Дәлелдеуі: Теорема шартынан
( ) :
nN
nN
Q h
R
R
матрицасының кері
матрицасы бар болуынан
(0)
nN
R
векторын таба аламыз:
1
(0)
(0)
(0)
0
1,
max
, max
( )
( )
( )
r
r
N
Q h
F h
h
1
,
1
max
( ),
( ),...,
((
1) )
N
N
hd
hF
T F h
F
N
h
1,
1
( ) max
(
) , max
( )
N
s
s
N
h
h d
h F
T
F
h
59
АХМЕТ ЯСАУИ УНИВЕРСИТЕТІНІҢ ХАБАРШЫСЫ, №1, 2013
1
1
0
0
(
)
(
)
( ) max 1
,
max
,
( )
.
!
!
j
j
j
j
h
h
h
h
d
f t
h
j
j
(15)
( )
A t матрицасының,
( )
f t
вектор-функциясының
[0, ]
T
аралығында
үздіксіз болуынан
(0)
(0)
0
,
r
r
мәнінде (6) Коши есебінің жалғыз
шешімі
(0)
( )
r
u
t
функциясын мынадай түрде жазамыз және нормасын
анықтаймыз
(0)
(0)
(0)
(0)
0
[ ]
( )
( )
( )
, ,
(
1) ,
,
1,
r
r
r
r
r
r
u
t
D
t
B
t
F t
G
u
t
t
r
h rh
r
N
,
(16)
(0)
(0)
(0)
(0)
0
1
1,
1,
2,
[(
1) ,
)
[(
1) ,
)
1
(
1)
max
sup
( )
max
sup
max
max
!
j
r
r
r
N
r
N
r
N
t
r
h rh
t
r
h rh
j
t
r
h
u
u
t
j
1
1
1
1
(
1)
(
1)
(
1)
( )
(
1)
!
!
j
j
j
j
t
r
h
t
r
h
t
r
h
f t
t
r
h
j
j
1
1
( 0)
1
0
0
!
!
!
j
j
j
j
j
j
h
h
h
h
f
h
j
j
j
(17)
Алгоритмнің
бірінші
қадамынан
(1)
(1)
(1)
(1)
(1)
0
2
3
,
,
,...,
nN
N
R
параметрін
)
,
(
)
(
)
(
)
0
(
)
1
(
h
u
G
h
F
h
Q
сызықты теңдеулер
жүйесінен анықтаймыз, яғни
)
,
(
)
(
)
(
)
0
(
1
)
1
(
h
u
G
h
F
h
Q
.
Сызықты теңдеулер жүйелері шешімдерінің айырымы
)
0
(
)
1
(
нормасын
анықтаймыз:
(1)
(0)
(0)
(0)
(0)
,
,
1,
1
( )
(
, )
( ) max
(
, ) , max
(
,
)
N
N
s
s
s
N
h G u
h
h
hG
u
T
G
u
sh
(0)
(0)
(0)
1,
1,
( ) max
max
( ) ,
max
( )
( ) max 1,
.
!
!
!
r
r
r
N
r
N
h
h
h
h
h
u
t
u
t
h
h
u
Егер
( )
( ) max 1,
!
h
h
h
h
белгілеуін енгізсек, онда
1
0
(0)
( )
h u
(18)
болады.
)
1
(
)
1
(
3
)
1
(
2
)
1
(
1
)
1
(
,...,
,
,
]
[
N
u
u
u
u
t
u
-функциялар
жүйесінің
компоненттерін
(1)
(1)
(1)
(0)
0
[ ]
( )
( )
( )
(
, ),
[(
1) ,
),
1,
r
r
r
r
r
u
t
D t
B t
F t
G u
t
t
r
h rh
r
N
теңдігінен анықтап
)
(
)
(
)
0
(
)
1
(
t
u
t
u
r
r
айырымының нормасын табамыз
60
АХМЕТ ЯСАУИ УНИВЕРСИТЕТІНІҢ ХАБАРШЫСЫ, №1, 2013
(1)
(0)
(1)
(0)
(1)
(0)
(0)
0
0
( )
( )
( )
( )
(
, )
r
r
r
r
r
r
r
u
t
u
t
D
t
B
t
G
u
t
1
(1)
(0)
(1)
(0)
0
0
1
0
(
1)
(
1)
(
1)
!
!
j
j
r
r
j
j
t
r
h
t
r
h
t
r
h
j
j
(0)
[(
1) ,
)
(
1)
sup
(t)
!
r
t
r
h rh
t
r
h
u
,
N
r
rh
h
r
t
,
1
),
,
)
1
[(
.
Бұдан:
1
(1)
(0)
(0)
1
1
0
( ) max 1,
1
!
!
!
j
j
j
j
h
h
h
u
u
h
h
h
u
j
j
(19)
Алгоритмнің екінші қадамынан
(2)
(2)
(2)
(2)
(2)
0
2
3
,
,
,...,
nN
N
R
параметрін
)
,
(
)
(
)
(
)
1
(
)
2
(
h
u
G
h
F
h
Q
теңдеулер жүйесінен анықтап мынадай
бағалауды тағайындаймыз:
1
(2)
(1)
(0)
(1)
( )
(
, )
(
, )
Q h
G u
h
G u
h
(1)
(0)
,
( ) max
,
,
N
h
hG
u
u
Nh
(1)
(0)
(1)
(0)
,
1,
1,
[(
1) ,
)
max
,
( ) max 1,
max
sup
( )
( )
!
s
r
r
s
N
r
N t
r
h rh
h
G
u
u
sh
h
h
u
t
u
t
(1)
(0)
1
( ) max 1,
!
h
h
h
u
u
,
яғни
(2)
(1)
(1)
(0)
( )
h u
u
. (20)
)
2
(
векторының,
]
[
)
1
(
t
u
функциялар жүйесінің компоненттері арқылы
]
[
)
2
(
t
u
функциялар жүйесінің элементтерін анықтап
]
[
]
[
)
1
(
)
2
(
t
u
t
u
айырымының нормасын табамыз:
1
( 2)
(1)
( 2)
(1)
( 2)
(1)
(1)
(0)
0
0
[(
1) ,
)
1
1
( )
( )
sup
( )
( )
!
!
!
j
j
r
r
r
r
r
r
t
r
h rh
j
j
h
h
h
u
t
u
t
h
u
t
u
t
j
j
Бұдан:
1
1
0
( 2)
(1)
1
1
0
( ) max 1,
1
!
!
!
j
j
j
j
h
h
h
u
u
h
h
h
u
u
j
j
Демек, негізгі теңсіздік мынадай:
61
АХМЕТ ЯСАУИ УНИВЕРСИТЕТІНІҢ ХАБАРШЫСЫ, №1, 2013
(2)
(1)
(1)
(0)
1
1
( )
u
u
q h u
u
. (21)
Осы итерациялық процесті жалғастыра отырып
( )
( )
(
,
[ ]),
k
k
u
t
k
N
жұптар тізбегін табамыз. Негізгі теңсіздіктерден
(
1)
( )
( )
(
1)
1
1
( )
k
k
k
k
u
u
q h u
u
,
k
N
(22)
(
1)
( )
( )
(
1)
1
( )
k
k
k
k
h u
u
k
N
(23)
екендігі белгілі. Ендеше осы теңсіздіктерден шығатыны
(
)
( )
( )
(
1)
( )
1
( )
k p
k
k
k
q h
u
u
u
u
q h
(26)
(
)
( )
( )
(
1)
( )
1
( )
k p
k
k
k
h
u
u
q h
(27)
Теорема шарты бойынша
( )
1
q h
болғандықтан
( )
( )
(
,
[ ]),
k
k
u
t
k
N
жұптар тізбегі (24), (25) теңсіздіктерінің негізінде
(
,
[ ])
u t
жұбына
жинақталатындығы шығады.
(26), (27) теңсіздіктерінде
p
ұмтылдырып шекке көшсек (13), (14)
теңсіздіктері алынады.
Енді (6)-(8) есебінің жалғыз шешімі бар болатындығын көрсетеміз.
( )
x t
және
( )
x t
функциялары (1), (2) есебінің екі түрлі шешімі болсын. Онда
,
[ ]
u t
және
, [ ]
u t
, мұндағы
0
2
3
,
,
,...,
,
N
1
2
3
[ ]
( ),
( ),
( ),...,
( ) ,
N
u t
u t u t u t
u t
1
,
r
x
r
h
( )
( )
1
,
r
u t
x t
x
r
h
0
2
3
,
,
, ...,
,
N
1
2
3
[ ]
( ),
( ),
( ),...,
( )
N
u t
u t u t u t
u t
,
1
,
r
x r
h
( )
( )
1
r
u
t
x t
x
r
h
,
(
1) ,
,
1,
t
r
h rh
r
N
жұптары (6)-(8) параметрлі шеттік есептің шешімі болады.
( )
( )
r
r
u t
u t
айырымының нормасын анықтаймыз:
0
0
2,
( )
( )
max max
,
r
r
r
r
r
N
u t
u t
1
1
1
(
)
!
!
j
j
j
j
h
h
h
j
j
+
[(
1) ,
)
sup
( )
( )
!
r
r
t
r
h rh
h
u t
u t
,
62
АХМЕТ ЯСАУИ УНИВЕРСИТЕТІНІҢ ХАБАРШЫСЫ, №1, 2013
[(
1) ,
),
1,
.
t
r
h rh
r
N
Бұдан
1
1
1
1
1
(
)
.
!
!
!
j
j
j
j
h
h
h
u
u
h
u
u
j
j
1
( ) max
,1
!
h
h
h
u
u
бағалауын пайдаланып келесі
теңсіздікті аламыз:
1
1
( )
u
u
q h u
u
.
Демек, теореманың екінші шарты
( )
1
q h
болғандықтан, осының негізінде
келесі теңдіктер орындалады:
( )
( ),
(
1) ,
,
,
1,
r
r
r
r
u t
u t
t
r
h rh
r
N
.
Теорема дәлелденді.
Теорема 2: Теорема 1 шарттары орындалатын болсын. Онда (1), (2)
есебінің
,
( )
x t
жалғыз шешімі бар болады да келесі теңсіздік
орындалады.
( )
( )
(
1)
( )
max 1,
1
( )
!
k
k
k
h
h
h
u
u
q h
, (28)
( )
( )
(
1)
1
( )
( )
( ) max 1,
( )
1
( )
!
k
k
k
h
x t
x
t
h
h
q h
u
u
q h
, (29)
мұндағы
( )
( )
k
x
t
- функциясы
[0, ]
T
кесіндісінде бөлікте-үзіліссіз
дифференциалданатын,
( )
( )
( )
k
k
r
r
u
t
функциясының
(
1) ,
r
h rh
,
1,
r
N
аралығындағы сығылуы болып табылады.
Дәлелдеуі.
,
[ ] ,
u t
мұндағы
0
2
3
,
,
,...,
,
N
1
2
[ ]
( ),
( ),...,
( )
N
u t
u t u t
u t
, жұбы (6)-(8) есебінің шешімі болғандықтан,
( )
( ),
r
r
x t
u t
(
1) ,
,
1,
t
r
h rh
r
N
,
0
( )
lim
( )
N
N
t
T
x T
u
t
теңдіктері арқылы анықталатын
,
( )
x t
жұбы, (1),(2) есебінің шешімі
болады.
( )
( )
k
k
,
( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
k
k
k
r
r
x t
x
t
u t
u
t
теңсіздіктерінен және (14), (15) қатынастарын пайдалана отырып (28), (29)
формуласын аламыз.
63
АХМЕТ ЯСАУИ УНИВЕРСИТЕТІНІҢ ХАБАРШЫСЫ, №1, 2013
ӘДЕБИЕТТЕР
1.
Кибенко А.В., Перов А.И. О двухточечной краевой задаче с параметром
//Ученые записки АГУ им. С.М.Кирова. –Сер. физ.-мат. и хим. наук. -1961. –№3. –
21-30 с.
2.
Самойленко А.М., Ронто М.И., Ронто В.А. Двухточечная краевая задача с
параметром в граничных условиях. //Докл. АН УССР. –Сер. А физ.-мат. и техн.
науки. -1985. –№7. –22-26 с.
3.
Ронто Н.И., Король И.И. Исследование и решение краевых задач с
параметрами численно-аналитическим методом //Укр.матем.журн. -1994. –Т.46. –
№8. –1031- 1042 с.
4.
Хосабеков О. Достаточные условия сходимости метода Ньютона-
Канторовича для краевой задачи с параметром //Докл. АН Тадж.ССР. –1973. –Т.16. –
№8. –С.14-17.
5.
Джумабаев Д.С. Признаки однозначной разрешимости линейной краевой
задачи для обыкновенного дифференциального уравнения //Журнал выч.матем. и
матем.физики. –1989. –Т.29. – №1. –50-66 с.
6.
Минглибаева Б.Б. Коэффициентные признаки однозначной разрешимости
линейных двухточечных краевых задач с параметром //Математический журнал. –
2004. –Т.4. – №1. – 41-51 с.
РЕЗЮМЕ
Предлагается конструктивный алгоритм нахождения решения двухточечной краевой
задачи с параметром для обыкновенных дифференциальных уравнений. Установлены
достаточные условия сходимости алгоритма и однозначной разрешимости исследуемой
задачи.
(Назарова К.Ж., Кулметова Г.Б.
Об одном решений линейной двухточечной краевой
задачи с параметром для обыкновенных дифференциальных уравнений)
SUMMARY
An efficient algorithm for finding the solution of the boundary-value problem with a parameter
for ordinary differential equations. Establish sufficient conditions for the convergence of the
algorithm and the unique solvability of the problem.
(Nazarova K.Zh., Kulmetova G.B. On a Solution of the linear boundary-value problem with a
parameter for ordinary differential equations)
64
АХМЕТ ЯСАУИ УНИВЕРСИТЕТІНІҢ ХАБАРШЫСЫ, №1, 2013
УДК 675:75
К.АЙТБАЕВ
кандидат технических наук, доцент
МКТУ им. Х.А.Ясави
А.НАДЫРОВ
магистрант МКТУ им. Х.А.Ясави
ВЫЧИСЛЕНИЕ ОПРЕДЕЛИТЕЛЯ МАТРИЦЫ ЯКОБИ ДЛЯ
ИЗОПАРАМЕТРИЧЕСКИХ И СУБПАРАМЕТРИЧЕСКИХ
ЭЛЕМЕНТОВ
При решении задач математической физики методом конечных элементов,
в зависимости от необходимой точности, применяются комплекс элементы,
или
четырехугольные
линейного
квадратичных
или
кубичные
изопараметрические и субпараметрические элементы.
В статье приведен алгоритм вычисления матрицы Якоби для
изопараметрических субпараметрических элементов
Ключевые слова: изопараметрические и субпараметрические элементы,
матрица Якоби, метод конечных элементов, естественные координаты.
Многие
задачи
математической
физики
благодаря
применению
вариационных принципов сводятся к минимизации некоторого функционала [1,
2]. Задача минимизации функционала лучше всего решается методом конечных
элементов [3].
Для составления определяющих матриц в методе конечных элементов
приходится вычислять обьемные и поверхностные интегралы вида [3]:
T
V
B
D
B dV
, (1)
T
S
N
N dS , (2)
T
S
N
dS
. (3)
При использовании треугольных симплекс элементов вычисление
интегралов (1)-(3) не вызывает особых затруднений, так как в этом случае
элементы матрицы
T
B
D B
являются постоянными величинами, а
интегралы (2) и (3) легко вычисляются с помощью метода L – координат.
Если по условиям решаемой задачи требуется более высокая точность, то
применяют четырехугольные линейные, квадратичные или кубичные элементы,
для которых интерполяционные полиномы относительно координат
x
и
y
будут нелинейными. В этом случае для вычисления интегралов (1)-(3) нужно
будет решать самостоятельные задачи.
На практике, путем перехода к естественной системе координат интегралы
|