Issn 2073-333x международный научный журнал

Қазақстанның ғылымы мен өмірі. №3 2020 
78
ӘӨЖ 343.339 (274)
Гасанов А.А.
з. ғ. к., аға оқытушы, Аймақтық әлеуметтік инновациялық университеті,
Шымкент, Қазақстан 
Дайрабаева Г.М. 
з. ғ. к., аға оқытушы, Аймақтық әлеуметтік инновациялық университеті,
Шымкент, Қазақстан 
Литвинова Т.А.
з. ғ. к., аға оқытушы, Аймақтық әлеуметтік инновациялық университеті,
Шымкент, Қазақстан 
Жаксылыков Н.Н. 
з. ғ. к., аға оқытушы, Аймақтық әлеуметтік инновациялық университеті, 
Шымкент, Қазақстан
ТАСЫМАЛДАУ ШАРТЫ БОЙЫНША ТАРАПТАРДЫҢ ӨЗЕКТІ МӘСЕЛЕЛЕРІ
 
Түйін: Бұл ғылыми мақалада тасымалдау шартының құқықтары қарастырылған.
Тірек сөздер: заң, шарт, тарап, тасымалдау, вагон, жүк, техника.
Резюме: В данной статье рассмотрены права и обязанности сторон по договору перевозки.
Ключевые слова: закон, договор, сторона, перевозка, вагон, богаж, техника.
Summary. This article discusses the rights and obligations of the parties to the contract of carriage.
Keywords: law, contract, party, transportation, carriage, carriage, equipment.
Тараптардың құқықтары мен міндеттерін (жүктерді тасымалдау шартын мысалға келтіре оты-
рып) карастырайық. Жүктерді тасымалдау шартын орындау кезінде тасымалдаушы тиісті жүкті та-
сымалдау үшін жарамды күйдегі көлік құралын беруге міндетті. Яғни, тасымалдаушы қандай да бір 
жағдайда қажетті көлік құралының түрін өзі анықтайды. Ол жүк пен қыл-қыбырдың қалдықтарынан 
таза, реквизиттері алынған күйінде, қажет болған жағдайларда жуылған, дезинфекцияланған күйінде 
беріледі. Жүк жөнелтуші жүкті жөнелтпеуге (тасымалдауға) бірқатар талаптарды сақтай отырып береді. 
Олардың бір бөлігі жалпы сипатқа ие және тасымалдаудың барлық жагдайларныда қолданылады. Жал-
пы талаптар жүктің саны мен атауына, оның салмағын, салатын ыдысы мен буып түюін анықтауға тара-
лады.Сондай-ақ олар маркировка мен бағалығын хабарлауға қатысты. Арнайы талаптар тасымалдауға 
қабылданатын жүктің ерекше сипатымен немесе қайсыбір талаптар қойылатын көлік түріне байланы-
сты. Мысалы, жарылған, тез жанатын, радиактивті, улы және басқа да қауіпті жүктерді жөнелтетін 
және алатын жүк жонелтушілер мен жүк алушылар және теміржолдар, олардың қауіпсіз тасымалдана-
тыныма кепіл болуға, бұл жүктерді тасымалдау кезінде авариялық жағдайлар мен олардың салдарын, 
олар пайда болған жағдайда, жоюга қажет құралдар мен мобильді бөлімшелерді иеленуге міндетті.
Қазақстанда темір жолмен тасымалдау кеңінен қолданылғандықтан оларға қатысты жүктерді 
тасымалдауға беру мен қабылдау кезінде туындайтын тараптардың құқықтары мен міндеттерін 
қарастырып өтейік.
Тасымалдаушы жүк жөнелтушіні көлік құралының дайын екендігі туралы алдын-ала ескертеді. 
Мысалы, жүк жөнелтушінің құралдарымен тиеу үшін вагондар мен контейнерлердің берілген уақыты 
туралы станция жүмысшысы жүк жөнелтушіні вагондар берілгенге дейін екі сағаттан кеме емес 
мерзімде хабарландыруга тиіс. Мұнай жүктерін құятын мұнай битумы цистерналар мен бункерлік 
жартылай вагондарды дайындау жол есебінен шарт бойынша темір жолмен немесе жүк жөнелтушімен 
жүзеге асырылады, ал мамандандырылған жалға алынған, әр цистерналарын – жүк жөнелтушінің өзі 
дайындайды.
Жылжымалы құрамның жарамдылығын анықтау және коммерциялық мағынада тиісті жүкті 
тасымалдауға дайындауды жүзеге асыру:
78

Наука и жизнь Казахстана. №3 2020
79
– вагондар – жүк жөнелтушімен, егер тиеу оның немесе темір жолдың құралдарымен жүзеге асы-
рылса, егер тиеу темір жолдың құралдарымен жүзеге асырылса;
– контейнерлер, цистерналар мен бункерлік жартылай вагондар – жүк
жөнелтушімен.Темір жол кіріс жолға тиелген вагондарды өткізу кезінде жүктердің белгілі бір 
түрін тиеуге олардың техникалық жарамдылығын қосарланған операциялар тәртібімен анықтайды. 
Жүктерді вагондар мен автомобильдерге тиеу, сондай-ақ, оларды одан түсіру мыналармен жүзеге асы-
рылады: 
а) жалпы пайдаланыс орындарында темір жолмен, жүктерді тиегені мен түсіргені үшін темір жол 
жүк жөнелтушіден, жүк алушыдан еркін тарифтер бойынша алым алады;
б) жалпы пайдаланыстағы емес орындарда жүк жөнелтуші мен жүк алушымен сондай-ақ, жалпы 
пайдаланыстан, орындарда қауіпті және тез бұзылатын заттарды, ішкі жануар өнімдерін, ауыр (бір 
орында 0,5 тоннадан артық) және габаритті емес жүктерді.
Құю үйінді және төгу арқылы мамандандырылған жылжымалы құраммен тасымалдана-
тын жүктерді және жүк жөнелтуші мен жүк алуылардың жолсеріктерінен жөнелтілетін жүктерді 
де.Осылайша, аталған жүктердің түрлерімен дұрыс тиеумен байланысты тәуекел қауіптері тікелей жүк 
жөнелтушілер мен жүк алушыларға жүктеледі .
Жүктерді тиеу, бекіту мен тасымалдау үшін қажет құрылғылар (нан және көкөніс қалқандары) 
және буып-тую құралдары (түғырықтар, арқандар, қысқыштар) шарттық жағдайларда, тиісті алымдар-
ды ала отырып, темір жолмен де берілуі мүмкін. Бұл құрылғылар мен материалдарды тиеу кезінде ор-
нату мен түсіру кезінде алу, тиеу мен түсіру кімнің құралдарымен жүзеге асырылатынына қарай, жүк 
жөнелтушімен, жүк алушымсн немесе темір жолмен жүзеге асырылады. Орнатылған қондырғылар ту-
ралы жүк жөнелтуші накладнойда көрсетеді, бұл кейін (дау туындаған жағдайларда) жүк жөнелтуші 
тараптың тиеу бойынша өз міндеттемелерінің тиісті түрде орындау дәрежесін бағалауға мүмкіндік 
береді. Қондырғылардың техникалық жай күйі үшін жауапкершілік (темір жолмен берілгендерден 
басқа) жүк жөнелтушілерге жүктеледі.Механизацияланған және механизацияланбаған әдістермен 
жүзеге асатын тиеу белгіленген мерзімдерде аяқталуға тиіс.Бұл мерзімдерден асып кеткен жағдайда 
тиеу міндеті жүктелген тарап мерзімді өткізіп алғаны үшін жауапты болады .
Жоғарыда айтылғандай, жүктерді тасымалдау контейнерлермен де жүзеге асырылады.Жүктерді 
тасымалдау үшін стандарттар талаптарына сай келетін және темір жолдарға, соның ішінде шетелдік 
кәсіпорындарға, ұйымдарға, теңіз және өзен кеме шаруашылықтарына, порттарға тиесілі контейнер-
лер қолданылады. Контейнерлерде тасымалдауға тиым салынатын жүктердің тізімі жүктерді тасымал-
дау ережелерімен белгіленеді.
Контейнерлер әмбебап және арнайы болып бөлінеді.Әмбебап контейнерлерде әртүрлі жүктерді 
тасымалдауға болады. Бірақ, оларда сасық иісті жүктерді және контейнердің қабырғалары мен 
еденін, сондай-ақ қара және түсті металдардың жаңқасы мен сынықтарын қатты ластайтын жүктерді 
тасымалдауға тыйым салынады.Тасымалдауға берілетін жеке жүк орындарының салмағы 120 кг-нан 
аспауға тиіс. Бұл шектеу үй заттарына таралмайды.Арнайы контейнерлер тасымал кезінде ерекше 
жағдайларды талап ететін өнеркәсіптік және азық-түліктік жүктердің белгілі бір түрлерін (мысалы, 
черепица, әйнек, қауіпті жүктер және т.б) тасымалдауға арналады. Жүктерді тасымалдау шартының 
тараптары (ең алдымен, жүк жөнелтуші, өйткені контейнерлерге тиеу соның күшімсн жүзеге асырыла-
ды) контейнерлердің неге арналғандығын ескеруге тиіс [1; 10б.]. 
Жүктерді тасымалдауға беру кезінде темір жол құжатының қосыміпасында транспорт, стандарт 
немесе өлшеу жолы бойынша олардың салмағы анықталуға тиіс.Салмақты есептеу жолымен шартты 
түрде және жылжымалы составтың толық сыюына дейін тиеу оның жол берілетін жүк көтерімділігінен 
асып кетуіне алып келмейтін жүктерді өлшеу бойынша анықтауға жол беріледі.Тиеу жалпы пайдаланыс 
орындарында жүзеге асырылған кезде темір жол жүктің салмағын анықтайды.Тиеу жүк жөнелтушімен 
жүзеге асырылатын барлық жағдайларда жүктің салмағыы сол анықтайды.Тиеуді кім жүзеге асырғанына 
қарамастан жүктің салмағын трафарет, стандарт бойынша, есептеу жолымен өлшеу бойынша немесе 
шартты түрде анықтау жүк жөнелтушімен жүзеге асырылады, Тиеу аяқталғаннан кейін вагопдар мен 
контейнерлерге темір жолдыц пломбаларымен, егер жүк темір жолмен тиелген болса, мөр басылуға 
тиіс. Егер жүк жүк жөнелтушімен, портпен, кеме жаймен тиелген болса, онда вагонға (контейнерге) 
жүк жөнелтушінің, порттың немесе кеме жайдың пломбасымен мөр қойылады. Кейбір жүктерді плом-
басы, соның ішінде ақтара тиеу, үйінді түрінде тасымалданатындарын тасымалдауға жол беріледі. Жүк 

Қазақстанның ғылымы мен өмірі. №3 2020 
80
жөнелтуші жүкті тасымалдауға ұсынған кезде тасымалдаушыға жүктердің әр жөнелтілуіне темір жол 
накладнойын, ал Қазақстан Республикасының заңнамасымен көзделген жағдайда өзге де құжаттарды 
(сертификат, лицензия, мал дәрігерлік куәлік, кеден декларациясы) беруге тиіс.
Накладноймен қатар жол ведомості толтырылады, ол накладноймен 50 га жүкті тағайындалған 
станцияға дейін жеткізгенше бірге жүреді. Жол ведомостінің бланкісі үш парақтан түрады, олардың 
барлығында накладнойдың нөміріне сәйкес бірдей нөмір болады. Бірінші парақ жол ведомостінен 
тұрады. Екінші парақ жол накладнойының түбіршегінен тұрады, үшіншісі жүкті тасымалдауға 
қабылдаудың квитанциясы болып табылады. Жүкті тасымалдауға қабылдағанын растау үшін темір 
жол накладнойға күнтізбелік мөр басуға және квитанцияны жүк жөнелтушіге беруге міндетті. Жүк 
жөнелтуші немесе оның атынан әрекет ететін тұлға накладнойға енгізілген мәліметтердің дұрыстығы 
үшін, сонымен қатар, өздері накладнойда керсеткен мәліметтердің қателігі, нақты болмауы немесе 
толық болмауының барлық салдары үшін жауапты болады.Темір жол бұл мәліметтердің дұрыстығын 
тексеруге, сондай-ақ жүк жөнелтуші көрсеткен жүктің салмағын таңдамалы өлшеу жолымен тексеруге 
құқылы. Заңнамамен тасымалдаушы, жүкке қойылатын барлық талаптар сақталған кезде, жүктерді 
тасымалдауға қабылдаудан бас тартуға құқылы болатын негіздердің түпкілікті тізімі белгіленген. 
Белгілі бір бағыттар бойынша жөнелту үшін жүктерді тиеуге ерекше жағдайларда теміржол бағытының 
ұсынысы негізінде Көлік және коммуникация министрінің нұсқауы бойынша тыйым салынуы мүмкін . 
«Тасымал» тарауында жауапкершілікке көп назар аударылды. Бұрынғы Кеңес Одағы жағдайында 
мемлекеттің көліктік монополиясы болған кезде, жүктің жойылуы мен бұзылуы барысында компен-
сация талап етуде клиент көптеген келеңсіздіктерге кездесетін. Көбінесе залал үшін кінә толығымен 
тасымалдаушы мойнында болса да, клиент ешқандай компенсациялық сыйақы алмайтын.
АК-тің «Тасымал» тарауын дайындау барысында жауапкершілік нысаны туралы мәселелер 
қозғалды. Өйткені көліктік міндеттемелер және олардың бүзылғаны үшін мүліктік жуапкершілікті 
қүқықтық реттеу мөселелері әлі де шикі және толығымен шешілмеген санаттар қатарына жатқызылған. 
Халықаралық тасымалдау бойынша тасымалдаушының жауапкершілігі талданған еді. Дамыған 
алдыңғы қатарлы елдерде жауапкершіліктің екі негізгі бағыты бар: 
1) қатаң жауакершілікке негізделген жүйе. Мұндай жүйе жағдайында тасымалдаушы залалды 
өзінің кінасынан 
тәуелсіз жүк жойылғанда немесе жеткіліксіз болған жағдайда өтейді. Жалғыз ерекшелік болып 
жүктің клиентпен қасақана бұзылуы болып саналады. Мұндай жүйе тек бір ғана басымдыққа ие: за-
лалды өтеу үшінжауапкершілікті кім көтеретіні белгілі.Жетіспеушілік болып тасымалдаушылардың 
тарапынан күшті қарсылық білдіру, яғни олар мұндай шешімнің әділетсіз екендігіне сенгісі келмейді 
және мұндай сақтандыру өте қымбат екендігіне көздері жетеді.
2) кінаға негізделген жүйе.
Бұл жүйе бойынша тасымалдаушы оның кінасымен болған залалдың шығынын өтейді. Барлық 
халықаралық конвенциялардың негіздерінде бұл жаупкершілік бар, ол АҚШ пен Европа мемлекеттері 
үшін әмбебап болып табылады.
Қазақстан Республикасының азаматтық заңнамалары кінә қағидасын қолданады. Бұл қағиданың 
негізі болып міндеттеменің бұзылуына жол берген түлғаның кінәлілік мінез-құлқы бойынша азаматтық-
құқықтық жуапкершілік орнатылған. АК-тің 359-бабындағы жалпы талап болып кінәнің жоқтығы-
жаупкершіліктің жоқтығы деп белгіленген. Кінәлілік қағидасы көліктік міндеттемелерде әрекет 
етеді. АК-тің 701-бабына сәйкес тасымалдау бойынша міндеттемелерді орындамаған немесе тиісінше 
орындамаған жағдайда, тараптар АК-пен, көлік туралы заң актілерімен , өзге де заң актілерімен, 
сондай-ақ тараптардың келісімімен жуапкершілікке тартылады. Сондай-ақ АК-тің 705-бабына сәйкес 
тасымалдаушы, егер жүктін немесе теңдеме жүктің жойылуы, жетіспеушілігі және ақаулығы оның 
кінәсінен емес екендігін дәлелдемесе, жүктің немесе теңдеме жүктің жойылғандығы үшін жауап береді. 
Кінәлілік қағидасы бойынша жолаушыны жөнелтуді кідірткені үшін тасымалдаушының жуапкершілігі 
белгіленеді (АК 704-бап). Бұл АК-тің 704-бабының 1 тармағында белгіленген құқық бұзушылық 
үшін жауапкершіліктен босатылу ережесінде көрсетілгендей, тасымалдаушы, «егер кідірту немесе 
кешігу дүлей күштің, көлік құралының ақаулығынап, жолаушының өмірі мен денсаулығына қауіп 
төндіретін немесе тасымалдаушыға байланысты емес басқа да жағдайлар салдарынан орын алғанын 
дәлелдемесе». Осылайша кінәлілік қағидасын шарт бойынша міндеттерді орындамағаны немесе тиісті 
түрде орындағаны үшін жауапкершілікті белгілеуде негіз деп табамыз [2; 5б.].

Наука и жизнь Казахстана. №3 2020
81
Көліктік заң шығару органдарына міндеттелген түлғаның кінәсіне 
; 
байланысты емес жауап кер-
шіліктің бар екендігі мәлім, яғни залал келтіру бойынша құралған. Ол тасымалдауды жоспарлау негізі 
бойынша тасымалдау құралдарын тапсыру және жүкті беру барысында міндеттемелерді бүзғаны үшін 
белгіленген.
АК мұндай тактиканы түбірімен өзгертеді және 702-бапта тасымалдаушы көлік құралдарын 
бермегені үшін және жөнелтуші көлік құралдарып пайдаланғаны үшін кінә негізінде жауапты бола-
ды. Осы бапта тасымалдаушы және жүкті жөнелтуші көлік құралдары берілмеген немесе уақытылы 
берілмеген не көлік құралдары пайдаланбаған жағдайлар болса, олар жауаптылықтан босатылады.
АК-тің 701-бабы тасымалдау бойынша, оларға АК, көлік туралы заң актілері, өзге де заң актілері, 
сондай-ақ тараптардың келісімдері бойынша жауаптылық туралы нормалардың адрестік тәртібін 
белгілейді. Берілген норма көлік үшін қағидалық маңызға ие. Ең бастысы болып тасымалдау шар-
ты бойынша жауапкершілік шектелген жауапкершілік талаптарына жатады, егер шығынды толық 
өтеуге кұқық шектелген болса. Жауапкершілік туралы азаматтық заңнамаларының жалпы ережелеріне 
карағанда несие берушінің мүмкіндігі нақты шығындарды қосқанда, сондай-ақ ол олардың алған кірісі 
де (АК9-6, 350-6) шығынды өтеу толық мөлшерде белгіленген, көлік қызметін реттейтін нормативтік 
құқықтық актілер тасымалдау бойынша міпдеттеме қатысушыларының жауаптылық шегін белгілейді. 
Сондай-ақ, тасымалдау бойынша міндеттеме қатысушыларының жауаптылығы туралы нормалар 
императивті болып табылады, яғни заң актілерімен белгіленген ережелер қолдану барысында міндетті 
және оларды өзгерту мүмкін емес. АК-тің 701-бабының 1 тармағы, «Көлік туралы» Заңнын 17-бабында 
былай делінеді: егер жүктерді тасымалдау кезінде тасымалдаушы жүк иесінен (жүк алушы мен жүк 
жөнелтушіден) және жолаушыдан заң актілерінде белгіленген жауапкершілікті шектеу немесе жою 
туралы келісімдері, жүкті тасымалдау кезінде мұндай келісімдер жасау мүмкіндігі көлік туралы заң 
актілерінде көзделгеннен басқа жағдайларда, жарамсыз болады. Сол уақытта азаматтық құқықтың 
жалпы ережелерінен шыға отырып тараптардың келісімі бойынша жүк тасымалдау міндеттемелерінің 
тасымалдаушысының, басқа да субьектілерінің жауапкершілік деңгейі жоғарылау мүмкін. 
Осылайша, тасымалдау бойынша міндеттеменің бұзылғаны үшін жауапкершілікке мынадай тән:
а) шығындардың бөлігін өндіруге құқықты шектеу
б) тасымалдаушының нормативтік жауапкершілігін азайту және жоюға тиым салу
в) белгіленген жағдайда тараптардың келісімі бойынша оның мөлшері мен шегін белгілеу 
мүмкіндігі
г) клиенттердің көлікке деген талаптарын жүзеге асырудың талап қою тәртібі.
АК жүкті тасымалдау бойынша міндеттемені бұзғаны үшін жауапкершіліктің келесі түрлерін 
қарастырады: тасымалдаушы көлік құралдарын бермегені үшін және жөнелтушінің оларды пай да-
ланбағаны үшін; жүкті және теңдеме жүкті жоғалғаны, кем шыққаны және зақымданғаны (бүлінгені) 
үшін тасымалдаушының жауапкершілігі; тікелей аралас қатынас бойынпіа тасымалдаушының жауап-
кершілігі , жолаушының жөнелткенін кідірткені үшін жауапкершілік .
Көлік құралдарын бермегені үшін және берілген көлік құралдарын пайдаланбағаны үшін 
жауапкершілік өзара сипатқа ие: жүк жөнелтуші тасымалдау үшін жүкті беруде тасымалдаушы алдын-
да жауап береді, ал тасымалдаушы жүк жөнелтушіге оның жүгін тасымалдау үшін жауап береді.
Тасымалдаушының міндеттемені бұзуы келесі нысанда көрінеді:
А) жүкті тиеу үшін көлік құралын бермеуі. Көлік құралдарын беру барысында тасымалдаушының 
міндеті орындалған деп танылу үшін бұл берілудің сандық көрсеткішінің немесе басқа шартқа қатаң 
түрде сәйкес болуы талап етіледі. Өтінім (тапсырыс) тасымалдаушымен орындалмаған деп саналады, 
егер жүк жөнелтуші көлік құралдарын сәйкес мерзімде уақытылы берілмеген және өтінімде (тапсыры-
ста) санында көзделгендей аз бергенде;
Б) нақты жүктерді тасымалдау үшін жарамсыз немесе ақауы бар көлік құралдарын тиеу үшін 
беру.Жүк жөнелтушіге нақты жүкті тасымалдау үшін жарамды көлік құралдарын тасымалдаушының 
беру міндеті тікелей көлік туралы заң актілерімен белгіленген.
Бұл міндетті тасымалдаушының бұзуы барысында жүк жөнелтуші көлік құралдарын тиеу үшін 
қабылдамауға құқылы және бұл жүкті тасымалдау бойынша міндеттемелер орындау есебіне кірмейді.
Жүк жөнелтушінің өзінің міндеттерін бұзғаны мына нысанда көрінеді:
а) берілген көлік құралдарын ұсынбағаны және пайдаланбауы. Тасымалдаушымен берілген көлік 
құралдары мына жағдайларда пайдаланбаған деп танылады: 

Қазақстанның ғылымы мен өмірі. №3 2020 
82
– жүкті тиеуді жүргізу есептік тәулік шегінен шыққанда, олардың тұралап қалуы жіберілсе;
– берілген көлік құралдарынан бас татқанда, оларды толығымен тиелмеген түрде қалдыру (мыса-
лы, жүктің жоқ болуына қатысты) 
б) өтінімде (тапсырыста) белгіленген көлік құралдарынан бас тарту; АК-те өтінімде (тапсыры-
ста) белгіленген көлік құралдарынан бас тартқаны үшін жауапкершілік қарастырылмаған, бірақ көлік 
процессінің арнайылығын ескере отырып, «Теміржол көлігі туралы» ҚР.Заңында (77-6) белгіленген 
вагон және контейнермен жоспарлаудан бас тартқан жағдайда тасымалдау жоспарын орындамағаны 
үшін жауапкершілік белгілейді.Қазақстан Республикасының көліктік заң актілерінде («Теміржол көлігі 
туралы» ҚР.Заңының 77-6,.) бұл жауапкершілік айыппұл нысанында белгіленеді.«Теміржол көлігі ту-
ралы» ҚР.Заңының 77-бабына сәйкес тасымалдаушы қабылданған өтінімге сәйкес көлік құралдарын 
бермегені, ал жүк жөнелтуші жүкті үсынбағаны, сондай-ақ берілген көлік қүралдарын пайдаланбағаны 
үшін, айлық есептік көрсеткіш шамасынан мынадай мөлшерде процентпен есептелген айыппұл түрінде 
өзара мүліктік жауапкершілікте болады :
1) жүкті контейнермен тасымалдағанда – брутто салмағын қоса алғанда бес тоннаға дейін әр 
контейнерлер үшін -он бес процент ;брутто салмағын қоса алғанда бес тоннадан он тоннаға дейін әр 
контейнерлер үшін отыз процент, брутто салмағы он тоннадан артық әр контейнерлер үшін – алпыс 
процент;
2) жүкті рефрижератор вагондардан, траиспортерлардан басқа вагондарда тасымалдаған кездс – 
әр вагон үшін жүз елу процент ;
3) рефрижератар вагондарда, транспортерларда жүкті тасымалдаған кезде
– әр вагон, транспортер үшін екі жүз тоқсан процент ;
Жүк тасымалдау үшін қабылдаған өтінімді орындамағаны үшін айыппұл вагондарды, 
контейнерлерді пайдаланғаны үшін ақыға қарамастан алынады.
АК-тің 702-бабының 2-тармағында көзделген біррқатар талаптар үлгілері белгіленген жағдайда, 
оларға мыналар жатады :
а) дүлей күштің, сондай-ақ табиғи сипаттағы басқа да құбылыстар (басып қалу, су алу және т.б)
б) көлік туралы заң актілерінде көзделген тәртіппен белгіленген белгілі бір бағыттарда жүктерді 
тасымалдауды тоқтатудың немесе шектеудің;
в) заң актілерінде көзделген өзге де жағдайдың салдарынан болса. Көліктік заң актілері («Теміржол 
көлігі туралы» ҚР.Заңының 86-886, 
ІСКЖ 183-1846, егер жүкті тасымалдауға қабылданған өтінімді (тапсырысты) орындамағаны 
үшін мүліктік жауапкершілік басталмаса, бірқатар шешуші жағдайлар белгіленген.
Тасымалдаушылар үшін : 
– АК-тің 702-бабының 1 және 2- тармағында қарастырылған
– әскери іс-қимылды, төтенше жағдайды енгізуді («Теміржол көлігі туралы» ҚР. Заңының
86-6.2 т.)
– жүк жөнелтушімен вагондарды, контейнерлерді тиеу және тазалау үшін кідірткені
– он күндіктің жекелеген күндерінде вагондарды, контейнерлерді бермеудің орнын осы күнтізбелік 
онкүндік ішінде жүк жіберушінің келісімі бойынша теміржолмен толтырылған
– бірінші немесе екінші айға сәйкес, осы берілген айдың бөлек күніне мұнай мен мұнай өнімдерін 
толық тиемеу, егер мұндай жүктердің тиелуі 
мұнай өнімдерінің немесе перевалка пункттерінің құю 
станциясында жүргізілсе, тсміржолмен толықтырылады.
– жүк жөнелтушімен кемелерді түсіруді кідірту салдары .
Жүк жөнелтушілер үшін:
– Айдың бірінші немесе соған сәйкес екінші ағымында мұнай мен мұнай өнімдерін толық тиемеу 
жүк жонелтушімен толықтырылады, егер бұл жүктің тиелуі мұнай өнімдерінің құйылу бекеттерінен 
және өту пункттерінде жүргізілсе.
– Белгіленбеген ескертпесіз тең тәртіптік жоспарлау нормасынан жоғары жүк жөнелтушінің 
берілген тоннажды тартқыш пен контейнерді пайдаланбау барысында жүк жөнелтушінің келісімінсіз 
тең болады, егер мұндай жағдайлар келісімді талап етсе жүзеге асады.
– Жүзбелі обьектіні сүйретіп жүзу бойынша жөнелтудің бастапқы пункттеріне өз уақытында тап-
сыру жағдайы кезінде, жүзбелі обьектіні пункттерге жеткізу параходпен кідірткені салдарынан қайта 
құжатталады.

Наука и жизнь Казахстана. №3 2020
83
– Мұнай өнімдерін тапсыру пункттеріне оларды бір параходпен басқаға жаңа тасымалдау 
құжаттары бойынша тасымалдауды жалғастыру үшін жеткізу параходпен кідірту салдарынан болса, 
егер жүк жөнелтушінің мұнай өнімдерін тасымалдау үшін жөнелтушінің бастапқы пункттерінде өз 
уақытында тапсыру жағдайы болса.
– Тиелетін жүкті өңдеу (шыгару) барысында кәсіпорынның жүмысы нәтижесінде кәсіпорында 
аварияның болуы үш тәуліктен кем емес мерзімге тоқтатылады.
– Тасымалдаушының жүк тиелуіне үш тәуліктен кем емес уақыт ішінде вагондарды, кон тей-
нерлерді пайдаланбау жөнінде ескертуі.
Барлық өзге де жағдайлар, олардың басталуы тараптарға байланысты болмаса да, тасымал-
дауды ұйымдастыру бойынша әрекеттерді орындамағаны үшін жүк жөнелтуші тасымалдаушы-
ны жауаптылықтан босатпайды. Бұл дегеніміз тасымалдаушы мен жөнелтушілер көлік құралдарын 
бермегені үшін және оларды пайдаланбағаны үшін кінасынан тәуелсіз жауапқа тартылады [3; 8 б.]. 

жүктеу/скачать 7,69 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: