Ісб физиологиясы бойынша практикалық сабақҚа арналған тапсырмалар тақырып
жүктеу/скачать 375,19 Kb.
|
Хаттама толтыру №1 тапсырма. «Гипоталамус-гипофиз-бүйрек үсті б-emirsaba.org
- Бұл бет үшін навигация:
- 1 тапсырма. «Рефлекстер жіктелуі» тақырыпқа майнд-мэп дайындау.
- Назар аударыңыз! Барлық терминдер аралық бақылауға енгізіледі!
- Қазақша Орысша Ағылшынша Анықтамасы
- Рефлексдоғасы , жүйкедоғасы
№ 1 тапсырма. «Рефлекстер жіктелуі» тақырыпқа майнд-мэп дайындау. №3 тапсырма. «Терминдер сөздігі» кестесін толтырыңыз (орыс және ағылшын тілінде). Анықтамасын жазыңыз.
ОЖЖ ФИЗИОЛОГИЯСЫ БОЙЫНША ПРАКТИКАЛЫҚ САБАҚҚА АРНАЛҒАН ТАПСЫРМАЛАР Тақырып: Организм қызметтерінің жүйкелік реттелуі: Жүйке орталықтары. Жүйке орталықтарының физиологиялық қасиеттері. Организм қазметтерінің вегетативтік реттелуі: ВЖЖ, вегетативтік рефлекстер. ХАТТАМА ТОЛТЫРУ: №1 тапсырма. «Жүйке орталықтарының қасиеттері» атты кестені толтырыңыз
№ 2 тапсырма. Вегетативті және сомалық рефлекстердің рефлекторлық доғаларының сызбаралын салыстырмалы түрде салыңыз. Рефлектік доғалардың компоненттерін ағылшын және орыс тілдерінде жазыңыздар. Сомалық рефлексі рефлекстік доғасының сызбасы Вегетативті рефлексінің рефлекстік доғасының сызбасы №3 тапсырма. Салыстырмалы кесте түрінде вегетативті және сомалық рефлекстердің рефлекторлық доғасы буындарының қызметтерін жазыңыз.
№4 тапсырма. Практикалық жұмыстарды орындаңыздар: адамдардағы вегетативті рефлекстерді анықтау (Данини-Ашнер; Геринг рефлекстері), сызбасын сызыңыз, нәтижелерін, қорытындыларын жазыңыз.
№5 тапсырма. Ситуациялық есептерді шешіңіз: қорытынды жазыңыз, сұрақтарға жауап беріңіз. №1 есеп. Клиникада тахикардия ұстамасын жеңілдету үшін β-адренергиялық рецепторларды тежейтін фармакологиялық препараттарды (мысалы, пропранолол) қолданады. Сұрақтар: Неліктен β-адренергиялық рецепторлардың тежелуі тахикардияны жеңілдетеді? Жауап: Өйткені, β-адренергиялық рецепторлар жүректе орналасады,норадреналинге сезімтал болып постсинаптикалық мембранада орналасады.Пресинаптикалық мембранадан бөлінген медиаторлар бұл рецепторларды ынталандырып, жүректің жиырылу жылдамдығының жоғарлауына алып келеді. Егер β-адренергиялық рецепторлардың жұмысын тежейтін болса,жүректің жиырылу күшін бірқалыпты ұстап тұруға болады. 2 Бұл дәрілерді бронхоспазмға бейім адамдарға қолдануға бола ма? Жауап: β-адренергиялық рецепторлардың бірнеше түрі болады.Солардан β1-адренергиялық рецепторлар бронхиолаларда орналасады, олардың стимуляциясы бронхилолардың кеңейіп , бронхоспазмды жоюға әкеледі.Ал жоғарыда келтірілге фармакологиялық препараттар β-адренергиялық рецепторлардың жұмысын тежейді,ол керісінше брохоспазмның күшеюіне алып келеді. Бұл дәрілерді төмен қан қысымы бар науқас адамға қолдануға бола ма? Жауап: Егер де β-адренергиялық рецепторлардың ынталандыруы артериялық қысымның жоғалуына алып келеді.Егерде бұл рецепторлардың жұмысын тежейтін болсақ бұл науқаста қан қысымы төмен бойынша қала береді.Ал көтерілу үшін керісінше β-адренергиялық рецепторлардың жұмысын ынталандыру керек. 2 есеп. Бронхоспазмнан туындаған бронх демікпесі ұстамасын тоқтату үшін (бронхтар мен бронхиолалардың саңылауларының тарылуынан туындаған тұншығу), кейде адреналин қолданылады. Сұрақтар: Бұл жағдайда адреналиннің әсерін қандай физиологиялық механизмдер туындырады? Жауап: адреналин бронхилалар қабырғасының тарылуына алып келеді .Ал бронх демікпесі кезінде бронхиола қабырғалары кеңейіп, олар қабынып, бронх өзегі кішірейеді. 2. Неліктен адреналин енгізер алдында науқастың қан қысымын анықтау қажет? Жауап: Өйткені, Адреналин қан қысымының, жүректің жиырылу күші мен тазалығының, қандағы глюкоза деңгейінің жоғарылауына әкеледі.Егерде науқастың қан қысымы жоғары болатын болса,адреналинді қолдануға болмайды. 3. Бұл жағдайда қандай ілеспе физиологиялық әсерлерді байқауға болады? Жауап: Күш пен жүрек соғу жиілігінің жоғарылауы, қандағы глюкоза деңгейінің жоғарылауы байқалуы мүмкін. 3 есеп. Өт жолдарының спазмынан туындаған бауыр коликасының ұстамасын жеңілдету үшін «Жедел жәрдем» тәжірибесінде мускариндік холинергиялық рецепторларды тежейтін заттар (М-антихолинергиктер, мысалы, платифиллин) қолданылады. Сұрақтар: 1. Бұл жағдайда М-антихолинергиялық рецепторларды тежейтін терапиялық әсерді қандай физиологиялық механизм қамтамасыз етеді? Жауап: Мускариндік холинергиялық рецепторларды тежейтін заттар М-холинергиялық рецепторлармен комплекс түзіп, олардың ацетилхолинмен әрекеттесуін болдырмайды.Ол ішкі мүшелердің тегіс салалы бұлшықеттердің босаңсуына алып келеді.Өйткені блокаторлар кезбе нерв талшықтарына импульстің келіп түсуін тежейді,ал кезбе нерв өз кезегінде ішкі мүшелер бұлшықетінің жиырылуын қамтамасыз етеді. Бұл жағдайда қандай ілеспе физиологиялық әсерлерді байқауға болады? Жауап: Асқазан мен он екі елі ішектің асқазан жарасы, гипер қышқыл жағдай (асқазан мен ішек бездерінің бөлінуін азайту үшін, тегіс бұлшықеттің жиырылуын тежеу, ауыру синдромын біршама төмендетуге көмектеседі). Атропинді, платифиллинді қолданамыз; метацин (жанама әсерлердің ықтималдығы аз, әсіресе қанға-ми тосқауылына енуіне байланысты, бұл атропинге қарағанда аз, көзге әсер етеді; пиренцепин (гастроцепин). М-холинергиялық рецепторларда бірнеше кіші типтер бар . Кейбір дәрі-дәрмектер осы кіші типтерге селективті әсер етеді, мысалы, пиренцепин асқазан ішілік ганглиясының М1-холинергиялық рецепторларын блоктайды және вагус нервінің ондағы секрецияға ынталандырушы әсерін жояды, тұз қышқылы мен пепсиногеннің бөлінуін тежейді, бұл асқазан сөлінің жалпы белсенділігінің төмендеуіне әкеледі. антисекреторлық әсер, препарат асқазанның шырышты түзілуін ынталандырады, оның антицериялық белсенділігін жоғарылатады. 4 есеп. Жалпы анестезиямен іш қуысы мүшелеріне операция жасау кезінде хирургтар ішпердесін новокаинизациялауды жүзеге асыруы керек, осылайша жүйке талшықтары бойымен қозудың өткізілуіне тосқауыл қояды. Сұрақтар: Бұл қандай мақсатта жасалады? Жауап: Мезентерияда орналасқан афферентті нервтердің қоршауы денені қажет емес висцеро-вегетативті рефлекстердің пайда болуынан қорғайды. Іш қуысы мүшелерінің механикалық тітіркенуі кезінде қандай рефлекторлы вегетативті реакцияларды байқауға болады? Жауап: Жүректің тоқтауы, қозғалғыштығының өзгеруі және асқазан-ішек жолдарының әртүрлі бөліктерінің бөлінуі байқалуы мүмкін 3 Осы вегетативтік рефлекстердің біріне арналған рефлекс доғасының сызбасын салыңыз. Жауап: Схема: мезентериалды рецепторлар > кезбе нервтің афферентті талшықтары > кезбе нервтің ядросы > жүрек 5 есеп. Вегетативтік жүйке жүйесінің пре- және постсинапстық ұштарында әртүрлі медиаторлар мен олигопептидтер бөлінеді. Сұрақтар: Симпатикалық және парасимпатикалық жүйке жүйесінің постсинаптикалық ұштарында медиаторлардың бөлінуінің қандай ұқсастықтары мен айырмашылықтары бар? Жауап: Симпатикалық жүйке жүйесінің медиаторы --ацетилхолин преганглийлік талшықтар мен норадреналин постганглийлік талшықтар. Симпатикалық жүйке жүйесі талшықтарының регенерациялық қабілеттері жоғары болып келеді. Қозуы нәтижесінде организм стресс жағдайынан шығады, жүрек жұмысының ырғағы жиілеп, артериялық қысым жоғарылайды.Парасимпаатикалық жүйке жүйесінде- ацетилхолин - бұл жүйке жүйесіндегі синапстардағы нейротрансмиттер. Бұл жүйе юолса дене демалу кезінде пайда болатын «демалу және қорыту» сияқты қызметке жауап береді.Вегативтік жүйке талшықтарының ұшынан медиаторлар-ацетилхолин не адреналин бөлінеді.Осы медиатрдың түріне байланысты вегатативтік жүйелер ацетилхолин бөлетін болса холинергиялық жүйкелер,ал адреналин бөлетін болса адренергиялық жүйкелер деп аталады.Холинергиялық жүйкелер тобына-парасимпатикалық және симпатикалық преганглийлік жүйкелер,парасимпатикалық постганглийлік жүйкелер,симпатикалық постганглийлік тер бездерінің жүйкелері жатады.Ал,адренергиялық жүйкелер қатарында симпатикалық постганглийлік тер бездері жүйкелерімен қатар барлық постганглийлік симпатикалық жүйкелер болады. Холинергиялық жүйкелер саны адренергиялық жүйкелер санынан басым болып келеді. Яғни біз бұдан холинергиялықта,адренергиялықта жүйкелер тобына симпатикалық постганглийлік тер бездерінің жүйкелері болатынан білдік. 2 Симпатикалық және парасимпатикалық денервациядан кейін қандай физиологиялық әсер байқалады? Жауап: ДЕНЕРВАЦИЯ- жүйке талшықтары мен синапстардағы қозуды бұзатын өткізгіштердің тұтастығын механикалық бұзу, химиялық немесе физикалық әсер ету нәтижесінде қандай да бір органның немесе тіннің жүйке жүйесімен байланысын ажырату.Денервациядан өткен тері учаскесі барлық сезімталдықты жоғалтады; сонымен қатар, оның жоғалған функцияларды кейіннен қалпына келтіру және тіндерді жаңарту қабілеті де төмендеуі мүмкін. 6 есеп. Клиникада тахикардия ұстамаларын тоқтату үшін кейде науқастың көз алмасын басылады. Сұрақтар: Неліктен бұл әдіс жүрек соғысының төмендеуіне әкеледі? Жауап: Бұл жағдайда науқастың көз алмасын басқан сәтте,жүрек соғысы төмендейді.Себебі-Үшкіл нервтің афферентті талшықтарының перифериялық ұштары болып табылатын мүйіз қабығындағы сенсорлық рецепторлар механикалық тітіркендіреді.Қозу medulla oblangate-ға енеді. Блуждающий нерв n.vagus-тың тонусы жоғарлайды.Жүрек соғысы бояулайды. Бұл рефлекс қалай аталады? Жауап: Бұл Данини-Ашнер рефлексі. Бұдан басқа тағы қандай экстракардиальды рефлекстерді білесіз? Жауап: Ортостатикалық рефлекс Превель рефлексі Адамды кушеткаға жатқызып, оның пульсін санайды.Секундомер қолданылады. Содан кейін түрегеп тұру сәтте адамның пульсін санайды. Қалыпты жағдайда пульстің 6-24 рет/мин. жиiленуi байқалады. Пульстің саны минутына 24-тен жоғарыласа – онда симпатикалық жүйке жүйесiнiң тонусының басымдылығын, ал 6-дан төмендесе - онда парасимпатикалық жүйке жүйесiнiң тонусының басымдылығын дәлелдейді.
Бұл қандай мақсатта жасалады? Жауап: Атропин холинолитикалық дәрі.Біріңғай салалы бұлшықеттердің, жүрек бұлшықетінің, синоатриальді және атриовентрикулярлы түйіндердің, эндокринді бездердің және орталық жүйке жүйесінің м-холинорецепторларын бөгейді.Дозаға тәуелді антихолинергиялық әсерлер көрсетеді. Препарат наркоз және операция жасар алдында және хирургиялық операция кезінде бронх және ларинг түйілулерін болдырмайтын, бездер сөлінісін, рефлекторлы реакцияларды және кезбе жүйке қозуынан болатын жағымсыз әсерлерді азайтатын дәрі ретінде де қолданылады.
Бұл жағдайда қандай ілеспе физиологиялық әсерлерді байқауға болады? Жауап: Ілеспе немесе жанама әсерлерін айта кетсем. Жанама әсерлері дозаға тәуелді. Жалпылама деректерге қарай отыра он науқастың оннан бірінде аузының құрғауы, қызаруы, терінің құрғауы, жүректің соғу жылдамдығы және көру қабілетінің бұзылуы байқалады. Әсіресе жоғары дозада атропин галлюцинацияны, сөйлеудің бұзылуын, спазмды, қан қысымының жоғарылауын, бұлшықеттің әлсіреуін, зәр шығарудың тоқтауын, тыныштық пен қозуды тудыруы мүмкін. Бұл жағдайда қаңқа бұлшықеттерінің жиырылу қызметі өзгеруі мүмкін бе? Жауап: Иә,мүмкін. Басында айта кеткенімдей дозаға тәуелді антихолинергиялық әсерлер көрсетеді. Яғни :Аз дозаларда –Бұлшықеттердің жиырылуы жоғарлайды,және жүректің жиырылу жиілігін жоғарылатады; Жоғары дозаларда –біріңғай салалы бұлшықеттерінің жиырылу қабілетін төмендетеді, орталық жүйке жүйесін қоздырады. Атропин кезбе нервінің тонусын азайтады, бұл артериялық қысым өзгергенде, жүректің жиырылу жиілігінің жоғарылауына және Гис шоғыры өткізгіштігінің артуына әкеп соқтырады. 8 есеп. Жаңа туылған нәрестелерде жүрек соғу жылдамдығы минутына 14-150-ге жетеді, ал ересектерде минутына 60-80. Баланың жасы ұлғайған сайын жүректің соғу жылдамдығының жиілеуі атропинді қабылдағаннан кейін болатындығы белгілі. Атропин M-антихолинергиялық блокатор болып табылады. Сұрақтар: Чем обусловлено учащение ритма сердечных сокращений при введении атропина? Жауап: Учащение ритма сердца происходит за счет торможения парасимпатического воздействия на синоатриальный узел. Иногда брадикардия (сокращается частота сердечных сокращений) может предшествовать увеличению ритма сердца, что обуславливается стимуляцией вагусных центров. Балалардың жүрек соғу жылдамдығының жиі болуына, оның организм үлкейген сайын төмендеуіне жүрек қызметі реттеуілінің қандай ерекшеліктері әсер етеді? Жауап: Ұрық пен жаңа туған балаларда жүрек қызметін реттеу негізінен симпатикалық жүйке жүйесімен жүзеге асырылады. Симпатикалық нервтердің тонусы пренатальды кезеңде ұрықтың кейбір гипоксиясының әсерінен сақталады, ал жаңа туған нәрестелерде - терінің, ішкі ағзалардың рецепторларынан, ең бастысы бұлшықет рецепторларынан (проприоцепторлардан) афференттік импульстардың әсерінен. Кезбе нерв, ересектерге қарағанда, жүректің жұмысына реттеуші әсер етпейді. Бұған трансекциядан кейін жүрек соғу жылдамдығы өзгеріссіз қалатын жануарлардың нервтік трансекциясының нәтижелері дәлел. Бұл олардың ядроларының тонусының болмауына байланысты. Кезбе нервтердің ядроларының тонусы жаңа туған нәрестелердің бірінші антигравитациялық реакциясы (басын ұстау қабілеті) 3-4 айында болған кезде пайда болады. Жүректің жиырылу жиілігінің айтарлықтай төмендеуі 1 жаста тұрған қалыптың орындалуына байланысты жүреді. Үш жасқа дейін кезбе нерв тонусы ересектер деңгейіне жақындайды. 9 есеп. Вегетативті жүйке жүйесінің ганглийлері әр түрлі локализацияға ие, ал симпатикалық және парасимпатикалық жүйке жүйесінің пре- және постгганглионар талшықтарының қозу жылдамдығы әр түрлі болады. Сұрақтар: Ішкі мүшелердің симпатикалық және парасимпатикалық иннервациясының (нервтенуі) айырмашылықтары қандай? Жауап:
Келесі инфографика симпатикалық және парасимпатикалық жүйке жүйесінің арасындағы айырмашылыққа қатысты көбірек фактілерді көрсетеді. Қандай әсер - симпатикалық және парасимпатикалық жүйке жүйелері әсері - ішкі мүшелердің қызметіне тезірек әсер етеді және неге? Жауап: Вегетативті жүйке жүйесі симпатикалық жүйке және парасимпатикалық жүйке жүйесі болып табылатын екі негізгі жүйке жүйесінен тұрады. Бұл жүйе органдардың қызметін, сондай-ақ кейбір бұлшықеттерді басқарады. Симпатикалық жүйке жүйесі қауіп төнген кезде денені басқарады. Қарапайым сөзбен айтқанда, ол дененің «күресу немесе ұшу» жауаптарын бақылайды Екінші жағынан, парасимпатикалық жүйке жүйесі дененің «демалу және қорыту» функцияларын басқарады. Бұл симпатикалық және парасимпатикалық жүйке жүйесінің негізгі айырмашылығы. 10 есеп. Тер бездері симпатикалық жүйке жүйесімен жүйкеленген басқа мүшелермен салыстырғанда симпатикалық иннервацияның ерекшеліктеріне ие.
Тер бездерінің симпатикалық иннервациясы қандай ерекшеліктерге ие? Жауап: Тер бездері тек симпатикалық жүйке талшықтарымен жүйкеленеді. Тер бездерінің постганглионды симпатикалық талшықтарының көпшілігінің аяқталу ерекшелігі олардың норадреналин емес, ацетилхолин түзетіндігінде. Сондықтан тер бездері жасушаларының ацетилхолинге жауап беру қабілетін бұзатын атропинді енгізу қоршаған ортаның жоғары температурасында тершеңдікті толығымен тоқтатады. Атропинді енгізгеннен кейін тер бездерінің қандай әсерлері байқалады? Жауап: ауыздың, терінің құрғауы, аккомодацияның бұзылуы, тахикардия, температураның жоғарылауы БӨӨЖ ТАПСЫРМАЛАРЫ №1 тапсырма. «Симпатикалық, парасимпатикалық, метасимпатикалық жүйке жүйелерінің морфо-функционалдық айырмашылықтары» кестесін толтырыңыз.
№2 тапсырма. «Вегетативтік рефлекстер» кестесін толтырыңыздар, мысал келтіріңіздер.
№3 тапсырма. «Терминдер сөздігі» кестесін толтырыңыз (орыс және ағылшын тілінде). Анықтамасын жазыңыз. Назар аударыңыз! Барлық терминдер аралық бақылауға енгізіледі!
жүктеу/скачать 375,19 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|