Жакыпбек Алтаев, Аманжол Ңасабек философия тарихы
жүктеу/скачать 20,78 Mb. Pdf көрінісі
|
Философия тарихы Ж Алтай, Қасабек А. 3
| Ш ығыс философиясы
2 2 9 гізделген (үнді тілінен аударғанда, «йога» - бірлік, одақ дегенді білдіреді). Сон- дықтан Ауробиндоның бүкіл философиялық-діни жүйесі «интегралды йога» деп аталады. Бұл жүйенің негізгі мақсаты - адам өмірінің барлық саласында құдірет- тілік, қасиетгілік орын алып, тұрақтануы, ягни адамның табиғатын, іс-әрекетін, акьш-парасатын рухани дамытып, тазарту. Рухани тазарту арқылы адамдар абсолю тен жақындасады. Ол абсолют, Ауробиндо бойынша, абстрактілі Брахман. Брахман - барлық жерде өмір сүре- тін субстанциялық басталыс. «Барлық шындық, олардың барльщ бөліктері мен көріністері - Брахман. Брахман - бұл абсолют, трансценденттік байланыстан тысқары, космостан жоғары болмыс, ол - космостың тірегі, космикалық «Мен» өмір сүруінің негізі». Упанишадаларда Брахман екі формада қарастырылады: атрибутивті (айқын- далатьш) - Сагуна (Апара) және атрибутивті емес (айқындалмайтын, Жоғары) - Ниргуна (Пара). Ауробиндо Пара (Ниргуна) - Брахманды қолданады. Пара- Брахман - анықталмайтын, түрсіз, сапасыз, демек, өзгермейтін болмыстың алғаш- қы бастамасы больш табылады, ягни Пара-Брахман абсолютке тепе-тең: «Пара- Брахман» - бул барлығы, ал осы барлық - Пара Брахман». Пара-Брахман мэні үш веданталық бастамадан тұрады: - онтологиялық - сат (болмыс); - гнесеологиялық - чит (білім); - этикалық - ананда (шаттану); - Пара-Брахман - сат+чит+ананда. Бұл ұғым философияда қандай қызмет атқарады? Оның дүниетанымдық про- цесте алатын орны көп. «Ештеңемен шектелмеген, ештеңеге тәуелсіз обьектив- ті дүниеқұрылым субстанциясьша қызмет ету осымен анықталады». Бұдан оның философияның жүйесінің объективтік-идеалистік негізде екенін көреміз. Брахманды қолдай отырьш, Ауробиндо адам ақыл-парасаты дүниені, әлем- ді танудағы қызметі нашар «рационалдылықты» жоққа шығарады. Ол «интел- лектуалдылықты» адамның жоғары қасиеттерінің бірі деп көрсетеді. Ауробин- доның философиялық жүйесінде тағы да бір елеулі орынды ақыл-парасаттың иерархиясы алады. Ақыл-парасаттың ең төменгі сатысы - адам өмірінің «күнде- лікті» (Mind) ақьш-парасаты. Бірақ адам бұл сатымен шектелмеу керек, яттямның йзлссі сатысы - жоғары ақыл-парасат (Hidher Mind), бұл саты да- «ерік бостанды- ғы» аспектілері, ақиқатты тануға деген (аспе) талпыныс қальнггасады. Одан кейінгі сатыда сәулеленген ақыл-парасат «көру» арқылы көрініс табады. Төртінші сатыда - интуитивті ақыл-парасат өзінің атына сай алдынгы орынға интуицияны қояды: «Интуиция дегеніміз - сэуленің шағылысы немесе жарыісгың жарқырауы, былайша айтқанда, ол мистикалық жарық, оньщ алдында кәдімгідей адам ақьілы түнереді». Келесі саты - Суперақыл - Брахман қабілетін түсіну деңгейі. Ең соңғы, ең биік саты - жаһандық ақыл-парасат деңгейі. Бұл деңгейді буддизмдегі Нирванамен теңестіруге болады. Ауробиндо Гхош, сонымен қатар әлем дамуының зандылықтарын - инволю ция мен эволюцияның негізін ашып берді. Эволюция нәтижесінде ең алдымен ақйл-парасат пайда болады, ал ақыл-парасаттан таным күші қалыптасып, таным |