Ж ы лдар аралы ғы Қ р халы кка білім беру министрі ш айсұлтан ш аяхм етов

И   н ү сқа

І.Металдардағы  электр  тогын  тасымалдай- 

тындар:

А.электрондар;  В.он,  теріс  иондар;

Б.молекулалар;  Г.иондар,  электрондар;

2

.Электролит  ерітінділерінде  еркін  электр 

зарядтарының  пайда  болуы  немен  түсіндірі- 

леді?

A.электролиттік  диссоциациямен;

Б.термоэлектрондык  эмиссиямен ;

B.көршілес  атомдардың  электрондық  бай- 

ланысынын  үзілуімен;

Г.дүрыс  жауабы  жоқ;

3.Ток  газ  аркылы  өткснлс  кандай  әссрлер 

бай кал ад ы?

A.жылулық,  химиялық,  магниттік;

Б.жылулык,  магниттік;

B.жарык,  магниттік,  жылулык;

4 .Жартылай  өткізгіштердін  кедергісі  калай 

өзгереді?

A.температураның  жоғарылауымен  артады;

Б.температураның  әсерінен  артады;

B.жарыктык  әсерінен  артады;

Г.жарыктыи  өсерінен  азаяяы;

Д.жарыктын  әсерінен  азаятындай,  темпе-

ратураның  жоғарылауынан  да  азаяды;

5.Электролит  арқылы  өтетін  зарядты  анық- 

тайтын  формула:

A .IR ; 

Б .  

I  

A t ;   В .   к  

I  

- a ï :   T . J   U   a / .

6

.p-  типті  жартылай  өткізгіш   алу  үшін 

кремнийге  нені  қосу  керек:

А.  индий;  Б.  германий;  В.  мышьяк;

7 .Э лектролиз  процесінде  он  ж әне  теріс 

иондар  катодка  5  с-та  10  Кл  заряд  тасымал- 

дайтын  болса.  тізбекгегі  ток  күші  неге  тен?

А.0,5  А;  Б.2  А;  В.  50 А;  Г. 1  А;

8

.Ток  не  аркылы  еткенде  заттын  тасымал- 

дануы  байкалмайды?

А.  газ;  Б.  вакуум;  В.  түз  ерітіндісі;

9.Суретте  электронды -сәулелік  түтікше- 

нін  схемасы  көрсетілген.  Электрондык  шоқ 

пайда  болу  үшін  кернеуді  кай  электродтарға 

түсіру  керек?

Ю.Газдардағы  ионизация  қүбылысы  немен 

түсіндіріледі?

A.токтын  әсерінен  электродтардан  заттың 

бөлінуімен;

Б.қыздырудың  салдарынан  атомдардын  бір 

бөлігі  оң  зарядталған  иондарға,  электрондар- 

ға ыдырауы;

B.молекулаиың оц, теріс  иондарға  ыдырауы;

11.  Егер  фоторезисторды  жарықпен  жарык-

тандырсак,  шамдардагы  жарык  өзгере  ме?

p—

- о

А.1  мен  2 артады;  B .l-азаяды,  2-артады;

Б.  1  мен  2 кемиді; 

Г.І-артады,  2-азаяды; 

П.Суретте  екі  электроды  бар  ванна  көрсе- 

тілген.  Мыс  кай  электродта  бөлінеді?

ІЗ .С у р етте  вакуум ды к  диодты н  волът- 

амперлік  сипаттамасы  көрсетілген.  Кедергінің 

максимал  мәні  кай  нүктеде?

14.  Бір  жакты  өткізгіштік  болын  табылаты-

ны:

A.электролиттік  ванна; 

Б.терморезистор;

B. газ  разрядты  түгікше; 

Г.вакуумдык диод;

А.1  мен  2; 

Б.З пен  5;  В.4 пен 5; 

Г. 

6

  мен 7; 

Д. 

8

 бен 9;

Алматы  кал асы.

29

Әдістеме  және  тәжірибе

Кәсіби  шеберлікті  шындау

З.ДОСЫМБЕКОВА,

№119  жалпы  білім  беретін  мектептіц 

мүғалімі

Қазакстан  Республикасынын.  "Білім  тура- 

лы"  занында  "Білім  беру  жүйесінін  басты 

міндеті  үлттық  жәнс  жалпы  адамзаттық  қүнды- 

лы ктар,  гылым  мен  практика  ж етістіктері 

негізінде  жеке  адамды  қалыптастыруға  және 

кәсіби  шындауга  бағыгталған  білім  алу  үшін 

кажетті  жагдайлар жасау.  Окытудыц жаиа тех- 

нологияларын  енгізу,  білім  беруді  ақпараттан- 

дыру,  халықаралык,  ғаламдық  коммуникация- 

лык  желілерге  шығу"  деп,  білім  беру  жүйесін 

одан  әрі  дамыту  міндеттері  көзделеді.  Бүл 

міндет-терді  шешу  үшін  мектеп  үжымдары- 

ның,  әр  мүғалімпіи  күнделікті  ізденісі  аркы­

лы  б ар л ы к  ж аң ал ы к тар   мен  кайта  күру, 

өзгерістерге  батыл  жол  ашарлык  жаңа  тәжіри- 

беге,  жаиа  карым-катынаска  өту  кажеттігі  ту- 

ындайды.

Бүкіл  дүниежүзілік  білім  беру  кеңістігіне 

кіру  максатында  казіргі  кезде  Казакстанда 

білімнің  жана  жүйесі  күрылуда.  Бұл  үрдіс  пе­

дагогика  теориясымен  оку-тәрбие  үрдісіне  нак­

ты  өзгерістер  енгізумен  катар  елімізде  болып 

жаткан  түрлі  бағытгағы  білім  беру  кызметіне 

ж аңаш а  карауды,  кол  ж еткен  табыстарды, 

козбен  багалай  отырып  саралауды,  мүғалім  іс- 

әрекетін  жанаша  түрғыда  үйымдастыруды  та- 

лагі  етеді.

Келер  үрпакка  коғам  талабына  сай  торбие 

мен  білім  беруде  мүғалімдердің  инновациялык 

іс -ә р е к е т т е р ін ің  

ғы л ы м и -п ед аго ги к ал ы к 

мегіздерін  мецгеруі  -  мацызды  моселелердін 

бірі.

Бүгінгі  танда  Казакстанда  Ж .Караевтын, 

М .Ж ан п ей ісо в ан ы п ,  Ш .Т ау б аев аи ы ц   т.б. 

ғалымдардын  зерттеулерінде  окытудын  жаңа 

технологиялары  жан-жакты  қарастырылады.

Білім  беру  стандартынын  оку  процесінде 

іскс  асырылу  міндеттілігі  мектепте  енбек  етіп 

жаткан  педагогтар  жүмысын  күрделендіруі 

ш ы нды к,  тіпті  оларды н   оку  гіроцесінде 

күнделікті  жүмысын  күрт  киындатып  жібе- 

р етіні  хак,  ө й тк ен і  осы  стан д ар тқ а  кол 

жеткізерлік  және  мүғалім  жүмысынын  жоға-

ры  сапасына  кепілдік  берерлік  тиісті  педаго- 

ги кал ы к  техн ологи ян ы   тандап  оны  оку 

проиесіне  енгізу  максаты  туынлап  отыр.  Бізгс 

бслгілі  көптеген  оқыту  технологияларынын 

қайсысы  жемісті  және  үжымды  екенін  орта 

мектептерде  дәстүрлі  окыту  әдістемесі  орны- 

на  псдагогикалык  жаңа  іс-әрекеттерді  анык- 

таи,  оны  теориялык  және  пракгика.'іық  жағы- 

нан  үкыпты  т\;рде  дайындап  алу  кажет.

Білім  -  теңіз,  онын  тсреңінс  бойлап,  кыры 

мен  сырын  жетік  білетін  адамдарды дайындай- 

тын  гүлға  ол  -  мүғалім.  Ендеше,  әрбір  үстаэ 

өз  Отанын  ш ексіз  сүйстін,  білімді,  іскер. 

адамгершілігі  мол,  парасатты  да  мәдениетті. 

жан-жақты  жетілген  үрпак  дайындауға  мін- 

детті.

Бүгінгі  танда  ж ас  үрп акка  әрбір  жеке 

пәндерді  тиімді  үгыидырудын  жолы-  жана  тех­

нология  негіздерін  пайлалану  болып  табыла- 

лы.  Сондай  педагогикалық  оқыту  тсхнология- 

сы ны ң  бірі.  окуш ы ны ң  да  мүғалім нің  де 

белсенді  шыгармашылык  кызметін  дамытатын 

'дснгейлеп  окыту”  технологиясы.

Деңгейлеп  окыту  әр  окушыға  өз  мүмкін- 

діктерін  барынша  пайдалана  отырып  білім 

алуға  жағдай  жасайды.

Денгейлеп  окыту  әртүрлі  категориялардағь] 

балаларға  бірдей  зейін  аударып,  олармен  са- 

ралай  жүмыс  істеуге  мүмкіндік  береді.

Деңгейлеп  -  саралап  окыту  күрылымындг 

білімді  меңгерудін  3  деңгейі  карастырьшады 

Ен  төменгі  деңгей,  бағдарламалык,  күрделсн- 

ген  денгей.

Деңгейлеп  окытудың  тиімді  жақтары:

-  сыныптагы  борлық  оқушы  жүмыспен  қам- 

тамасыз  етіледі  жоие  әр  окушыпың  белсеидіііг 

оянады;

-  окуіиы  өзіие  піән  қарқы/іиен  өз  білімінп 

деңгейінде жүмыс жургізеді;

-  барлық  оқушы  вз  жүмысын  ең  төменг 

деңгейдегі  тапсырманы  орындаудин  бистайды  да 

оның  орында,іуына  сәикес  келесі  деңгеиге  квшіі 

отырады;

-  окушының  өз  бетшен  ж умы с  істеуі  тая 

накт ы лы ққа,т өзім 0іллікке 

устамдылыққс 

твр6uejien;жауапквршілігін  аятады;

-  жауапкериіілікті  сезіне  отырып,  окуиіь 

ізденіипаздыгы,  шыгармашылыгы  мен  дарыныиыі 

шыңдалуын  тәрбиелейді.

Тиімді  де  орынды  пайдаланган  оқыту  тех 

нологиясынын.  бірі,  денгейлеп  -  саралап  окыт] 

сапалық білім  нсгізі  бола  алады.

Бүгінгі  мақсат - әрбір окушыларға түбегейл 

білім  мен  мәдениеттін  негіздерін  беру  жән< 

олардын  жан-жакты  дамуына  колайлы  жағдаі 

жасау.

30

Сондыктан  математиканы  оқытуда  окушы- 

ларға  оку  материалын  еске  сактауға  емес,  осы 

материалды  шығармашылықпен  колдау  шсбер- 

лігін  қалы птасты руға  көп  көніл  бөлінеді. 

Окушыларда  жоғары  математикалык  мәдени- 

ет,  ой-әрекетінін  математикалык  стиль  калып- 

тасты руды ң  н сгізгі  ж олы   -  әр түрлі  оку 

үрдістерін  оқушылардың  оку  әрекетінде  үтым- 

ды да, тиімді  қолдана білуге  болады.

Денгейлік  оқыту  технологиясын  тиімді  кол- 

дану  окуш ы ларды н  м атем ати калы к  білім  

негіздерін  к;алыптастырады.

Сыныппен  жұмысты  жақсы  ұйымдастыру да 

мүғалімнін  шеберлігіне  байланысты.

Сыныптардағы  есептер  үш  деңгейге  бөлін- 

ген.  A  денгейі  міндетті  мемлекет  стандарт 

дең гей і,  бүл  денгейді  б ар л ы қ  окуш ы лар 

менгеруі  тиіс.  В  дең гей ін ін   ж атты ғулары , 

күрделірек  такырыпка  сәйксс  білімдік  дағды- 

ны  жетілдіре  түседі.  С  деңгейі  жаттығуларды 

шығармашылыкпен  жүмыс  істеуге  арналған. 

Мүнын  өзі  мүғалім  мен  оқушының,  окушы 

мен  окушынын.  катынасын  қалыптастырып, 

ынтымақтаса  жүмыс  істеуге  үйрстеді.

Денгейлеп  окыту  технологиясын  "  Ариф­

метикалык.  прогрессия  "  тақырыбын  өткенде 

пайдаландым.

Такырыбы:  Есеп  шығару.

Мақсаты:  а)  Оқуиіылардың  тақырыбы  бои- 

ыніиа  алган  бышдерін  бекіту  және  гпиянақтап, 

есептер  шыгару;

ә)Тақырыптық  формуланы  пайдаланып,  есеп 

шыгару  дагдысын  калыптастыру.  шыгармашылык 

кабілетін  дамыту;

б)Оқушьиіарды таза/іыққа,  өздігінен еңбек ету- 

ге,  щыптылык  пен  жауапкериіілікке  баулу.

Типі:  бекіту  сабағы

О дісі:  сү р ақ-ж ау ап ,  д ен гей л еп -сар ал ап  

окыту.

Көрнекілігі:  такьтрыптьік  кесте,  интерак- 

тивтік  такта  мен  компьютер,  бағалау  парағы, 

денгейлік  тест  жұмыстары.

Сабак  барысы.

1.Үйымдастыру  кезеңі,  оқушы  назарын  са- 

баққа  аудару.

2

.Үй  тапсырмасын  тскссру.

3."Формула  білеміз  бе?"  арифметикалык 

прогрессиянын  формулаларын  жазып,  ереже 

айту.

4.Деңгейлік  тест  тапсырмасьш  орындау.

5.Сабакты  корытындььтау.

6.Ү йге  тап сы рм а  беріп,  окуш ы ларды н  

білімдерін  бағалау.

Арифметикалык  прогрессиянын  л-ші  мүше- 

сінің  формуласы.

I  деңгей.

i - ( a j - Арифметикалык прогрессияда а = - 3.4, 

d=3  белгілі.Табындар:  а]Г  ап.

А)а  =

8

.

6

;  а  =6,4-Зл:

Б)й  =26,6: 

ö

 "=-6.4+3«:

С)а  =-26.6:  a  =3«+6.4:

Д)о,,=

6

,

6

:  а Іп=$/і+6.4.

2.Дене  бірінші  минул-а 

5  м 

жылжыды 

,ап 

әрбір  келесі  минутта  алдыңғысынан  0,5-ке 

артык  жылжыды.  Алтыншы  минутта дене  кан­

дай  кашыктыққа  жетті?

А)8,5 м; 

6 ) 8

 м; с)7,5  м; д)7 м.

3.

 

-

6

,  -4,  а3,  а4,  а$,  аь...

 

әріптермен  белгілен- 

ген  арифметикалык  прогрессия  мүшелерін  та- 

бындар.

а)-2:0.2:4:  б)0:2:4:6: с)-3:1:3:5: д)-2:-1:0:1.

4 .а 16=23,  о ,,=48  болғанда  арифметикалык 

прогрессиянын  бірінші  мүшесін  табынлар  .

а)-1; б)-2; с)3: д)-2.

5.14:17:20:  ...50  арифметикалык  прогресия 

берілген.  50  саны  бұл  прогрессияға  нешінші 

нөмермсн  кіретінін  аныктандар. 

а)13; 6)14; с) 10; д)11.

II  денгей.

1.22;5;-21;  ...  арифметикалык  ироірессия 

берілген.Арифметикалык  прогрессиянын 

1 1

- 

ші  мүшесін  және  айырымын  табындар. 

d)a,,=-7,5: J= l,5; б)й..=

8

; 

6

f= 1.5; 

c)ön=-7,5; d= -l£; д)ам=8,5;  d= 3;

2

.(a;i)  арифметикалык  прогрессиянын  l-iui 

мүшесін  ж эне  айырымын  табындар.  Егер 

a

4

= l,

8

fl

7

=

0

,

6

;

a)ü.=l ; ^ 0 ,5 ; б)а =

2

; 

0 , 6  

с)а,— 3; tf=Ô,4; 

д

)

й

. 

=3; <£=-0,4.

3.а,— 2;  ä=3  арифметикалык  прогрессиянын 

2 2

-ге  тен  мүшесінің  нөмерін  табындар.

а)

6

; 6)7; с)

8

; д)9;

4.2 

жэне  37  сандарынын  арасьша  осы  сан- 

дармен  бірігіп  ариф метикалы к  прогрессия 

кұратын  төрт  саішы  койындар. 

а) 10; 15;20;25; 

6

)

8

; 15;22;29; 

с)9;16;23;30; д)11;19;26;32.

5 .А риф м етикалы к  прогрессия  cn= 11/7-78 

ф орм уласы м ен 

бері л ген. П рогресси ян ы н  

бірінші  он  мәнді  мүшесін  табындар.

а) 

1 0

; 

6

)

1 1

; с) 

1

 ; д) 

1 2

.

III  денгей.

1

.а,= -

8

:  d=4  болғандағы  алғашкы  он  алты 

мүшелерінің  қосындысын  табындар.

а)  168; 6)576; с)676; д)574.

2

.й ,=

6

;  й,= 

1

  болгандағы  алғаш кы  сегіз 

мүшелерінің  косындысын  табындар.

а)-20; 6)160; с)-30;д)-22.

3.Бірінші  күні  дүкен  12  кг  кант  сатты,  әрбір 

келесі  күні  алдынгысынан 

2

  кг  кант  артык  са- 

тып  отырды.Дүкен 

8

  күн  ішінде  канша  кант 

сатты?

а) 163; 6)152; с) 180; д) 150.

4.3-ке  еселі  барлык  екі  танбальг  сандардың 

косьшдысын  табындар.

а) 1665; 

6

) 1568; с) 1702; д) 1765.

31

5.(д  )=арифметикалык  прогрессия  бсрілгсн 

оның  11-ден  20-ны  қоса  алғандағы  мүшеле- 

рінің  косындысын  табындар.  Мұнда  а= 2п+ \

а)350; 6)342; с)320;д)256.

Ғылыммен  ондірістің  дамуына  математика- 

нын  қаж еттілігі,  м атем атикалы к  білім  мен 

б іл ік т іл ік тің   қолданы лу  аясы н ы ң   кенейуі 

еліміздегі  әрбір  окуш ы ны н  матем атикалы к 

білімінін  толык  болуының  мәнін  және  маңы- 

зын  күшейте  түсті.  Бүл  еліміздің  әрбір  азама- 

тына  орта  білім  алуға  міндет  арта  отырып, 

мүғалім  кауымына ертеңгі  күні  мемлекет сенім

арта  алатындай  окушылардын  математикалык 

дайындығынын  сапасын  көтеруді  және  білім- 

нің қандайда бір деңгейіне кепілдік беруін кам- 

тамасыз  етуді  талап  етеді.

Казіргі  мектегіте  мүғалімдерге  қойылған  - 

жака  технологияны  ғылыми  түрде  менгерту 

жэне  терен  білімді,  үлтжанды  үрпак  тәрбие- 

леу  мәселесі  колдау  табуда.

Корыта  келгенде  окушыларға  математика 

сабағында  жаңа  бағыттағы  окыту  технология- 

ларынын  бірі  денгейлеп  -саралап  оқытудың 

маңызы  зор  демекпін.

Акцараттык  технологияны  оку 

ісінде  онтайландыру

Г.БЕКТУРСИНОВА, 

Қызылтал  орта  мектсбініц  мүгалімі

«Казіргі  заманда  жастарға  ақпарарттык тех- 

нологиямен  байланысты  әлемдік  стандартка 

сай  мүдделі  жана  білім  беру  ere  кажет»-деп 

Елбасы  атап  көрсеткендей,  жас ұрпакка білім 

беру  жолында  акпараттык  технологияны  оку 

үрдісіпе  оңтайлаіщыру  меп  тиімділігін  артты- 

рудың  манызы  өте  зор.

Күнделікті  сабакты  және  сабақтан  тыс  ша- 

раларды  заман  ағымына  сай  өткізу  білім  алу- 

шылардын  ынтасын  арітыратыны  сөзсіз.  Осы 

максатта  II-  сыныпта  "Логарифмдік  фукция" 

такырыбында  өткізген  сабақ  жоспарын  үсы- 

н ы і і

 

отырмын.

Сабақтьщ тақырыбы:  Логарифмдік функция

Мақсаты:  Білімділік:  Логарифмдік  функ- 

цияның  касиеттерін  меңгерігі,есепгер  шығару- 

да  колдана  білу,  логарифмдік  теңдеулерді, 

теңсіздіктерді  шеше  білу,  кисык  сызықты  тра- 

пенияның  ауданын  таба  білу.

Даммтушмлмк:  Окутпылардың  білімлерін 

толықтыру,терендету,  шыгармашылык  ойлау 

кабілеттері 

мен  танымдык  белсенділіктерін 

арттыру.

Тәрбиелік:  Алған  біліміне  жауапкершілік- 

пен  қарауға.  өз  жауаптарын  бағалай  білуге 

үйрету,  ойларын  еркін  жеткізе  білуге  баулу.

Көрнекілігі:  карточкалар,слайдтар.

Сабақтың  типологиясы:  білімді  жинакгау,- 

корытындылау  сабағы.

Біле  бер  қашиа  білсең-тагы  тые,

Жетврсің мақсатыңа  білеубіле.

Ж. Баласагун.

Сабактьщ  барысы.

1.Үйымдастыру  бөлімі.  (ІД1,1І1  топка  болу). 

П.Кызыгушылыгын  ояту.

3 

санын  үш  "2Н  цифры  жэне  математика­

лык  символдар  аркьшы  жазындар.

Есентеңіз.  log^lé

log3 64

С ү р а к -ж а у а п   м и н у ты :

Теидеулерді  шешіндер:

l0g3x=3;  log.x=-1 ;  logY

 2\І2 = ^

Зад* =5

Теңсіздікті  шешіндер: 

log,  x > —3 ;  log5x < 2 .

з

I I I .М а ғ ы н а н ы   а ж ы р а т у .

I  топ. І.Логарифмнін  негізгі  теңбе-тендігі, 

логарифмнін  касиеттері.

2.Логарифмді  кім  ойлап  тапты?

II  топ.  І.Логарифмдік  функцияның  графигі 

және  кдсиеттері.

2.Логарифмдік  функцияның  графигі  калай 

аталады?

III  топ. І.Л огарифмдік  функцияларының 

туындысын  табу  формулалары.

2.Логарифмнің  дербес  түрлері.

IV .Т о л ған ы с.  Т ест  тапсы рм алары н  өз 

компьютерлерінде  орындайды.

1.Мына  сандарды  салыстырыңдар:

a)  log4  7жәнelogьЗ

ә)  logT 32  және  log* 3^2

4 

4

2.у= /(х)  функциясының  аныкталу  облысын 

аныктаидар:

32

/ « =

p ë bU - \ y

\og7( 2 - x )

log78

4.Суретте 

y—log2Qx 

ф ункцияны ң  графигі 

кескінделген. 

y=log~Ax 

функциясының  графи- 

гінін  кескінін  салыңдар.

5.Берілген  кисыктармен  шектелген  жазык 

фигуранын  ауданын  табындар:

у=  \/х   у=0,  л= \,х=2

Бір  мезгілде  тақтада  екі  оқушы  тапсырма 

орындайды.

1-тапсырма.

I З - х

1. / ( Х) = \Г --- r ’lg(x2 +1) 

ф ун кц и ясы н ы ц

V 

х - 2

аныкталу  облысын  табындар.

2.  v = 31og,(-x)  функциясынын  графигін  са-

з

лындар.

3.Тендеуді  шешіндер:  log2(2 x -3 ,5 ) = - l

2-тапсырма.

1.Тендеуді  шешіндер: \J^og2(x + 1) = log,  jc

2

2.Есептендер:

(3 log; 2 -  log7 24) : (log7 3 + log7 9)

Ъ .у =

7 9 -

Io g ,(2 -x ) 

облысын  табындар.

ф ункииясы ны н  аны кталу

V .T o in a p  

сайысы.

1.  Тенсіздіктерді  шешу.

а) log, (x 2 -  3) < О

3

э) log,  2 > 1

б )(2-v —

 I)log,  x < 0

5

Жауабы:

а ) ( - o o ; - 2 ) u ( 2 ; » )   ; 

ә)(1;2);

б)(офи(1;ос).

log03U  + l) 

^

2.Кдтесін  тап: 

< 1

Шешуі:

log0 з 10 -  log0 j 2

І0 8 о.з(^ +  1)  c l

log,,, 5

log03(x + l)< lo g u35 ,  x + l> 5

Жауабы: 

jc

 

>4.

log03( x + l)   t 

Дүрыс іпеіпімі: 

,og  5 

< 1

log(l,(x + l)< lo g 035 

0 < x  + l < 5 ,   -l< x   <4

Жауабы:  (-1;4).

VI.YIire  тапсырма  беру:  433(5),434(2,3,5) 

УП.Білімдерін  бағалап,  сабакты  бекіту.

Б а ты с  Қ азақстш і облысы, 

Бөрлі ауданы.

Жай  бөлшектерді  қосу  және 

азайту

Л.ТОҒЖАНОВА,

Ө.Канахин  атынлагы  орта  мектептің  мүгалімі

Қазіргі  танда  окушыларды  дара  түлға  етіп 

тәрбиелеу  ісіне  басты  назар  аударылуда. 

Үстаздың  әрбір  сабактарын  әртүрлі  түрлен- 

діріп  өткізу  окушылардын.  математика  пәніне 

деген  ы н та-ы кы ласы н ,  кы зы ғуш ы лы ғы н, 

белсенділігін  арттырады.  5-класта  откізілген 

"Жай  бөлшектерді  косу  және  азайту"  такы-

.1.  «М атематика  ж эне  физики»  № 4,  2010.

рыбында  өткен  білімді  корытындылау,  пысык- 

тау  максатындағы  сабағьгмды  үсьшып  отыр- 

мын.

Сабақтың тақырыбы:  Жай  бөлшектерді  косу 

жэне  азайту.

Сабактың  мақсаты:  а)Білімдік:  жай бөлшек- 

терді,  аралас  сандарды  косуға,  азайтуға  үйре- 

ту,  ерсжелсрін  әр  түрлі  есептерде  пайдалана 

білу,  такырыпты  окушы  санасына  бекіту.

ә)Тәрбиелік:  окушыларды  өз ойларын  ашык 

айтуға,  өз  бетімен  жүмыс  істеуге  тәрбиелеу.

б)Дамытушылык:  сабакқа  деген  кызығушы- 

лығын  арттыру,  өз  бетімен  жүмыс  жасауға, 

өзін-өзі  бағалауға  баулу.

Сабактын түрі:  Білім мен дагдыны корытын­

дылау,  жүйелеу  сабағы.

33

Сабақта  қо.іданылатын  стратег иялар:  Топ- 

тастыру,  кубизм,  корнекілік,  семантикалық 

карта.

Сабақтың  барысы:  І.Үйымдастыру  кезені. 

Оқушыларды  тонка  бәлу  (Әркайсысында  8 

окушьщан 3  топ  )

І.Қызығушылыкты  ояту.

Н .'Топтастыру"  стратегиясы.

Такырыпты  қаншалыкты  меңгергенін  білу 

үшін  3  топта  сөзжүмбактар  шешіледі.

I  топ 

II  топ 

III  топ

"Бөлшек" 

"Бөлім" 

"Алым”

л

ш

1.Алымы  бөліміне  тең  немесе  одан  үлкен 

бөлшек.

2.Екі  санының  квадраты.

3.Нәрселерді  санауда  колданылатын  сандар.

4.Геометриялык  фигура.

5.Күрамында  мәнін  табу  кажет  болатын 

әріпі  бар  тендік.

1 Б

2

о

л

4

і

5

__

-

м

1.Ен.  кіші  натурал  сан.

2.Бөлшек  сызығын  ачмастыратын  амал.

3.Қосудың  касиеті.

4.Қосудың  касиеті.

5.Бөлгіштерінің  саны  скідсн  квп  натурал 

сандар.

1

А

л

ы

м

1.1-ге  және  өзіне  ғана  бөлінетін  сандар.

2.Бүтін  бөліктен  ж әне  бөлш ек  бөліктен 

тұратын  сан.

3.Алымы  бөлімінен  кіші  бөлшек.

4.Көбейтудің  қосуға  к.атьтсты  к.асиеті.

Эр  топ  талдап,  сезжүмбақты  шешеді.  Топ­

тан  бір  оқушы  шығып  өз  жүмысын  қорғайды.

ІІІ.Мағынаны  ажырату.  1."Кубизм”  страте­

гиясы  бойынша  сүрактар  беріледі.

Қайталау  сүрақтары.

І.Бөлімдері  бірдей  бөлшектер  калай  косы- 

лады?  Мысал  келтіріндер.

2.Бөлімдері  әр  түрлі  болшектер  қалай  косы- 

лады?  Мысал  келтіріндер.

3.Бөлімдері  бірдей  бөлшектер  калай  азай- 

тылады?  Мысал  келтіріндер.

4.Бөлімдері  әр  тұрлі  бөлшектер  калай  азай- 

тыпады?  Мысші  келтіріндер.

5.Бүрыс  бөлшек  аралас  санмен  қалай  жа- 

зылады?  Мысал  келтіріндер.

6.Аралас  сан  бүрыс  бөлшек  түрінде  калай 

жазылады?  Мысал  келтіріндер.

2."Көрнекілік"  стратегиясы.

Э р  топ к а  кө р н екі  түрде  бейнеленген 

бәлшектер  таратылады.  Эр  топ  сол  бөлшек- 

терден  өрнек  қүрастырады.

Эр  топтан  бір  окушы  шығып,  жүмыстарын 

қорғайды.

Тест  тапсырмалары.

Әр  топтағы  окуш ыларға  9  тапсырмадан 

түратын  тест  жатгығулары  беріледі.  Орындап 

болған  со ң   топ  басш ы лары   ж ұмы стары н 

тексеріп  бағалайды.

Тест  сүрақтары.

1.Дүрыс  бөлшекті  тап.

12 

8 

7 

3

Л. 

5  ; 

Ь. 

5 ; 

В. 

5 

; г . 

5 

.

2.Вүрыс  бөлшекті  тап.

3 

12 

5 

1

А.  ^ >  Б.  ^  ,  В. 

Г. ^  .

3 . Е с е п т е : ^ ! ?

13  г  

8

 

„ I I  

„   II

А .— ,  Б ,— ,  В. — ,  Г.— .

15 

Ь  

30 

15

4.Есепте:

i l   A

19 

19

A - 

l 6 - 

Ü .  

A

А ' 19’  Б '  19’  В' 38’  Г'  19

5.3:  14  бөліндісін  бөлшск  түрінде  жаз.

14 

3 

3 

14 

А.  3 ;  Б . 3 ;  в . 14;  г . ^ .

„  13

6. —   бөлшегін  бөлінді  түрінде  жаз.

А .13:37;  Б. 13-37;  В.37:13;  Г. 13+37.

81

7. —   болшегін  аралас  сан  түрінде  жаз.

2

j

А  3 

Л 1  

л  5 

Л 2  

А .4 — ;  Б. 2— ;  В .2— ;  Г.З— .

23 

23 

23 

23

3

8 .6 —  аралас  санын  бүрыс  бөлшек  түрінд«

ж а з .

34

240 

249 

246 

63

11  ’ 

A ,  ’  В. 

5  Г. 

.

41 

41 

41 

41

л  827

9. -у р   бөлшегінін  бүтін  бөліі ін  тап

A  l  l;  Б.  23; 

В, 

26; 

Г. 

14.

ІҮ.Толғаныс.

"Семантикалык  карта'’  стратегиясы. 

Кестеде  тігінен  тагісырмалар  берілген,  ал 

көлдененінен  жауаптары  берілген.  Тапсырма

мен  дүрыс  жауап  сәйкес  келетіи  торкөздегі 

әріптерді  теріп  жазсандар,  бөлшсктегі  "алым”, 

"бөлім"  атауларын  XIII  ғасырда  енгізген  ф ек 

математигінін  атын  окисызлар.

Ү.Бағалау.

ҮІ.Үйге  тапсырма.  ”Венн  диаграммасы'’.

ҮП. Корытындылау.

Актөбе  об лысы, 

Ырғыз  ауланы.

«Үш  өлшемді  әдістемелік  жүйе* 

технологиясын  пайдалану

А.ЖҮМАБАЕВА,

№10  орта  мектепгің  мугалімі

Оқушыға  белгілі  бір  дәрежеде  білім  беру- 

мен  катар  окуға,  үйренуге  деген  ынтасын  ар- 

ттыру-әрбір  үстаздын  басты  міндеті.  Сабак  ба- 

рысында  шәкірттің  білімге  күштарлығын  арт­

тыру,  өздігінен  ойлау  кабілетін  жамдаидыру, 

еңбек  етуге  баулу,  жалпы  окушы  бойында 

жауапкершілік  сезімін  калыптастыру,  ешка- 

шан  күн  тәртібінен  түспейтін  мүғалімге  кой- 

ылатын-басты  талап,  Казіргі  заманғы  мектеп 

бала  үшін  кызмет  ету  керек,  ол  білім  алып 

кана  коймай,  оны  өмірде  колдана  білетін, 

көпшілікпен  араласа  алатын,  ішкі  мәдениеті 

бай,  ойлау  сезіну  кабілеті  бар  адам  дайындау 

керек.  Сондыктан  мен  өзімнің  сабактарымда 

профессор  Ж.Қараев  насихаттап  жүрген  "Үш 

өлшемді  әдістемелік  жүйе"  технологиясын 

пайдаланамын  және  бүл  өте  тиімді.  Осы  тех- 

нологиямен  10-сыныптын  жаратылыстану  ба- 

ғытында  откізілген  ашык  сабағымнын  жоспа- 

рьгн  үсыныгі  отырмын.

Сабактын тақырыбы^Туынды’’ тарауын  кай- 

талау  сабағы.

Сабактың  максаты:

1.Білімділік  мақсаты:  окушылардын  "Туын- 

ды"  тарауы  бойынша  алған  біліш ерін  одан  әрі 

терендету,  толыктыру,  алган  білімдерін  жүйе- 

леу,  корытындылау:

2 .Д а м ы т у ш ы л ы к

  мақсаты:  окушылардын 

таны м ды к  ізд ен істер ін , 

ш ы гарм аш ы лы к 

кабілеттерін  дамыту;

З.Тәрбиелік  мақсаты:  топгіен  жүмыс  істеуге, 

ұйымшылдыққа,  жауапкершілікке,  шапшан- 

дыкка  тәрбиелеу.

Сабактын  әдісі:  дамыта деңгейлеп  окыту.

Сабактын  көрнекілігі:  формулалар,  гехни- 

калық күрал,  ашык  журнал,  интерактивті  так­

та.

Пәнаралық  байланыс:  физика

Сабақтын  өту  барысы:

I  бөлім.

1.¥ йымдастыру  кезеңі.

2.Сабактын  эту  әдісін  түсіндіру.

II  бөлім.

1.Өткен  такырыгггар  бойынша  формулалар- 

ды  кім  каишалыкты  менгергенін  тексеру.

а)Туындының  аныктамасы.

әЩифференциалдау  дегеніміз  не?

б)Түракты  функциясынын  туындысы.

в)Туындының  физикалык  мағынасы.

г)Туындынын  геометриялык  мағынасы.

г)Фуикция  графигіпе  жүргізілген  жанама 

тендеуін  жаз.

д)Қосындынын  туындысы,  көбейтіндінін 

туындысы,  болшектің  туындысы  неге  тен?

е)Күрделі  функцияның жалпы түрі.  Күрделі 

функциянын  туындысьтн  ессптеу  формуласы.

ж)Тригонометриялык  функциялардын  ту- 

ындыларын  табу  формулалары

2.Ауызша  есептер  аркылы  бекіту.

Берілген  функциялардын  туындысын  табы-

ныздар.

а) /(jc ) = jc8 - З х 4 

- х  + 5

ә ) f ( x )  = x 2 + І Х - 2

б) f ( x )  = 2,5.x:2 + 20\/х

7

ү

6

в ) / ( х )  = Н -

г ) / ( х )  = 7 х '. + \

X

35

Ill  бөлім.  Деңгейлік  тапсырмалар.

I  деңгейё

1 ./( х )  = (3 + 2 х )(2 х -3 )  болса,  онда  /'(0 ,5 ) - 

гін.  мәнін  есепте.

г/  ч 

2 

16

2. / ( х )  = х  + —  болса,  онда  /'( х )  = 0  тен-

X

деуін  шеш.

п   \ 

14х~ 1 

3' 

хн-0  5  ФУНКЦИЯСЬШЫН  х  = 1,5  нүк-

тесіндегі  туынлысьтн  тап.

4.М ассасы  

3 

кг 

м атер и я л ы қ  

нүкте

3 

1 

з

s(t) = Mt -  2v  + - t   заны  бойынша түзу  сызык-

ты  қозғалалы  (уақыт  -  с-пен,  координата  -  м- 

мен  өлшенеді).  /=3  с  уакыт  мезетінде  денеге 

әрекет  ететін  күшті  табындар.

II  деңгей.

Ф ункцияны н  х0  нүктесіндегі  туындысын

тап.

l . / ( x )  = sinxV2x4- 2x4-3,  х{)

жүктеу/скачать 3,49 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: