Ислам мәдениеті мен білімін қолдау қоры имани гүЛ ҚАйрат жолдыбайҰЛЫ



Pdf көрінісі
бет287/363
Дата28.03.2022
өлшемі3,36 Mb.
#29082
1   ...   283   284   285   286   287   288   289   290   ...   363
Байланысты:
Қ.Жолдыбайұлыю Иманигүл

ИМАНИ ГҮЛ
күн сағатын ойлап тапқан орта ғасыр астрономия және ма-
тематика ғалымы Жабир ибн Әфлах  та мұсылмандардан 
еді.  Ол  Батыста  «Geber  Filius Afflae»  есімімен  танымал. 
Химия  саласының  атасы  Жабир  ибн  Хаййан  (721-805): 
«Материяның  ең  кішкентай  бөлшегі  атомда  тығыз 
энергия  бар.  Грек  ғалымдарының  айтқанындай  атом 
бөлінбейді деу дұрыс емес. Бұл да бөлінеді. Ал, бөлінген 
жағдайда  Бағдаттың  күл-талқанын  шығаратындай 
күш  пайда  болады.  Бұл  –  Алланың  құдіретінің  ныша-
ны»  деп,  атом  бомбасы  жайлы  алғаш  түсінік  берген. 
Зоология  ғылымының  алғашқы  ұстаздарынан  Жаһиз 
(негізгі  аты  Әбу  Осман  Амр  ибн  Бахр)  және  сегіз 
ғасыр  бұрын  автоматтық  жүйені  ал-ғаш  ойлап  тапқан 
Жәзари  (1136-1206),  европалықтардан  400  жыл  бұрын 
«Хайатул-Хайауан»  атты  зоологиялық  энциклопе-
дия  кітабын  жазған  Демири  (1349-1405)  (негізгі  аты 
Мұхаммед ибн Муса), европаға математиканы үйреткен 
Әбу  Камил  Шужаъ  (?-951),    Тригонометрияға  тангенс, 
котангенс,  синус  және  косинус  заңдылықтарын  қосқан 
математик  Әбул  Уәфа  (940-998),  ең  алғаш  «мәд  жәзір» 
(теңіз суының көтеріліп-түсуі) заңын ойлап тапқан ғалым 
Әбу  Мағшар  (785-886)  да  мұсылман  ғалымдардан  еді. 
Сондай-ақ, алғаш рет жүйелі әрі кең көлемді «Әл-Жабр 
уәл-Мұқабала» атты алгебра  кітабын жазып, батысқа ал-
гебраны  үйреткен  ғалым  әл-Хорезми    (780-850)  болған. 
Әлі күнге дейін бұл ғылым сол кісінің жазған «әл-жабр» 
атты кітабымен аталғандықтан,  «Алгебра» делінуде. Ба-
тыста  жеті  ғасыр  бойы  кітабы  қолдан  түспеген  астро-
номия ғалымы Ферғани (негізгі аты Әбул-Аббас Ахмед 
ибн Мұхаммед) батыста «Alfraganus» делінеді, агроном 
саласында  орта  ғасыр  бойы  тек  мұсылмандар  арасында 
емес, жалпы дүниеде теңдесі жоқ «Китабул-фәлах» атты 
кітапты  жазған  Ибн  Аууам  (ХІІ  ғасыр),  жиырма  тоғыз 


300


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   283   284   285   286   287   288   289   290   ...   363




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет