Мемлекет- саяси жүйенің басты элементі Мемлекет керек кезінде арнаулы күштеу органдарын пайдалана отырып, өз аумағында тұратын адамдардың мүддесін қорғауға тиіс және соған орай олардың арасындағы арақатынастарды құқықтық ережелер арқылы реттейтін қоғамдық механизм.
Құқықтық мемлекеттің басты міндеті – адам мен азаматтың құқықтары мен бостандықтарын қорғау. Азаматтық қоғам институттары мемлекетке тікелей бағынбайды, онымен белсенді әрекеттеседі. Азаматтық қоғам жеке адам мен билік арасындағы негізгі делдал болып табылады.
Құқықтық мемлекеттің қалыптасу жолдары
Құқықтың қоғамның барлық салаларын басқарудың шешуші құралына айналуы, ол үшін заң мен заңға тәуелді актілердің арақатынасын біріншісінің пайдасына өзгерту қажет. Халықтың құқықтық мәдениетінің жоғары деңгейін білдіретін заңның сақталуы оны бұзудан тиімдірек болатын қоғамның осындай жағдайына қол жеткізу. Құқық қорғау органдарын заң үстемдігін орнатуға белсенді ықпал ететін жұмыс механизміне айналдыру. Басқаруды орталықсыздандыру, орталық билік пен жергілікті өзін-өзі басқару органдарының функцияларын шектеу, соңғыларының құзыреттерін кеңейту.
Азаматтық қоғам
Азаматтық қоғам жеке адамдар мен топтардың мүдделерін қамтамасыз етеді. Азаматтық қоғамда көлденең байланыстар — бағыныштылық емес, ынтымақтастық пен бәсекелестік байланыстар басым. Сондықтан да құқықтық мемлекетте мемлекет, билік және азаматтық қоғам бірін-бірі толықтырады, қарсы болмайды.
Азаматтық қоғамның негізі – жеке меншік. Азаматтық қоғамның негізі – өркениетті, тәуелсіз, әуесқой және толыққанды азамат.
Азаматтық қоғамның функциялары қандай?
заңдылықты нығайтады; қоғамды құқықтар мен міндеттер туралы оқытады; демократиялық процестің сапасы мен сенімділігін арттырады; азаматтарға бостандық береді және оларды билікті асыра пайдаланудан қорғайды; үкімет шеңберінен шығатын әлеуметтік және жеке мәселелерді шешеді; азаматтардың саясатқа қызығушылығын арттыруға, саяси іс-шараларға қатысу ынтасы мен қабілетін арттыруға ықпал етеді; саяси билікті бақылайды, мысалы, демократияны қамтамасыз ету үшін сайлауды қадағалайды.
Азаматтық қоғамның алғышарттары:
Экономикалық: жеке меншік, аралас экономика, еркін нарық және бәсеке Әлеуметтік: орта тап қоғамындағы үлкен үлес
Саяси-құқықтық: азаматтардың құқықтық теңдігі, құқықтар мен оларды қорғауды қамтамасыз ету, билікті орталықсыздандыру, саяси плюрализм
Мәдени: адамның ақпарат алу құқығын, халықтың жоғары білім деңгейін, сөз және ар-ождан бостандығын қамтамасыз ету
