Ж. Н. Сулейменова А. Эбшкаев, З. Бейсенбайкызы

Демек ауызша диалог туршде уйрету ана Tini ушш ойша жадаяык; 
емес. Эвдчме кггаби тш стильдершщ ерекшелжтерш бидаруде. Штаби тш 
сгальдершн 
1
шшде, 6ip жагынан, керкём шыгарма стал!, еюнпи жагынан, 
гылыми, ресми ic кагаздары стильдер! 
6ip-6ipiHe 
карама-карсы койылады. 
Булардьщ арасындагы айырмашылык тшдщ кызметше байланысты. 
Керкем шыгарма Tini тек карым-катынас куралы гана емес, сопымен каТар 
адамдарга ыкпал жасайтын да курал болады.
Еылым езшщ байкагандарын угымдар, абстракциялар аркылы 
жийактаса, суреткер накты бейне аркылы, айрыкша усак-туйектерд1 
сурыптау жолымен жинактайды. Сондыктан нактылыкты тал ап ету, 
керкем шыгарма стшшпц непзп бёлпе] болады. “ Затгылык - бейненщ 
кажетп санасы” - дейд1 академик В.Виноградов. Сондыктан да керкем 
шыгармада дэн дегеннен repi бидай, тары деп, к,ус дёгейнен repi царга, 
уйрек деп атау анагурлым орынды.
Керкем шыгарма стилшщ айрыкша белпсш айтуда “ сездеп бейне” 
ягни сездщ ауыспалы магынасы мен “ сез аркьшы жасаган бейнеш” 
ажьфатып алу керек. Алгаищысы (сездеп бейне) лингвистикага тэн де, 
eKiHffiici 
(сез аркылы жасалган бейне) эдебиетгануга тэн. Осы екеу! гана 
керкем стильд] жасайды. Керкем стиль мен гылыми стиль субъективн 
жэне эмоциялы эксйрессивтш белгшер! жагынан да ажыратылады. Сез 
енершщ т Ы адамныц жеке ойлауына эсер етепндей экспрессивп 
колданады, гылым т ш угымдар мен формулаларды жасау куралы бола 
отырып, 
экепрессияга 
жол 
бермейд1, 
жалпы 
гылими-логикалык 
гужырымдардь/н белплерг мен касиеттер'ме, езара байланыстылык пен 
абстрактылы шарггылыктьщ жуйесше ие болган белгшерще суйенедь 
Керкем стиль мен гылыми стиль аралыгындагы айырмашылык: 1) 
нактылык-абстрактылык; 
2) 
бейнелш-бейнелшктщ 
жоктыгы; 
3) 
субъёктивтшк-объективтиик, 4) сез1м^сез1мнщ жоктыгы.
Функциялык стильдер курылымдык Жагынан мынандай терт белпсi: 
сеййёудач колдайыйатын аукымы (жер1), сейлеу мшдеп, стияьдш 
6enri>iepi, тшдйс тэсшдер! аркьшы сипатгалады.
Ауызею ceukey. 1. К,оЛданылу аясы: эдетге таныс адамдармен ерюн 
эвдтмеде колданьшады. 2. Мшдеп - карым-катынас. 3. Стильдш белилepi: 
Сейлеу эдетге еркш болады; сездердг, сейяемшелерд1 тавдауда еркшдщ 
сез болый отырган затка, сейлеушшергё автор катынасы бершмейд1 4. 
Тшдш тэсшдер - ауызею сейлеуде, калай болса солай колданылатын 
сездер: Мысалы, сыргауылдай (бойы ec'mmi), арба не квмк (машинаныц 
орнына). Сезш, кецш кушн бшд1ретш сездер: а) кшйрёйту, еркелету 
журнактары: Мысалы, келшж, балакрн, царгатай, царгаш, т.т.; э) солгын 
сапаны керсету: Мысалы: боз-бозалыц, пысьщ-пысыцай, сур-сурцай, кебе- 
тобарсу, су-дымщып. Сурауяы, буйрьщты сейлемдер; лепп сейлем; 
каратпа сейлем; тел сез.
Ресми ic цагаздарыныц mini. 1.К,олданылу аясы: ic кагаздары, 
аньисгамалар, зац кужаттары. 2. Сейлеу мшдетгерк барлык адамдарга 
практикалык мацызы бар маглуматтарды хабарлау, накты жен керсету.

3. 
Стильдш бслгшерь Сейлеу эдетте ресми (катан) болады, дэл, eni6ip 
бултаксыз болады. 4.Тшдш тэсщцерп 
итаби, ресми сездер мен 
сейлемшелер (шешш кабылдап, дэид1 дакылдар, ецбек е т м д ш п ), 
жайылма, хабарлы сейлемдер.
. Гылыми сейлеу mini. 1. К,олданылу аясы: гылыми ецбектер мен 
такырыпта сейленген сездерде (лекция, баяндамаларда) жумсалады. 2. 
Сейлеу мшдеттерп зат, кубылыстыц жалпы, непзп белгшерш хабарлау, 
кубылыстардыц себебш тусшд1ру. 3. Стильдж белгшер1. Сейлеу эдетте: 
жалпылама - дереказ (агаштыц 

жүктеу/скачать 6,39 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: