Ж ы лдар аралы ғы Қ р халы кка білім беру министрі ш айсұлтан ш аяхм етов
жүктеу/скачать 3,49 Mb. Pdf көрінісі
|
I 53 2 -у с те л ге 3-үстелге Механикалык тербеліс кезіндегі энергняның түрлену формулаларын сүрау. тЭ2 к х 2 Ek= — \ Еп ^ — \ х ш х= -А с кА к А ~ Е - -------- * Ет -
&L- +
: 7' = + £ = ----- “ / Я
Ä й 5
/ Г.
п
-Ч 2 ЕТ - Ек + Еп - гп& кА т& 2 ’ 2
2 Үй тапсырмасына байланысты есептер шы гару.
1-үстелге.М асса канатын 1 с-га 600 per кағады. Ал ара канатынын тербеліс периоды 5 мкс. Кай жәндіктін ушкан кездегі канаттары- ның қағысы көп? 2-үстелге.Массасы 2 кг дененін 10 м биік тікте 20 м /с жылдамдыкпен козғалғандағі толык механикалық энергиясын табыңыз. 3-үстелге. Массасы 0.1 кг дененін катан дык коэффициент! 250 Н/м серіггпедегі тербелі амплитудасы 0,15 м. Жьщдамдьік модулінің еі үлкен шамасы неге тен? ІІ.Мағынаны тану. 3."Білім маржандары" балмүздағы. - Балалар, маятник дегенде көз алдымыз ға не елестейді. Яғни, маятник дсп сырткы күштін әссрінс қозғалмайтын нүктенін не осьтін манынд тербеліс жасайтын катты денені айтамыз. Тербелмелі проиестер жүзеге асатын күры лғыларды тербелмелі жуйелер деп атайдь 54
Осындай жүйелердін капайым түрлері - мате м атикалы к ж эн е серіп п елі м аятн и ктерлін тербелістерін кдрастырайык. Математикалык маятник деп созылмайтын сал м ақ сы з ж ін іш к е ұзы н ж іп ке іл ін ген кішкентай ауыр шарды айтады. Электрондык окулыктан маятниктін бас- тапкы күйге келуі ж ө н ін де м едиаобъекті керсстілсді. Корытындыланады. Оқулығымыздың 84, 85 - суреттеріне карай отырып, математикалык маятник тербелісінін формуласын корытып шығарайық. Маятниктін айналу периоды онын тербеліс периодына тен болады: Тш., = Т т = Т Конустық маятниктін айналу'периоды жүк сы заты н ш еңбердін үзындығын сы зы кты к 2
жылдамдыкка бөлгенге тен: ? mu и 3 R 85 - суреттегі ОВС және BDE үшбұрышта- рының үксастығынан: BE : BD = СВ : ОС не месе F : mg = R : 1, бүдан F - mgR Ғ күшінін осы екі өрнегін тснестірс оты рып алатьшымыз: 2
mgR R £ £ Осыны Т периодтың өрнегіне койып, мы- jr f? I û т л наны табамыз: Т = — ?= = 2 я I— 1 ~ 171 и 17 \' g \ х 1 4
R - Балалар, м атем атикалы к м аятн и ктін тербеліс периоды кандай шамаларға тәуелді? - Егер маятниктің үзындығын озгсртпсй, оған массалары әр түрлі жүктер ілсек, онда маятниктің тербеліс периоды калай өзгереді? - М атем ати калы к м аятн и ктін периоды тербеліс амплитудасына тәуелді ме? Енді ссріппеге ілінген жүктін. тербелісін карастырайык. Мұндай карапайым тербелмелі жүйені серіппелі маятник деп атаііаы. F = kx , F = ma , ma - k x , a ~ V kx m u = coR, a = — , a = 6)‘R - mco2x = k x , бұдан 2я СО со - m Т Серіппелі маятниктін тербеліс периоды мы- наған тен болады: Т = -Серіппелі маятниктін периоды капдай ша малар?а тәусдді болып шыкты? -Серіппелі маятниктің периоды тербеліс амплитудасына тәуелді ме? Ж іпке немесе серіппеге ілінгеп ж үктіц тербеліс перяодының тсрбсліс амплитудасына тоуелді болмайтындығын 1583 ж. итальяндык физик әрі астроном Галилео Галилей ашты. 4.Ғажайып десерт. -Б ал ал ар , м ейрам хана кы зм еткерлері ездеріце арпап физикадан білім денгейлерінді текссру максатында "Бинго" лотореялык, ой- ьтнын өткізбекші. Ойын шарты: әрбір амал- дың сүрактарына нақты, дұрыс жауап берген окушы өзінін билетінен сол номірді донгелек- теп коюы кажет. Сүрактар женіл, еткенді кай талау бағытында қойылацы. Ойын соңында ен коп дөңгелек алған окушы келесі жолы мей- рамханака тегін кіру билетіне ие болады. 1 - амал. Ғалымдар. Құралдар. 1 .Инерция закын ашқан ғалым. 2.Б ү к іл әлем д ік тарты лы с занын ашкан ғалым. 3.1
равитапиялы к түрактынын сан мәнін аныктаған ғаЛым. 4 .К ы сы м ньщ өлш ем б ірлігін е сойкес келетін ғалым. 5.Атмосфералык қысымды ашкан италян- дық ғалым. 6.Сұйыктын тығыздығын өлшейтін кұрал. 7.Күшті өлшейтін күрал. 8.Кернеуді өлшейтін қүрал. 55
9.Қуатты өлшейтін курал. Ю.Ток күшін өлшейтін күрал. 2 - амал. Формулалар. 1.Айналу жиіліктің формуласы. 2.Центрге тарткыш үдеудін формуласы. 3.Ньютонның II заңы. 4.Бүрыштык жылламдыктын формуласы. 5.Түзусызыкты тенүдемелі козғалыс үшін орын ауыстырудын формуласы. 6.Үйкеліс күшінің формуласы. 7.Бүкілолемді тартылыс заңыныц форму ласы.
8. Кулон замы. 9.Дене импульсінің формуласы. 10.Күш импульсінін формуласы. 3 - амал. Түрақтылар. 1.Электр түрақтысы. 2.Гравитациялык тұрақты. 3.Еркін түсу үдеуінін сан мәні. 4.Электрон заряды. 5.Жарык жылдамдығы. 6 .К у л о и заи ы н д агы п р о п о р ц и о и ал д ы к коэффициент. 7.Судын тығыздығы. 8.Калыпты атмосфералык кысым. 9. к сандык мәні. 10. Мега, милли, нано, микро, кило. 5 .Геометриялык фигуралардан жасалған торт. 1-үстелге. М атем ати кал ы к маятниктін. тербеліс периоды 4 с болса, онын. ж ібінін ұзындығы қандай? (# = 10 м/с2). 2-үстелге. Серіппелі маятниктің тербеліс периоды 0.2 с ал серіппенің қатандығы 200 Н/м болса, серіппедегі жүкгін массасы кандай? 3-үстеге. Үзындығы 160 см математикалык маятниктің 10 тербеліс жасайтын уакыты (g= 10 м/с2). Барлык үстелгеде (ортак). Серіппеге ілінген массасы 2 кг дененің тепе- тендік калыптан ең үлкен ауыткуы 0,05 м. Денс 40 с-та 10 рет тербелсе, оның толык энергиясы неге тен? 6."Homework” сусыны. Үйге тапсырма: §27. 22-жаттығу. Венн ди- аграммасы бойынш а матем атикалы к жэне серіппелі маятниктердін үксастыктары мен ай- ырмашылыктарын дәптсргс түсіріп келу. Оқушыларды бағалау (бағалау жетондары аркылы багаланады). Қорытындылау. -Балалар, бүгінгі сабақтан не түйдік? Кан дай жаңа мәліметтермен таныстыныздар? -Ж аксы , ендеше мына өлең жолдарын оздеріне арнаймын. Білім деген биік иіың, Бақытқа сеиі жеткЬер. Б іуіім деген ақыяшың, Киындықтан өткізер, - деп ары карай үнемі білімдерінлі жетілдіріп, өте жақсы деген бағаға оқуларыңызга гілектесиін. Баты с Казакстан облысы, Теректі ауданы.
«Дарындылар додасы» атты сайыс Х.АБИЕВА, Ш ардара орта мектебінің муғалімі Оқушылардың пәнге деген қызығушылы- гын, математикадан алған білімін корытын- дылауда, тәлім-тәрбиесін, танымдық кабілегін, белсенділігін арттыру максатында, сыныптан тыс өтілетін ш аралардың манызы өте зор. Олардың өздііінен ізденуге, білімдерін жинак- тауға баулңды. Мектебімізде "Қазақстан 51-ші Халыкара- лық математикалык олимпиаданы карсы алу- да" а п ы он күндікте математика пәні бойын ша 7 сынып окушылары арасында "Дарынды лар додасы" атты интеллектуалды сайыс әткіздім.Төменде осы сайыстың жоспарын беріп отырмын. 1-бастаушы: 4 А сш тастан, өнер жастан Шыгады деп дарынды Халық айтса қаят айтпайды Әрқашанда нанымды" деп Абай атамыз айт- кандай өмірдін өзі сайыс, ойын. 56
2-бастаушы: Бүгін біздін сыныпта матема тика пәнініц алгырлары күш сынасып өздері- нін білім деңгейін көрсетпекші. 1-бастаушы: Шақырамыз, келіңдер жарысува. К үш, тер , бы імменен алысуга Бар өнерді ссыайық, ортамьвга Қанеки, кт шыгады сайысуга Сонымен ортаға сайыскерле-рді шақырамыз; 2-бастаушы: Сонымен, Құрметті көрермен- дер, сайысымызды бастайык. Сайысымыздың алгашкы туры-"Бәйге"
1-бастауш ы : Бүл тур бойынша сайыска катысуш ы тұлпарларға сүрактар койылады. Кім бірінші белгі берсе, сол жауап береді. Әрбір дүрыс жауапка 10-үпай 1-тур. Бәйге 1.Рационал сандар жиынын нелер күрайды
2.Я-НЫН. п дәрежесі деп нені атаймыз? (әр қайсы а-га тең п кобеиткіштің көбейтіндіеі) 3.Кандай сандар иррашюнал сандар деп ата лады?
4.Бірмүше дсгеніміз не? ( Сандар мен әріптердің көбейтіндісі) 5.у —х 2 функциясынын графигі калай атала ды?
6.Көпмүше деп нені атайды? {Бірмүшв/іердің алгебр сыык қосындысы көпмүше den аталады) 7.Ж акш а алдында минус танбасы болса, жакша калай ашылады?
8. у = у? функциясынын графигі калай ата лады?
9.Накты сандар жиынын нелер кұрайды? ( Рационал жэне иррационал сандар) 10.Кандай өрнек әріпті ернек деп аталады? ( Курамында әріпі бар врнек әріпті орнек- деп аталады) 2-бастаушы: "Л на тілің - арың бул Үятың боп тур бет те Өзге тілдің бәрін бы, Өз тіліңді қурметте" дей келе сайысымыз- дың келесі туры "Тіл-өнер" бөлімін бастай- мыз. 1 - бастаушы: Бүл белім бойынпта сай ы скерлерім ізге жұмбак немесе макал - мәтелдерден жэне гео метриялык үғымдардан сөз жасырылады.Жа- уабын үш тілде аудару керек. Жауабын дүрыс тауып үш тідде аударса 30 ұпай, ал скі тілдегі аудармаға 20 үпай, еш аудармасы жок болса 10 үпайға ие боласың- дар.
2- тур. "Тіл - Өнер" 1.Кез келген екі нүкте аркы лы нені жүргізуге болады
2.Бір нүктеден шығып екі сәуледен күрала- тып геометриялык фигура
3.Бір нүктемен шектелген түзудің бөлігі ( сәуле - лун - һеатгау) 4.Тік бүрыштан кіші бүрыш (суйір - острый - sharp( keepJ) 2-бастаушы: 3-тур. Формуланы білесің бе?
Мына формулалар бойынша нені табуға болатынын айту керек.
1-бастаушы: Сайысымыздың келесі бөлімі "Ғажайып үштік"
Бүл бөлімде окушылар төмендегі кестеден үпай бойышиа сүрактар тапдайды. 20 20 20 30 30 30 40 40 40 Сайысушьиіарга ескертетініміз, осы бөлім- нен кейін үпайы аз окушымен қошгасамыз. 20.0тбасынла 7 кыз жоне ор кыздын бір- бірден бауыры бар. Отбасында барлыгы неше бала?
(8) 20.Ағаш үстінде 30 торгай отыр еді, аншы онын 2-ін атып түсірді. Торғайладың қаншауы калды?
( 2-уі калды, қалгандары ушып кетті) 20.Қосарланып жегілген 3 ат бір сагаттын ішінде 14 км жол жүреді. Осы уакыттың ішінде бір ат канша жол жүреді? (14) 30.Үш түйе күс үшып келе жатыр. Акшы олардын біреуін атып алды. Олардын канша- сы калды? ( түйе қус ушпайды) 57
ЗО.Тек 6 цифрын 3 рет пайдаланып 30 са- нын өрнекте ( 6 • 6 - 6 ) 30.Кандай саннын жазылуында канша оріп бар болса сонша цифр бар? (10 жоне 100) 40.Бүтін сан, бөлшек сандар, Барлығы да бар онда. Бұл кандай сан айтындарттты Он, теріс сан бәрі осында
40.Бірдей санды бір неше рет Көбейтуден тұрады. Егер оны ыкшамдасаң Кандай атау болады.
40.Санға қосып, алсан, Сол саннын өзі шығады. Санды оган белуге болмайтынын Математиктер үғады. Коп адамдар сол санга, Шекесінен караған Сан өсінен как белуге Сол саныныз жараған.
2-бастаушы: Ойыншыларьтмыздын алгашкы жеңістерімен қүттыктай отырып, ойынымыз- дың келесі бөліміне көшейік. 1-бастауш ы : С оны м ен, ойы ны мы здын келесі бөлімі "жанды сүрақтар" бүл бөлім бой ынша сіздерге койылатын сүрақтары үш нүска- да беріледі. Жетіііктщ сурагы көп сабақтан Шокірттердің білері алга шыгады. Асықпаңдар, оиланыңдар жақс.ылап, Үш жауап бар біреуі оның иіырагы. Сіздер сол нүсқалардан дүрыс жауапты тан- дауларыңыз керек. І.Координатапык түзуді кім енгізді? 1.И.Ньютон; 2.Р.Декарт; З.Э.Галуа. 2.Жиын теориясының негізін ка.чаушы? 1.Р. Декарт; 2. Э. Галуа; 3.Г.Кантор. 3 .Математикалык тендеулер туралы гылы ми еңбек жазган казак ғалымы? І.О.Ж әутіков; 2.К.Исақов; 3.С.Сыдықов. 1-бастаушы: Сайысымыздың ен шешуі кезені иД одаи бөліміне кошейік.
Бұл кезенде сүрак. Осы сүрақтарга 1 ми- нуттың ішінде шапшандылыклен жауап беру керек.
1-оқушы: 1)Нәрселерді санау үшін колданылатын сап- дар
2)Карама-карсы сандардын қосындысы (0-ге тең, 3) п саньшың жуық мәні (3,14) 4)Екі катынастың тендігі (пропорция,, 5)Ксз келген саннын бір дәрежесі ( әзіне теқ, 6)Теріс саннын жүп дөрсжссі (оң сан, 7)Ен кіші 3 танбалы сан (100 8)Нөлдін п дәрежесі (0 9)Ең кіші натурал сан (1 10)11 санынын квадраты (121 2-окушы:
1)Айырмашылыгымен тек танбаларындс гана болатын сандар (қарама- қарсы сандар, 2)Теріс сандардың қосындысы (теріс сан. 3)Жүзден бір бөлік (процент, 4)Екі саннын бөліндісі ( қатынас 5)Кез келген саннын нөлінші дәрежесі (\-ге тең 6)Теріс санның так дәрежесі (теріс сан 7) Ен үлкен үш таңбалы сан (999 8) І-лін. п дәрежесі (1 9) Ен кіші жай сан (2 10) 4 саныньщ кубы (64 1- бастаушы: Сайысымыздың соңгы сәті таяп қалды. Ал қазір әділ қазылар сөз алады Саиысымыздың жеңімпаздарын анықтап Мақтау қагаз, сыйлықтарын тапсырады. Қорытынды. Көп ұпай жинаган окушығ "Дарынды окушы" атагы беріліп, марапатта лады.
Онтүстік Қазакстан облысь Ш ардара калась 58
«XXI ғасырдың жас математигі» атты кеш С.ҚАЛИЕВА, Қ.Ж азықов атынлағы орта мектептің мүғалімі "Қазакстан 51 - ші Халыкаралык Олимниа- даны карсы алуда" атты аудандык Олимпиа- даға оқушы дайындай отырып математикалык ой-өрісің дамыту, білімді, дарынды, озык. 6о- луға тәрбиелеу максатында 8-10 класс окушы- лары арасында «XXI ғасырдың жас матема- тигі» атты интеллектуалдык сайыс өткіздім. Төменде осы сайыстың жоспарын ұсынып отырмыи. Армысыздар қүрметті үстаздар мен окушы лар және ойынға катысушы сайыскерлер! "Халыктын кемеліне келіп өркендеп өсуі үшін ең алдымен, азаттык пен білім қажет” деп Шокан Уәлиханов, 'Тылым майдакының катардагы жауынгері тек үнемі оқу, іздену, талпыну, тану, өмір мектебінен өту арқылы ғана оның ірі қайратксрі дәреж есінс дейін көтеріледі" леи К.Сәтбаев айтып кеткенлей еліміздің болашағы тек кана білімді жастар екеиі даусыз. Олай болса, 8-10 класс окушылары арасын да өтксн «XXI ғасырдын жас математигі» атты интеллектуалдык сайысымызды бастаймыз. Ортаға "XXI ғасырдың жас математигі ой- ынына катысушыларды шакырамыз. Упай есептеу үшін әділқазы мүшелерін сай- лау. Алдымен катысушы оқушыларды таныс- тыру. Сайыс 5 бөлімнен түрады. I бөлім. «Бәйге» II бөлім. «Тіл өнер» III бөлім. «Дода» IV болім.«Тапкырлык» V бәлім. «Жорға»
нымыздың "Бәйге" деп аталатын 1-бөлімін бас таймыз. I
сүрақтар қойылады. Жауап накты, тез болу керек. Қай окушы қолындагы карточкасын бірінші көтереді сол ойыншы жауап береді. Әр дүрыс жауапка 10 үпай беріледі. Сүрактар: I.Геометрия созі грекшеден аударганда кан дай үғымды білдіреді?
2.Алгебра сөзі кандай сездсн шыккан? ( "Әл жебр деген араб сөзі") 3.Параллелепипедтін неше кыры неше жагы бар? (12 кыры. 6 жагы) 4.Үшбүрыштың төбесі мен карсы жаткан кабырғасынын ортасын косатын кесінді. (медиана) 5.Шенбердін ен үлкен хордасы (диаметр) 6.Қай сан барлык санға калдыксыз бөлі- неді? (0)
7.2 гасырда неше жыл бар? (200)
8.Бір нүктеден шыгып, екі сәуледен күра- латын геометриялык фигура. (бурыш) 9 .К ез келген екі нүкте аркы лы нені жүргізуге болады. (тузу) 10. Кандай түзулердін ортак нүктесі жок.
II белім мТіл - өнер”. Білім деген биік шың, Бақытқы сені жеткізеді. БиЫ деген ақылшың, Қиыңдықтан откізер -дей келе, 'Т іл - өнер" деп аталатын U бөлімде жұмбак, макал-мәтел, өлен. жолдарынан айтылмай калган сөзді тау- ып, орысшага, агылшынга аударасыздар. Бір тілде жауап берсе 10 үпай, екі тілде жауап бер- се 20 үпай, үш тілде жауап берсе 30 үпай. Осы бөлімнен кейін үпайы аз екі окушы ойынмен кощ айтысады. 1)Жок әзінде бас та, кас та. мойын да, Үзындыгы жазулы тұр бойында. ( сызгыш. линейка, a ruler) 2)Түйекүс таразьща бір аягымең түрганда 12 кг тартады. Ал егер екі аягымен түрса канша тартады? (он екі, двенадцать, twelve) 3) Өзі сөйлей білмейді, салган ізі сөйлейді. (қалам, рунка, pen) Үпайы аз 2 окушы шығады. III бөлім «Дода». С айы сы м ы зды н "Дода" бөлім іне келіп жеттік. Еиді "Дода° болімінде білімдеріңізді ортага салуга м ү м к ін д іктер ің із бар. Бүл бөлімде 4 такырып беріледі. Әрбір окушы көрсетілген үпайлар бойынша 1 такырып таң- дайды. Дүрыс жауап берсе сол үпай косыла- ды.
1 Қ а з а қ ты ң б а й ы р ғы е с е п те р і 2 0 3 0 4 0
5 0 2 « А қ б о та » е с е п те р і 2 0 3 0 4 0
.50 3 « К е н гу р у » е с е п те р і 2 0 3 0 4 0
5 0 4 В иктори налы к, с у р а қ іа р 2 0 3 0 4 0
5 0 І.Қазактыц байыргы есептері: 20-үпай. Гүйекүс екі аягымең түрганда бір пүт тартса, бір аягымен түрганда капша тар тады? -деп атасы немересіне карады.
59
30-үпай. Он-оннан асығы бар үш бала өзара асык ойнады. Ойыннан соң біріншісі екінші- сіне карап канша асык үттык - дейді. Ол онша көп үтқыза коймаппың, сегіз асығым калып- ты, - деді. -Онда сенлегі барлык асык менің ұтып алғ- ан асығыма тен екен, - дейді үшінші бала асык- тарын түгендеп түрып, - Ен көп асыктан үтылган мен болдым, - дейді мүнайып бірінші бала. Ойыннан кейін кімде иеше асык? (1 бала-4, 2 бала -18, 3 бала - 8) 40-ұпай. Үлу биіктігі 10 м ағаштын басына шығуы керек. Ол күндіз 4 м жоғары көтеріледі, түнде 3 м төмен түседі. Неиіс күнде үлу агаш- тын басына шығады? (7 күнде) 50-үпай. Сыкырлаған арба үстінде келе жа ткан екі жолаушының біреуі жолдын жарты- сын өткенде жолдың жартысы калғанша үйық- тайды. Жолаушы жолдың қанша бөлігін үйық- тайды? (1/4)
2."Ақбота" есептері: 20-уііай. Үш бала 17 бауырсак жеді. Ен көп жегені Тимур. Аз дегеіше Тимур неше бауыр сак жеген? А)5; 6)9; с)7; д)8. 30-үпай. Окушы кітаптың 0,3 бөлігін, кейін тагы да 0,1 бөлігін окығандағы көлемі жарты кітаптан 18 бетке кем болып шыкты. Кітапта неше бет болған? А )210; 6)200; с) 190; д) 180. 40-үпай. Үшбүрыштын екі кабыргасынын үзындықтары 5 жэне 1. Үшінші кабырғасы натурал санмен өрнектелсе кандай болады? Д)4; 6)5; с)6; д)3. 50-үпай.М есопотамияда біздін эрамызға дейінгі 2005 жылда бір саны- а , он саны ß а-i алпыс саны - е танб^ларымен белгіленетін. Мысалы, 22 саны ß ß a a түріндс жазылатын. Сонда 124 саны калай жазылады? А) / / / / е е а а а а : б ) е е ß ß a a a a ; с) е ß ß a a a a ; д) е е а а а а . 3. «Кенгуру» есептері: 20-үпай. Қояндар жанүясынын үш мүшесі барлыгы 73 сәбізді жеп койған. Әкесі шешесіне Караганда 5 сәбізді артык жеген. Ал баласы Бан- ни 12 сәбіз жеген. Шешесі неше сәбіз жеген? А)27; 6)28; с) 31; д)33; е) 56. 30-үпай. Айдар кағаз парақты 5 per бүктеді, сосын ол бүктеген кағазды тескен. Кагаз па- ракты кайта жазгаңда неше тесік шығады? А)6; б) 10; с) 16; д)20; е)32. 40-үпай. Мына сандардыц ен, үлкені кайсы сы?
А)999; 6)991); с)(99)<); д) 9*9; е) 99". 50- үпай. Компьютерлік вирус компьютерлік дискінің кандай да бір бөлігін закымдайтыны белгілі. Бірінші күні ол дискінің бөлігін за- кымдаған, екінші күні закымданбаган жерінін - бөлігін, үшінші күні калган бөлігінін. - 1 бөлігін, ал төртінші күні калганынын - бөлігін. Дискінің кандай белігі закымданбай калган? 1 1
1 1 1 5 ’ б ) б ; С )Ш; Л)И ; е І М ' 4. Викториналык сүрақтар. 30-үпай. Тәрелкедегі 7 бауырсақтан 7 ба- лага бір-бірден және тәрелкеде бір бауырсак калатындай етіп калай бөліп беруге болады?
40-үпай.Ү ш ак А каласынан В каласына дейін 1 car 20 минут үшады да, сол жолмен кайтарда 80 мин үшты. Себебін түсіндір. ( I саг 20 мин - 80 минут) 50-үпай.Төрт дос бала мейрамханага жиі ба рып әрқашан бір үстелге отырады. Жалғас- тың әркашан бір орынга отыра беретіні бел- гілі болса, достар неше түрлі тәсілмен үстел- ге отыра алады? (3) Үпай аз 2 ойыншы ойыннан шығарылады. V бөлім. “Тапқырлық" Біздін үйдегі кабырга сағаты коныраулы, ол әрбір жарты сагатта 1 рет, толық сагат сайын сол уакьггты корсету санына тек конырау со- гады. Сонда ол тәулігіне неше рет конырау согады? Жауабы:
( 1+2+3+4+5+64-7+8+9+10+11+12)- 2+24 • 2=2№ VI балім. "Жорга" Ойынымыздын "Жорға" V бөлімінде әрбір ойыншыга ж еке-ж еке сүрактар койылады жылдам, тез жауап беруі қажет. (Әр дүрыс жа уап 10 үпай). 1-нүска. І.Ш енбер бойыпдагы кез келген нүктен центрмен қосатьгн кесінді.
2.0ртак бөлгіші 1-ге тен сан. ( өзара жай сан 3.Алымы бөлімінен үлкен бөлшек. (бүрыс бөАшек 4.Нәрселерді санаганда колданылатын сан ( натурал сан 5.369 саны 3-ке беліне ме? (ив б.Кабыргасы 1-ге тен квадраттың ayдань неге тен? (1)
60 7.Дәлелденбсйтін түжырьгм не дсп атала ды?
{аксиома) 8.Бағытталған кесінді. (вектор) 9.Бір нүктеден бірдей кашыктыкта жаткан нүктелер жиыны қалай аталады?
10.ОХ осі калай аталады? (абсцисса) 2-нүсқа.
1.Шекбер бойындағы екі нүктені косатын жэне центр аркыльг өтстін кссінді. (диаметр) 2.Көбейтіндісі 1-ге тен бөлшектер қандай санлар деп аталады?
3.640 саны 5-ке бөліне ме? (иә) 4.Алымы бөлімінен кіші бөлшек. (дүрыс бөлшек) 5.Натурал сандар нешеден басталады? (1 -ден) 6.Дәлелденетін түжырым не деп аталады’? (теорема) 7.Жазыңкы бүрыш шамасы нешеге тен? ( 180 градус) 8.Шенбер үзындығынын диаметрге катына- сы нешеге тек? п -дін мәні нешеге тең? (3,14)
9.Биссектрисалары өзара перпендикуляр болатын төртбүрыш. (шариіы, рамб) 10.ОУ осі калай аталады? (ордината) Женімпазды аныктау үшін әділқазы мүше- леріне сөз кезегін берейік.
Актөбе об лысы, Баипшин ауланы. Математикалык блиц - турнир Ж.ТОҚМОЛДАЕВА, Т.Рыскүлов атындағы орта мектептін чүғадімі «Білім ді мынды жығар» такы ры бы м ен өткізген сабағымда окушылардын математи- кадан алған білімдерін терендету, өткен та- қырыптар бойынша білімдерін пысыктау және балалардын ой-орісін кенейту, шығармашы- лыкпен өз бетімен жүмыс істеу кабілетін арт тыру, кисынды ойлау кабілетін дамытудың ен бастысы үйымшылдыкка, бірлікке тәрбиелеу, ізденімпаздықка баулу, үткыр ойға ұтымды жауап беруге дағдыландыруды максат етіп, дәріс барысында жарыс, оз бетімен жұмыс, талдау, түсіндіру секілді әдіс-тәсіллерді кол- дандым. Ал сикырлы шаршьыар, домино, та- ратпа материалдар, плакатка жазылған сандар көрнекілік ретінде пайдаланды. Тәменде сол жүмыс жоспарымды үсынып отырмын. І.Үйымдастыру кезені Мүғалім: Балалар бүгінгі біздін. сабағымыз- дың аты "Бәрін білгім келеді!”. Қазір бәріміз екі топка болінеміз, сабак сайыс түрінде отеді. I топ - " Дидар " II топ - ” Дарын ” Эр топ өз топ басшыларын сайлайды. Тап сырмаларды мұкият ойланып, дұрыс орындак- дар. ІІ.Блиц-турнир. Ойын ш арты.М ұнда эр топка 10 сұрак беріледі.Бір минут ішінде канша сүракка жау ап жерсе сонша ұпай беріледі. іМатематикада колданылатын терминдерді кайталау макса- тында берілген сүрактар бар. Уакыт, бірлік, үзындық. салмак өлшем бірліктерін жэне олар дын арасындағы байланысты менгеру үшіп сүрактар алынды. I тонқа сүрақтар. (әр дүрыс жауап 1 үпай) 1.1 метр 1 дециметрден неше сантиметр артык? (90 см)
2.1 минут 1 сағаттан неше минут кем? (59 минут) 3.50 саусақ көріну үшін неше баланын колы керек?
(5 баіаның) 4 . ’Спутник" жер шарын 103 минутта айпа- лып өтті, ол неше сағат, неше минутта айна- льш
ӨТГІ? ( 1 сагат 43 минут) 5.Жана туган пілдін баласы 1 тоннанын 1/ 8 бөлігін тартады. Жана туылған пілдін бала сы неше кг тартады? (125 кг)
6.Үстелде 5 стакан сүт түрган еді. Әсел 1 стакандағы сутті ішіп, стаканды үстелге койды. Үстелдін үстінде неше сгакан Kajuibi? (5)
7.Бірлігі мен ондығын косканда 2-ге тен бо латын екі таңбалы сандарды ата. (11,20) 61
8.Баспалдак 15 баскыштан түрады. Баспал- дақтың тура ортасындд түру үшін нешінші ба- скышты басу керек? (Сегізінші) II тонка сүрактар. (әр лүрыс жауап 1 үпай) 1.Бір сағаттың бір тәуліктен неше сағаты кем? (23 сагаты) 2.Бір тоннада неше кг бар? (1000 кг) 3.Кит 250 ООО кг. Ол неше тонна? (250 тонна) 4.Ьарыс бір секіргенде 288 сантиметр үзын- дықка секіреді. Неіле метр, неше дециметр, неше сантиметр? (2 м 8 дм 8 см) 5.Түнгі сағат l l -дс жауын жауып турса, 24 сағаттан сон күн шығып түруы мүмкін бе? (жоқ ) 6.Ат жүбы 5 километр жүгіріп өтті. Аттың біреуі неше кшіометр жол жүгіріп өтті? (5 километр) 7.4 және 5 сандарымен жазылатын барлык 2 таңбалы сандарды ата. (44,45, 54, 55) 8.Үстелде 4 алма жатыр, онын біреуі 2-ге бөлінген, үстелде неше алма жатыр? (4)
III.Математикалык домино Ойын шарты. Бір бет қағаздын бір жағына сан, екінші жағына санды өрнек жазылады. Әрбір окушыга бір-бірден домино беттері та- ратылып беріледі. Бастаушы шыгып, домино- нын бірінші тасын кояды, санды өрнегі бар окушы жалғасгырады. Осылай ойын жаіғаса- ды. Кестеден тыс көбейту, бөлу кестесін кай талау мақсатында орындалады. Ауызша көбей- ту жэне бөлу дагдылары калыптасады. I топ (әр дүрыс жауап 1 үпай) 140
22 5 52 100:4 110 88:11
25 20 • 7
8 (8+І8) • 2 эр д ү р ы с жауап 1 үгіай) 64 120:6 20 (10+15) • 10 250 50:25
2 10 • 13 130 8 • 8
ГУ.Жүйрік болсаң, о з ы і і
кор. (ор дурыс жа уапка 1 үпай) Бүл турда оқушыларға әр сүрақтын түсы- на өзіне тиісті жауапты койып шыгу керек. І-топтың тапсырмасы. 1. Геометриялык фигура ( иіариіы) 2.Үшбұрыштын төбесі, бүрышы және ... бо лады
(қабыргасы) 3.Азайту амалынын, нәтижесі 80-20 (60) 4.Доғал, тік, ... бұрыш (сүйір) 5.7 күн- 1... (апта) б.Ең үздік баға (5) 7.24 сағат- 1 ... (тәулік) 8.Қосу жэне азайту ... (имаяы) 9ЛІІарты, сүрағы, шешуі, жауабы (есеп) Ю.Мектептегі окушы жиһазы (парта/ П-топтын гапсырмасы. 1.Уакыт бірлігі
2.90 градус бүрыш (тік) 3.Минут, сағат, тәулік (уақыт) 4.Грамм, килограмм (салмак) 5.Азайту амалынын потижесі 70-10 (бо: 6.Геомстриялық фигура (үшбүрыш; 7.Сүйір, догал, тік (бүрыш) 8.1 апта - 7 (күн) 9.90 градустан кем бүрьшт (сүйір) 10. 24 сагат -1 ( тәулік) У."Кім жььтдам!*’ ( карточка ) Окушыларга крточкада жазылган есептер беріледі. Есепті кім бүрын және дүрыс шы- гарса 5 үпайды сол иеленеді. 1.240 санынын төрттен бірінің жартысыныь үштен екісі неге тен? 1 1 2
240- —• — = 20
4 2 3 2.600 санынын төрттен бірінін жартысы- нын үштен екісі неге тең? 1 1 2
600 = 50
4 2 3 УІ.Сиқырлы шаршылар Тактага 8 карточка жасырынып ілініп түра ды. Әр карточкада әр түрлі сандар жазылған Әр қайсысын кезегімен ашып, балалар олар ды ойша косу керек. Осылайша балалардыь жылдам ойлау кабілетін арттырамыз. Есепт дүрыс шыгарган топка 5 үпай беріледі. 1000 30
40 1000
20 1000
10 1000+30+1000+40+1000+20+1000+10= 4100 VII. Қорытынды.іау. Бсс турдын корытындысы бойынша үггай лар саны саналады. Көп үпай жинаган топк сыйлык беріледі. УІИ.Багалау. Жамбыл облысі» lily калась 62
Математикалык жарыс О.ІЛИЯСОВА, Ө .Ж аңабаев атмндагм орта мектептің мүгалімі Математика апталығында 8-сынып окушы лар арасында өткізілген 7 турдан түратын ма тем атикалы к жарыстын жоспарын усынып отырмын. Ж арыс: 1.Окушы білімді, дарынды, алғыр, озық ойлы болу; 2.0кушылардын ауызша, жазбаша есептеу кабілетін пэнге деген кызығушылығын артты- ра отырып, оз ойын жеткізе білу дағдысын да мыту; З.Үкыптылыкка, байкампаздыкка, төзім- ділікке, тапкырлыкка, ұйымшылдыкка, енбек- ке тәрбиелеу. Көрнекілігі: Созжұмбак, сызбалар, фигура- лар, электронды к оқулықтар, интерактивті такта. Барысы:
1.Үйымдастыру. 2.Әділқазылар алқасын топтармен таныс- тыру. 3.Сайыс 7 турдан түрады. Ә д іс і:С ү р а к -ж а у а п , проблем аны іздеу, іздснуіиілік сссптср шығару, ауызша есептеу. Түрі: топтық сайыс. I топ "Алғырлар" тобы, II топ "Тапқырлар" тобы . Турлары:
1.Кім білімді? 2.Кім жылдам? 3.Ауызша есептеп үйрен. 4.Логикалык сұрактар. 5.0йымды жалғастыр. 6.Кас-кағым сәт. 7.Топ басшыларының жарысы. Әділ қазылар алкасына сөз беру. Қорытындылау. I тур. Кім білімді? І.Төмендегі суреттен Z2, Z 3, Z4 6Ypbiiirra- рынын градустык шамаіарын есептендер? 2.Сыбайлас бұрыштардын біреуі екінші- сінен екі есе үлкен. Осы бүрьгштарды табын дар. З.Гипотенузасы 5 см және бүрыиггарынын бірі 60°тік бүрышты үшбұрыштың катеттерін табыңыз.
л--? у-?
4. Катеттері 20 см және 26 см тік бұрышты үшбұрышкд сырттай сызылған шснбердің ра- диусын табыныз. С=90дм АС=26см
ВС=2П см AJB-?
И тур Кім жыддам? І.Үшбүрыштын к.абырғалары 3 м, 4 м, 5 м. Үшбүрыштан орта сызык бөліп түсірген кіші үшбұрыштын периметрін табыныз. Р -*>
A N К • 2.Тең бүйірлі үшбүрыштын табанына па раллель орта сызыгы 3 см-ге тен. Үшбұрыш- тын периметрі 16 см деп алып, онын қабырға- ларын табындар. В AB, ВС,АС-? Р=16см З.Ромбынын периметрі 40 см диагональда- рының бірі 10 см. Ромбынын бүрыштарын та бындар.
в Р=40см
BD=10 cm Z A Z Æ - ? 63 4.АВСД ромб жэне Z B = 60°, АС = 8 см, Периметрін табу керек. с
АС=8см
Р-? III тур. Ауызша есептеп уйрен. Е >ABCD-
Ж а у а б ы : 27 IV тур. Логикалык сурактар. 1.4 пен 5-тің арасынан кандай танба койы- лганда, 4-тен артык 5 тен кем сан шығады? Жауабы: үтір. 2.Көш едегі өткелді ^жолакты акпен бояп кояды. Егер олардың арасында 30 боялмаған жолак болса. ак жолактар саны канша болға- ны?
Жауабы: 31 ақ жолак. 3.Бөренснін. үзындығы 150 см, онын 1/3 бөлігін кесіи тастады. Қалған бөлігінін. ұзын- дығы канша? Жауабы: 100 см. 4 .Кандай сандарды төнкеріп жазғанда бір жарым есе көбейеді? Жауабы: 6; 66; 666;... V тур. Ойымды жалғастыр. 1 .Оку - ой азыгы, Жаттығу - ... . Жауабы: тән азығы. 2.1сініз болса жүйслі, Сөзіңіз болар ... . Жауабы: киелі. З.Кішіпейілдін абыройы асавд, Тәкәппардын .... Жауабы: күты кашады VI тур. Қас -қағым сәт. I топ
1.a2 +br = с2 кімнін теоремасы? 2.Төрт кабьгрғасы тең төрбурыги? 3.Квадраттық функциянын графигі? 4.Екі нүктенін арасындағы түзу? 5.Катет қандай үшбұрышта болады? 6.Түбір астындагы 225 неге тен. ? 7.Табиғи жарык көзі? Жауаптары: 1.Пифагор теоремасы. 2.Квадрат. З.Парабо- ла. 4.Кесінді. 5.Тікбұрышты үшбүрышта бо лады. 6.15-ке. 7.Күн. II топ
1 .х’ + Ьх+ с •= 0, x, + х 2— - b, х * х 2 = с кімнін теоремасы? 2.Барлык кабыргалары тец параллелограмм 3. 3-ші дәрежелі функциянын графигі. 4.Жарты түзудін баскаша аты. 5.Үшбүрыштын бұрыштарынын косынды- сы 6.Түбір астынла 625 неге тең? 7.Жасанды жарык көзі? Жауаптары: І.Виет теоремасы. 2.Ромб. З.Кубтык. пара бола. 4.Сәуле. 5.180° -қа тен. 6.25-ке. 7.От сіріңке, шам, факел, шьірак. VI тур. Ton басшмлар жарысы Сөзжүмбак шешу. 1.Үлкеп хорда 2.Берілген нүкте 3.Шенбердін екі нүктесін косатын кесінді 4.Геометриялык фигура 5.Шеңбердің нүктелерінен центріне дейінг кашықтык 3 Сөзжүмбак жауаптары: I.Диаметр. 2.Центр. 3.Хорда. 4.Шенбер. 5. Радиус. Қорытынды. Қазылар алкасы екі топты: жинаган упай сандары бойынша жеңімпазді аны ктайды . Ж ар ы ска белсене каты ска окушылар марапатталады. Алматы оолысь Райымбек аудань Д е р е к 2000-2002 ж ы лдар аралы гы -Қ Р білім ж эне ғылым министрі Н үрәлі Бектүрганов. Бұл кезең Қазақстандағы орта білім беретін мектептер саны айтарлықтай артып, яғни 8160-ге ж еткен кезең ретінде тарих бстінсн орын алды. О ның 2016-ы - калалык, 6144-і - ауылдык. Сол жылдардагы мәлімет бойынша біздің елде 1 683 700 бала казакш а, ал I 300 200 бала орыс тіліндс бідім алды. 2002-2003 ж ы лдар аралы гы -Қ Р білім ж оие гылым министрі Ш эм ш а Беркімбаева. 2003 жылы "Казакстан Республикасының 2015 жылғадейінгі білім беруді дамыту тұжы- рымдамасы" жарык корді. Түжырымдаманың максаты - коғамнын жаңа талаптарына сәйкес келетін білімді, кэсіби біліктілігі жоғары жастарды тәрбиелеуге қол жеткізетін сапалы, бәсе- кеге кабілетті білім ордаларын қальштастыру. 2003-2004 ж ы лдар аралыгы -Қ Р білім ж әне ғылым миниетрі Ж аксы л ы к Қүлекеев. 2004 жылы мектеп бітіруш ілердін білімін бағалап, түсу емтиханын біріктіретін Үлгтык бірынғай тест жүйесі зандык күшіне ие болды. 2004 жылы 2004-2010 жылдар ta арналган ҚР білім беруді дамытудын өңірлік багдарла масы кабылданды. Бағдарлама аясында 12 жьтлдыкбілім жүйссі енгізіле басталды. 12 жыл- ды к модельге көш у, ягни окуш ылардын жеке қабілеттерін дамытуға бағытталған жоғары сатыдағы бейіндік ж әне кәсіптік бағдарлы окыту жүйесін калыптастыру - ен күрделі міндеттердін бірі болып санапады. Сод жыды ауы дцы к жердердсгі бідімді дамытудын 2004-2010 жылдарга арналған мемлекетгік бағдарламасы өмірге жолдама алды. 2004-2007 ж ы лдар аралы ғы - KP білім ж әне ғылым министрі Бірғаным Ә йтімова. 2004 жылы Казакстан Республикасында білім беруді дамытудын 2005-2010 жылдарга арналган мемлекеттік бағдарламасы кабылданды. 2007 жылы "Білім туралы" жаңа заңны н редакциясы ж ары к көрді. Білім беруді дамыту дын 2007-2012 жылдарга арналган багдарламасы мен 2007-2011 жылдарга арналған "К азак стан балалары" багдарламасы кабылданды. 2007 ж ы лдан бсрі - KP 'білім ж эн е гылым министрі Ж ансейіт Түймебаев. 2007 жылы "Білім туралы" Занга сәйкес, "Кредиттік окыту технологиясы бойынша оку процесін үйымдастыру срежссі" бскітілді. Крсдиттік окыту технологиясы - білім беру тех нологиясы, өз бетімен білім алу деңгейін көтеру, оку нроиесін ж әне білім көлемін кредит негізінде есепке алуды, білім беруді тандап алған траекториясын рсгламснттсу. 2008 жылы Елбасы "Казакстан Республикасында техникалык ж әне кәсіптік білім беруді дамытудын 2008-2012 жылдарга арналган мемлекеттік багдарламасы туралы" Ж арлыкка жүктеу/скачать 3,49 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|