл ат,
Байлауынан бір босамас қызық ат.
(Тіс  пен тіл)
Басы жоқ, денесі  жок, күрсағы бар,
Ішінде қүрсағының жүмсағы  бар...
(Жастық)
Таяк жеген сайын ойнактаған.
ш  
(Дол)
Жоғары жағында автордын аты-жөні  көрсетілмесе. халық жүмбактаоы
деп  кабылданатын  күдіксіз  дуниелер.  Ал  осы  екінің  біріне  ертеден 
шГй і   Т
ЫС  жұм  к  жанРынь,Ч  казак  оқцрмандарьша  соңғы  кезге
бимәл.мдеу  болып  келген  ж ащ   бір  түрлері  бар  Олао-

жүктеу/скачать 7,8 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: