Фенолдар мен олардың туындыларын синтездеу және тазарту әдістері. Бір және диатомды фенолдардың (фенол, тимол) антисептикалық қасиеттері.
Фенолдар – тікелей бензол сақинасымен байланысқан, молекуласы бір немесе бірнеше гидроксил топтарынан тұратын ароматтық көмірсутектер. Гидроксил топтар санына байланысты біратомды (фенол), екіатомды(резорцин 1-3 мета жагдайда орналасады), үшатомды(пирогаллол 1,2,3 жагдайда орналасады) фенолдар болып бөлінеді.
Фенолдың туындыларына бензол сақинасында бір немесе бірнеше ОН- тобы болатын қарапайым фенолдар; полифенолды қосылыстар; хинондар, антрацен туындылары; лигнандар; флаваноидтар және т.б. жатады.
Фенол алынуы;
Фенол - күйдіргіш токсикалық зат, теріні және сілемейлі қабаттарды күйдіреді, сондықтан құралдар, киім, бөлмені және т.б. дезинфекциясы үшін 3- 5% ерітіндісі қолданылады.
Тимол молекуласында фенол гидроксилінен сутекті бөлу қабілетін төмендететін изопропил радикалының болуына байланысты токсикалық, күйдіргіш және тітіркендіргіш әсер көрсетпейді, сондықтан асқазан-ішек жолдары ауруларында антисептикалық зат және құрттарға қарсы зат ретінде ішке қолданылады.
Фридель-Крафтс реакциясы.
Фридель-Крафтс реакциясы-alcl3, BF3, ZnCl2, FeCI3, минералды қышқылдар, оксидтер, катион алмасу шайырлары сияқты қышқылдық сипаттағы катализаторлардың қатысуымен хош иісті қосылыстарды алкилдеу және ацилдеу тәсілі.
Алкилдеуші агенттер-алкилгалогенидтер, олефиндер, спирттер, күрделі эфирлер;
Ацилдендіргіштер-карбон қышқылдары, олардың галогенангидридтері мен ангидридтері.
Фридель-Крафтс реакциялары көбінесе органикалық химияда С-Н топтарын С-С байланыстарын құру үшін белсендіру үшін қолданылады. Фридель-Крафтс алкилденуі хош иісті молекулаға алкил тобын қосу арқылы әртүрлі өнеркәсіп өнімдерін өндіруге негіз болады. Бұл әдіс жалпы химиялық шикізаттан, мысалы, бензолдан аралық және соңғы өнімдердің алуан түрлерін алуға мүмкіндік береді. Фридель-Крафтс реакциясы арқылы ацилдеу ароматты және майлы ароматты кетондарды синтездеудің негізгі әдісі болып табылады, олардың көпшілігі фармацевтикалық препараттар мен әртүрлі бояғыштар өндірісінде аралық өнімдер болып табылады (мысалы, Мишлер кетоны).
Пиримидин мен пурин туындылары қандай нуклеин қышқылдарын түзуге қатысады?
Нуклеин қышқылдары үш компоненттен: пурин жəне пиримидин негіздерінен, моносахаридтерден (пентозды сақина − рибоза немесе дезоксирибоза), фосфор топтарынан тұрады. Рибоза мен дезоксирибоза фуранозды түрінде болады (пентозды цикл).
Нуклеинқышқылдарының құрамындағы пурин немесе пиримидин негіздері − гетероциклды ароматикалық заттар - пурин, пиримидин. Пурин пиримидинсақинасы мен имидазолдан түрады.
Пурин мен пиримидин молекулалары жалпақ келеді. Адениннен басқаларында таутомерлі формалары бар: урацил - лактим формасында (енолды форма) немесе лактама (кето-формасында) кездеседі.
Азоттық негіздер жарықты УФ-толқындарын 200-300 нм (мах - 260 нм) сіңіреді, осы қасиеті нуклеин қышқылдарынның сандық анықтауына пайдаланылады.
Зат алмасу барысында пурин негіздерінен кофеин, теобромин түзіледі.
Синтетикалық пиримидиндерден көптеген биологиялық активті заттар алынады
6.Дәрілік заттардың негізін кұрайтын ең көп таралған және маңызды қосылыстары қандай?
Хош иісті қатардағы маңызды табиғи биологиялық белсенді қосылыстар мен синтетикалық препараттардың негізі (3-ті қараңыз) - аминофенол, - аминобензой, салицил және сульфанил қышқылдары. Гетерофункционалды қосылыстардың жүйелі атаулары алмастыру номенклатурасының жалпы ережелері бойынша құрастырылады. Табиғи объектілердегі гетерофункционалды қосылыстардың ішінде ең көп таралғандары амин спирттері, аминқышқылдары, гидроксикарбонил қосылыстары, сонымен қатар гидрокси және оксо қышқылдары.
7.Парацетамол өндіру технологиясы. Реакция механизмі. Парацетамол өндірісіндегі қауіпсіздік техникасының ерекшеліктері
Парацетамол (панадол, эфферелган) – түрлі атаулармен сатылатын ыстық басушы дәрі. Бірақ өзге дженериктермен (алмастырушы дәрілер) құрамы бірдей. Ыстық басудан өзге демікпемен (астма) ауыратын адамдар үшін де тиімді дәрі. Қызғылт немесе ақшылдау реңкті, иіссіз кристалды ұнтақ.Суда қиын ериді, этанолда оңай ериді, ацетон мен күйдіргіш сілті ерітінділерінде ериді, эфирде ерімейді.
Парацетамол таблеткаларын алу әдісі, оның ішінде таблетка массасының компоненттерін араластыру және ылғалдандыру, дымқыл түйіршіктеу, түйіршіктерді кептіру, құрғақ түйіршіктеу және түйіршіктерді шаңдату, сонымен қатар таблетка массасының компоненттерін араластыру және ылғалдандыру болып табылады (деуге болады немесе осылай жалғастыр>>>) келесідей жүзеге асырылады: біріншіден, парацетамолды крахмалмен 2-3% ылғалдылықпен 1: (0,066 - 0,068) қатынасында араластыру, содан кейін алынған қоспаны 1: (0,27 - 0,29) қатынасында крахмал пастасымен сулау, гранулатты кептіру температурада жүргізіледі. 40-50oС, шаңды 2-3% ылғалдылық крахмал қоспасымен стеарин қышқылымен 1: (0,97-0,99) қатынасында және түйіршік массасының ұнтақ қоспасының массасына қатынасында жүргізіледі. 1: (0,015 -0,017).