Жаңа экономикалық саясат жылдарындағы Қазақстан

Жаңа экономикалық саясат

жылдарындағы Қазақстан

 

Х.Досмұхамедов атындағы Атырау университеті

Орындаған: Гауһар.А  Асемай.О Гүлназ.А

Жоспар

1.Жаңа экономикалық саясат

жылдарындағы өзгерістер

2.Өлкедегі ашаршылыққа қарсы күрес

3.Жер-су реформасы

Жаңа экономикалық саясат жылдарындағы өзгерістер

Шетелдік интервенция мен азамат соғысы аяқталғаннан кейін Қазақстанда экономикалық, әлеуметтік

және саяси жағдай елдің орталық аудандарымен салыстырғанда ауыр болды. Қазақстанның 307

кәсіпорынның 250-і жұмыс істемеді. Қазақстанда мұнай өндіру 4 есе, Қарағанды көмірін өндіру 5 есе

қысқарды, ал мыс кенін өндіру мүлде тоқтап қалды. Риддер кеніштері, Екібастұз көмір орындары және

Спасск байыту фабрикасы толық істен шықты. Өлке халық шаруашылығының жалпы өніміндегі

өнеркәсіптің үлесі 1920 жылы небары 6,3 % болды. Республиканың ауыл шаруашылығы құлдырап кетті.

Егіс көлемі Орал губерниясында 2 еседен астам, Жетісуда 3 еседей қысқарды. Мал саны да едәуір азайып,

29,9 млн. – нан 16,3 млн. – ға дейін кеміді.

Кеңес үкіметі еңбекшілердің жағдайын жеңілдетуге ұмтылып, 1921 жылдың бас кезінде Түркістан Халық

Комиссарлары Кеңесі халыққа азық – түлікті, отынды тегін босату туралы, коммуналдық қызметтерді тегін

көрсету туралы, ақысыз асханалар ашу туралы декреттер қабылдады.

Алайда, зорлық – зомбылыққа негізделген азық – түлік саясаты сәтсіздікке ұшырады. Күйзелген шаруалар

наразылық  білдіре  бастады.  Қостанай,  Ақмола,  Орал,  Семей  облыстарында  көтеріліс  ошақтары  пайда

болды. 1921 жылы ақпан айында патша армиясының полковнигі Николаев пен Есаул Токарев бастаған

25 мың адамнан тұратын отряды Петропавл қаласында Кеңес үкіметі органдарының үйін қиратты. 1921

жылдың  наурызында  Орал  губерниясының  территориясында  Сапожников  отрядының  қаруланған  10

мыңнан  астам  бүлікшілері  әрекет  етті.  Қарқаралы  уезінде  70  –  тен  астам  партия  және  Кеңес

қызметкерлері көтерілісшілер қолынан қаза тапты.

XX ғасырдың 20 жылдың басында ауылдар мен селоларда халық наразылығының ұлғаюының себептері:

- Мемлекеттің еңбекші халыққа қолдану саясаты (азық – түлік салғырты);

- 1921 – 1922 жылдардағы жаппай ашаршылық;

- Мал шаруашылығының ауыр жағдайы;

- Егін алқаптарының күрт азаюы.

Осы жағдайлардан азық – түлік салғыртының орнына азық – түлік салығын енгізудің қажеттілігі айқындала түсті.

1921 жылдың 8 – 16 наурызда өткен партияның X съезі салғырттан азық – түлік салығына көшудің, жаңа экономикалық саясатқа

(НЭП – ке) көшудің қажеттігін негіздеп берді.

Жаңа экономикалық саясаттың белгілері:

- Азық – түлік салығының енгізілуі.

- Сауда еркіндігі.

- Жерді және ұсақ кәсіпорындарды жалға беру.

- Ауылшаруашылық және несие, тұтыну кооперациясын дамыту.

- Кәсіпорындарды шаруашылық есепке көшіру.

- Еңбек міндеткерлігін жойып, жалдамалы еңбекті қолдану.

Жаңа экономикалық саясаттың мәні – салғыртты салықпен ауыстыру болды.

Салықтың мөлшері салғыртқа қарағанда (2,5 есе) аз болды. Шаруалардан алынатын ауыл шаруашылығы өнімдерінің мөлшерін

салықпен шектеу ауыл – селолардың қалалармен байланысты нығайтуға жол ашты. Шаруалар басы артық өнімдерін қалаларға

апарып сатып, тұрмыс жағдайын түзеуге мүмкіндік алды.

Орынборда 1921 жылы маусымда өткен облыстық бірінші құрылтай партия конференциясы жаңа экономикалық саясатқа көшуді

мақұлдады.

Жаңа экономикалық саясатпен бірге тоталитарлық, авторитарлық басшылыққа көшу басталды.