ҚЫТУ Ҥ РДІСІНДЕ АҚПАРАТТЫҚ-КОММУНИКАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯНЫ
ҚОЛДАНУДЫҢ Ӛ ЗЕКТІЛІГІ
Жубаева Жангуль Онаевна Ақтӛ бе мемлекеттік
педагогикалық институтының магистранты, Ақтӛ бе қаласы
Ғылыми жетекші - Кенжегулова Айболған Кенжеғҧ лқызы п.ғ.к.
Қазіргі кезеңде әлемдік білім беру кеңістігіне енуге бағытталған жаңа талаптарға сай
білім беру жҥ йесі жҥ зеге асып келеді. Қоғамдағы кҥ рделі әлеуметтік – экономикалық
ӛ
згерістер білім беруді дамытудың жаңаша әдіснамасы мен парадигмасының ӛ згеруін талап
етеді. Инновациялық технологияларды зерделеп, жетілдіріп, тҥ рлендіріп, дамытып жҥ зеге
асыру жауапкершілігі мен ақпаратты таратудың жаңа нысандарына бағдарланған білім беру
бағыттарын қҧ ру міндеті алға қойылған.
Тәуелсіз еліміздің болашағы бҥ гінгі ҧ рпақ тәрбиесінде, ғылым мен білімнің
модернизациялануына тікелей байланысты. Мемлекеттің экономикалық кҥ шін немесе сол
елдегі адамдар ӛ мірінің сапасын бҧ рынғыдай материалдық немесе адам ресурстарымен емес,
сол елдегі қандайда бір технологиялардың, оның ішінде алдымен ақпараттық және
коммуникациялық технологиялардың дамуымен ӛ лшеуге болады. «Цивилизацияның басты
міндеті – адамдарды ойлай білуге ҥ йрету» деген екен Эдисон. Бҥ гінгі кҥ н талабына сай,
ғылым жетістіктерін терең меңгеріп, білім сапасын кӛ теру ҥ шін, ең алдымен, жоғары білікті
маман педагогтарды дайындау, материалдық-техникалық, базаны нығайту, жақсы жабдықталған
дәріс оқитын аудиториялар, сапасы жоғары дәстҥ рлік немесе электрондық және
мультимедиялық оқулықтар мен оқу қҧ ралдары ауадай қажет. Қазір білім алу ҥ шін шекара
жоқ, бҥ кіл әлемдік кеңістік пайда болды. Ақпараттық және коммуникациялық технологиялар
мемлекеттік шекараның шеңберінен шығып кеткен. Дамыған мемлекеттердің мамандары кҥ н
сайын интернетті жаңа ақпараттық жҥ йемен толықтыруда. Әр елдің байлық ӛ ндіру қабілеті сол
елдің білімді адамдарының саны мен сапасына байланысты. Ақпараттанған қоғам қажеттілігін
қанағаттандыру ҥ шін білім беру саласында компьютерлік техниканы, интернетті, интерактивті
оқыту технологияларын, электронды оқулықтарды оқу ҥ рдісінде тиімді пайдалану арқылы
болашақ мамандардың білім алуға қызығушылығы мен білім сапасын арттыруға қол жеткізуге
болатындығына кӛ зіміз жетіп отыр..
Бҥ гінгі таңдағы Қазақстандық білім беру жҥ йесінің алдында тҧ рған басты мақсат –
азаматтарға ҧ сынылатын білім беру қызметінің сапасын арттыру, соның негізінде әлемдік
деңгейде кәсіби біліктілігі жоғары мамандар даярлау. Әрине, білім беру жҥ йесі әлемдік білім
кеңістігінің даму ҥ рдістерімен бір бағытта жҧ мыс атқармай, ӛ здігінше дами алмайды. Сол
себептен де, Қазақстанның Болон декларациясына қосылуы, яғни Университеттердің Ҧ лы
Хартиясына еліміздің 30 жетекші оқу орындарының қол қоюы, бірыңғай еуропалық білім беру
кеңістігіне кіруге бағытталған қадам болып табылады. Еуропалық білім кеңістігіне кірген әрбір
мемлекет ӛ з қызметінде бірнеше міндетті ҧ станымдарды басшылыққа алуға тиіс. Мҧ ндай
ҧ
станымдарға:
Жоғары және оқу орнынан кейінгі білім берудің ҥ ш сатылық жҥ йесін іске асыру
(бакалавриат-магистратура-доктарантура);
Кредитттік оқыту технологиясын енгізу;
Студенттер мен оқытушылардың ӛ зара белсенді қарым – қатынасын қамтамасыз ету;
Жаңа ақпараттық технологияларды қолдану мҥ мкіндіктерін кеңейту;
Студенттердің ӛ зіндік ізденіс жҧ мыстарына қызығушылығын қалыптастыру;
Оқу орнының академиялық еркіндігін қамтамасыз ету жатады.
68
Сондықтан қазіргі уақытта бастапқы кәсіптік білім беруде, нақты бір мамандық және
дағдыларымен шектеліп қалмауына ерекше кӛ ңіл аударылып отыр.
Қазіргі Қазақстан жоғары және оқу орнынан кейінгі білім берудегі жаңа ӛ згерістер
әлемдік білім беру жҥ йесін, тәжірибесін пайдалана отырып, болашақ маманның жеке дара
қабілетінің дамуын қамтамасыз ететін жаңа технологияларды іздестіруге және оларды
қолдануға бағытталған. Сол себепті бҥ гінгі таңдағы педагогикалық қоғамдастықтың алдында
білім берудің жаңа моделін қҧ рудың, сынақтан ӛ ткізу мен енгізудің ауқымды міндеттері тҧ р.
Бҧ л жҥ йенің негізгі ҧ станымдары «Қазақстан Республикасының 2020 жылға дейінгі білім
беруді дамыту бағдарламасында» нақты кӛ рсетілген.
Жаңа ақпараттық технология білім берудің стратегиялық мақсаттарына қызмет етеді, атап
айтқанда, қалыптан тыс ойлай алатын, қайшылықтарды мейлінше шешуге жетілген, щещім
қабылдауға, оны тҥ рлі ӛ згерісте дамыта білуге қабілетті, шығармашылық ойлауы қалыптасқан,
жан-жақты жеке тҧ лғаның интеллектуалдық – психологиялық дамуын қамтамасыз ететіндей
болуы тиіс. Осы мақсатта жоғары оқу орны студенттеріне арналған дербес компьютердің соңғы
мҥ мкіндіктері пайдаланылған мультимедиялық аудио-визуальды электрондық оқу-әдістемелік
қҧ ралдар дайындалуда.
Оқытудың ақпараттандыру технологияларын тиімді пайдалану – болашақ мамандарды
жаңа ғаламдану ҥ рдісі орын алған қоғамда ӛ мір сҥ руге дайындауға, сапалы даярланған
мамандар арқылы ғылыми техникалық ілгерілеуді жетілдіруге әкеледі. Осы ретте, қҧ зыреттілік
дегеніміз – жеке тҧ лғаның ӛ зара байланысқан қасиеттерінің жиынтығы болып табылады. Жеке
тҧ лғаның негізгі қҧ зыреттілігі ретінде қҧ ндылық-бағдарлық, жалпы мәдени, оқу-танымдық,
ақпараттық-технологиялық, әлеуметтік-еңбек, коммуникативтік, ӛ зін-ӛ зі тҧ лғалық дамыту
қҧ зыреттіліктері белгіленген.
Қазіргі таңда адамның бәсекеге қабілеттілігі оның жаңа технологияны меңгергендігіне
байланысты болып келеді. Білім беру орындарында оқу ҥ рдісін бҥ гінгі кҥ нге лайықтап
ӛ
згерту – заман талабы. Ғылым ғасырының табалдырығынан аттағалы тҧ рған кезде компьютер
ӛ
мірдің барлық саласына кеңінен енуде. Болашақ мамандарға білім беру жолында ақпараттық
технологияны оқу ҥ рдісіне оңтайландыру мен тиімділігін арттырудың маңызы зор. Ақпараттық
– коммуникациялық технологияның тиімділігі – келешек қызмет иесіне жан-жақты білім
алуына, іскерлігі мен шығармашылығын еркін дамытуға жол ашатын педагогикалық,
психологиялық жағдай жасауында.
Білім беру ҥ рдісін ақпараттандыру – жаңа ақпараттық технологияларды пайдалану
арқылы дамыта оқыту, дара тҧ лғаны бағыттап оқыту мақсаттарын жҥ зеге асыра отырып, оқу –
тәрбие ҥ рдісінің барлық деңгейлерінің тиімділігі мен сапасын жоғарылатуды кӛ здейді.
Ақпараттық технологиялар білім беру ісінде ақпараттарды даярлап, оны білім алушыға беру
ҥ
рдісі. Бҧ л ҥ рдісті іске асыруда негізгі қҧ рал компьютер болып табылады. Компьютер білім
беру ісіндегі бҧ рын шешімін таппай келген жаңа дидактикалық мҥ мкіндіктерді шешуге
мҥ мкіндік беретін қажетті қҧ рал. Кӛ птеген мамандық саласында компьютерді пайдалану,
қолданбалы бағдарламаларды қолдану, мәліметтерді жинау, ӛ ңдеу дайындық жҧ мыстарын
жеңілдетіп, жобалау және ғылыми зерттеу жҧ мыстарын жылдам жҥ ргізуге мҥ мкіндік береді.
Ақпараттық технологияны оқыту ҥ рдісінде пайдалану бағыттарының бірі – оқытуды
жеңілдететін электрондық оқулықтар мен оқу-әдістемелік қҧ ралдарының жасалуы. Ақпараттық
қҧ зыреттілікті қалыптастыруда ақпараттық коммуникациялық технологияны, интернет
технологияны, желілік технологияны пайдаланылады. Осы арқылы жеке тҧ лғаны дамытуға
бағыттай отырып, ӛ здігінен ақпарат іздеу, жинақтау, ӛ ңдеу, сҧ рыптау, тасымалдау, сақтау
операцияларын жҥ зеге асыру біліктерін қалыптастыру кӛ зделеді. Ақпараттық қҧ зыреттілігі
болуы ҥ шін болашақ мамандар қажетті ақпаратты алу ҥ шін интернеттен тҥ рлі ақпарат
кӛ здерін пайдалана алуы; жиналған ақпараттарды таңдап, сҧ рыптап, нақты ақпаратты ажырата
білуі; ақпаратты кесте, сызба немесе диаграмма тҥ рінде кӛ рсете білуі; Мicrosoft Word мәтіндік
69
редакторында ақпаратты ӛ ңдей алуы; Рower Point бағдарламасында презентация жасай алуы;
интерактивті тақта немесе проекторда жҧ мыс жасай алуы тиіс. Осы орайда, интерактивті
қҧ ралдар оқытушының, студенттің шығармашылықпен жҧ мыс жасауына жол ашатындығын
атап ӛ ткен жӛ н. Интерактивті қҧ рал ретінде интерактивті тақтаны қолданудың мәні зор.
Интерактивті тақта – бҧ л компьютердің қосымша қҧ рылғыларының бірі және де дәріс
берушіге немесе баяндамашыға ақпараттың кескіні мен қарапайым маркер тақтасын біріктіретін
қҧ рал. Интерактивті
қҧ ралдарды
пайдалану
дидактикалық бірнеше
мәселелерді
шешуге кӛ мектеседі:
пән
бойынша базалық білімді меңгеру; алған білімді жҥ йелеу; ӛ зін -
ӛ
зі бақылау дағдыларын қалыптастыру;жалпы оқуға деген ынтасын арттыру. Бҧ л
технологияны оқу материалын хабарлау және студенттердің ақпаратты меңгеруін тексеру
мақсатында қолдану ӛ те тиімді. Аудио және видео ақпаратты бір мезгілде қолдану есте
сақтауды 40-50 пайызға дейін арттырады. Осы ретте, интерактивті тақта оқыту ҥ рдісінде
кеңінен қолданылып келе жатыр. Интерактивті тақтамен жҧ мыс жасаудың тиімділігі сол –
болашақ мамандардың қажетті материалды іздеу мен жҥ йелеуге жҧ мсай отырып, нәтижеге
бағытталған мақсаттары мен міндеттеріне жете алуында. Оқытушы дәріс материалын Power
Point презентациясы немесе мәтіндік ақпарат тҥ рінде береді. Сонымен қатар, материалдың
қҧ рамына кесте, диаграмма, сурет, басқарушы батырмалар, гиперсілтемелер, графиктер қоса
алады.
Тҥ сіндіру
барысында
оқытушы тақтаның
алдында
тҧ рып
жасырулы
ақпаратты және объектілерді кӛ рсете және ӛ згерте
алады.
«Естігенімді – ҧ мытамын,
кӛ ргенімді
– есте сақтаймын,ӛ з істегенімді – меңгеремін» деген Конфуцийдің айтқан даналық сӛ зіне мән
берер болсақ, студенттердің компьютермен, интерактивті тақтамен жҧ мыс кезінде сабаққа
қызығушылығы оянады, тапсырманы орындау арқылы кӛ п мәлімет алады, материалды жақсы
игереді. Дәріс соңында материалды есте сақтап, қажет жағдайда қайталап қолдана алады
ХХІ ғасыр әрбір адамның ӛ з мҥ мкіндігінше білімін пайдалануға кең ӛ ріс ашқан
технология қҧ ралдарымен жҧ мыс істеуге мол мҥ мкіндік туғызған ғасыр болып отыр.
Ақпараттық-коммуникациялық технология қоғамның рухани және материалдық кҥ йін
тҥ бегейлі ӛ згерте алады. Білімді ақпараттандыру - дәуірдің ӛ зі туғызып отырған қажеттілік.
Білім беру жҥ йесін ақпараттандыру – бҧ л тҧ лғаны тәрбиелеу, дамыту ҥ шін, оқу
процесі мен оқытушының кәсіби жҧ мысын талапқа сәйкес ҧ йымдастыру мақсатында оқу
ҥ
рдісіне ақпаратты-коммуникациялық технологияларды енгізу.
Ақпараттық технологиялар негізінде оқыту процесін ҧ йымдастыру екі әдістемелік
тҧ рғыда қарастырылады ( И.Б.Мылова):
1)
Болашақ мамандардың нақты компьютерлік программалармен жҧ мыс істеудің
қарапайым тәсілдері қарастырылады;
2)
3 дидактикалық аспектілерді ескере отырып, жаңа сапалық деңгейде жҥ зеге
асырылады:
- әр студенттің жеке дамуына жағдай жасау, шығармашылық және әлеуметтік
белсенділігінің дамуына ықпал ету;
- дербес оқытуды оқу тапсырмаларын бірлесе отырып орындауға біріккен оқу тобымен
ҥ
йлесімді байланыстыра білу.
Ақпараттық технология – қазіргі компьютерлі техника негізінде ақпаратты жинау,
сақтау, ӛ ңдеу және тасымалдау істерін қамтамасыз ететін математикалық және кибернетикалық
тәсілдер мен қазіргі техникалық қҧ ралдар жиыны. Студенттердің ӛ з бетінше оқу, білу, талдау,
таңдау, ӛ згерте білу қабілеттерін жетілдіреді.
Жаңа ақпараттық технологияларды пайдаланудағы негізгі мақсат:
А) ақпаратпен жҧ мыс жасау іскерлігін қалыптастыру, коммуникативтік қабілеттері
дамыту; Ә) «ақпараттық қоғамның» жеке тҧ лғасын қалыптастыру; Б) берілетін оқу
материалының кӛ лемін меңгере алатын деңгейге дейін ӛ сіру;
В) зерттеу іскерлігін, тиімді шешім қабылдай білу дағдысын жетілдіру.
70
Коммуникация – ақпаратты тасымалдап жеткізу әдістері мен механизмдерін және
оларды жазып, жинақтап жеткізу қҧ рылғыларын қамтитын жалпы ҧ ғым. Коммуникациялық
технология
адамдармен
ӛ
зара
адамгершілік
қарым-қатынасқа
қҧ рылады.
Жаңа
коммуникациялық технологияларды пайдаланудың басты мақсаты – болашақ мамандардың оқу
материалдарын толық меңгерту ҥ шін мәліметті практикалық тҧ рғыда тиімді ҧ сыну. Бҧ л
мақсатқа жету жолында электронды оқулықтар, тексеру бағдарламалары, компьютерлік
ойындар, ҥ нтаспа, диафильмдер, бейнетаспалар қолданылады.
Электрондық оқулықтар – оқыту ҥ рдісінде автоматтандырылған оқыту формасы
болып табылады. Ол ғылыми-педагогикалық қҧ рал ретінде білім беру саласында қолдану
болашақ мамандардың танымдық белсенділігін арттырып қана қоймай, логикалық ойлау
жҥ йесін қалыптастыруға, шығармашылықпен еңбек етуіне жағдай жасайды. Электрондық
оқулық уақытты ҥ немдеумен қатар ӛ тілген оқу материалдарын еске тҥ сіруге ықпал етеді.
Онда пәндегі теориялық тақырыптар кеңінен беріліп, тҥ сіндіріледі.
Мақсаты:
-
Жаһандану
жағдайында
қазіргі
заманғы
ақпараттық-коммуникациялық
технологияларды қолдану мҥ мкіндіктерін жетілдіру;
-
Жаңа ақпараттық технологияларды қолдану арқылы жоғары мектепте білім берудің
мазмҧ ны мен технологиясын модернизациялау;
-
Болашақ мамандарды бағдарлап оқытатын «жаңа сатыдағы мҧ ғалім» даярлау
проблемасын шешуге ҥ лес қосу.
Ақпараттық-коммуникациялық технологияларды қолданудың басты бағыттары:
1) оқу процесінде қазіргі ақпараттық технологияларды қолдану;
2) жоғары оқу орнында оқу ҥ рдісінде компьютерді
пайдалану; 3) кәсіби-педагогикалық іс-әрекетті қамтамасыз
ету; 4) оқу-тәрбие ҥ дерісін басқару.
Адамның жас шағында жетілдірілмеген ойлау қабілеті сол қалпында қалып қоятыны
белгілі. Сондықтан қазіргі ақпараттық қоғамдағы ӛ мірге болашақ мамандарды дайындау ҥ шін
олардың тек ойлау қабілетін, талдау жасау мҥ мкіндіктерін ғана дамытып қоймай, оқыту
ҥ
рдісінің ең маңызды бӛ лігі – ақпараттық мәдениет элементтерін бойларына сіңіріп,
ҧ
ғындыру керек.
Ақпараттық мәдениетті оқыту ҥ дерісінде болашақ маман бойына сіңіру мынадай
мақсаттарды кӛ здейді:
сезімді ынталандыру. Білім беруге жағдай жасау, дәріс кезінде мадақтау, оқытуда
ойын тҥ рлерін тиімді пайдалану, алға қойған мақсатты жҥ йелеу болып табылады.
білім, білік, дағдыларын дамытуға қызығушылығын арттыру;
жауапкешілігі мен міндеттерін қалыптастыру;
есеп пен талдау жасау дағдыларын ҥ йрету;
логикалық және ақпараттық ойлау қабілеттерін жетілдіру.
Ақпараттық-коммуникациялық технологияларды оқу ҥ дерісінде қолданудың тиімділігі:
1.
Берілетін білімнің сапасы артады;
2.
Жҥ ргізілетін жҧ мыстың дәлдігі артады;
3.
Компьютерлік технологияны пайдаланып оқытуда оқытушының атқаратын қызметі
жеңілдейді;
4.
Студенттердің ақпаратпен жҧ мыс істеу іскерлігі кеңиді;
5.
Оқуға қызығушылығы артады;
6.
Білім қорын дамытуға жағдай жасалынады.
71
Ақпараттық - коммуникациялық технологияларды оқыту ҥ рдісінде қолдану (1-сурет)
оқытушы мен студенттің ақпараттық ресурстар мен қарым-қатынас қҧ ралдары негізінде
компьютермен жҧ мыс жасау қызметін шебер ҧ йымдастыруды талап етеді.
Ақпараттық
ресурстар
оқытушы
Компьютермен
жҧ мыс
студент
Қарым-қатынас
қҧ ралдары
1-сурет - Ақпараттық - коммуникациялық технологиялардың оқыту ҥ рдісіндегі
қызметі
Ақпараттық технологияларды пайдалану мына жҥ йеде жҥ зеге асырылады (2-сурет):
Оқыту мақсаты Болашақ маманның
дҥ ниеге ғылыми кӛ зқарасын қалыптастыру
Оқыту мазмҧ ны Ғылыми
білімдер, тәжірибелік дағдылар жҥ йесі
Мультимедиялық оқу
Оқыту формалары
Оқыту әдістері
қҧ ралдары
Компьютерлік
Тҥ сіндірмелі-
модельдер
дәріс
иллюстративтік
(ақпаратты-
Электрондық оқу
рецевтивтік)
тәжірибе
материалдары
зертхана
Бағдарламалап
Тренажерлік
оқыту
бағдарламалар
(оқу материалын
бӛ лшектеп ҧ сыну)
Виртуалды
зертханалар
Инструменталдық
бағдарламалар
Тексеру, бақылау
бағдарламалары
Ӛ
мірде ӛ зіне, қоғамға
пайдалы; білімі икемі,
дағдысы (компетенттілік)
қалыптасқан
тҧ лғаны
қалыптастыру
Проблемалық
оқыту:
а)бастапқы; ә)
репродуктивті
б) эвристикалық В)
шығармашылық
2-сурет - Ақпараттық технологияларды пайдалану арқылы оқыту
ҥ
рдісін жетілдірудің моделі
72
Ақпараттық технологияларды теориялық және ғылыми-қолданбалы бағыт
тҧ рғысынан зерттеу мәселелерімен Б.Әбдікәрімұлы, Р.Бектұрғанова, Е.Бидайбекова,
В.Егоров, Қ.Қабдықайырұлы, Ж.Қараев, М.Мәлібекова, В.Монахов, А.Мыңбаева т.б.
ғалымдар айналысты.
Ақпараттық-коммуникациялық технологиялар негізінде ҧ йымдастырылған оқу
ҥ
рдісі оқытушы мен болашақ маманның ақпаратпен жҧ мыс істеу іскерлігін кеңейтеді. Ал
ақпарат адамға қоршаған орта туралы барлық мағлҧ маттарды береді, студенттің білім
қорын дамытуға жағдай жасайды. Қорыта келгенде, оқу-тәрбие ҥ рдісіне ақпараттық-
коммуникациялық технологияларды енгізу сапалы білімге кең жол ашып, болашақ
мамандардыңдың білім алуға қызығушылығын оятады. Сондай-ақ, танымдық,
шығармашылық қабілеттерін дамытып, белсенділігін арттырып, жан-жақты тҧ лға етіп
тәрбиелеуге бағытталған әдіс деп қарастырылады.
Әдебиеттер
1.
Республикалық ғылыми-әдістемелік және ақпараттық-сараптамалық журнал. (12
жылдық білім. [№1,2,3,4]
2.
Білімдегі жаңалықтар журналы. [№1,2,3,4,5]
3.
Давыдов В.В. Принципы обучения в школе будущего. – М., 1974. - 295 с.
4.
Каипова А.Д., Амиргалиева Т.А. Ақтӛ бе, Қ.Жҧ банов атындағы АМУ, 2008ж.
5.
Қазақстан Республикасының «Білім туралы» Заңы. Егемен Қазақстан 15 тамыз
2007 ж.
6.
«Интерактивті тақтамен жҧ мыс жасау негіздері» курсы бойынша әдістемелік
нҧ сқаулар. Сарсимбаева С.М.
Достарыңызбен бөлісу: |