Жалпы білім беретін мектебінің 9-11 сынып оқушыларына арналған қазақ тілінен диктант жинағы
жүктеу/скачать 270,58 Kb.
|
9-11 сынып оқушыларына арналған диктанттар жинағы
- Бұл бет үшін навигация:
- 45 Қоян өзін қалай қорғайды
| 103 сөз, «Ол кім? Бұл не?» кітабынан.
№41 Қарақұрт Таң атып, күн батқанша тыным көрмейтін қойшы бала әбдеп шаршады. Ол ши түбіне жантая кетті. Әлден уақытта білегі тыз етті. Бала өзін қарақұрт шаққанын білді. Қойды ертерек ауылға қарай қайтарды. Атасы немересініц жайын біле қойды. -Ісікке айран жақ. Удың уытып қайтарады, сүт бер,-деді. Кеш батты. Бала ессіз аунақшып жатыр. -Ісікті жұлдызға көрсетсек қайтеді?-деді апасы. Бір дуасы тиетін шығар деген оймен баланы далаға демдеп сүйемелдеп шығарды. Атайдың көзі қарақұрт сияқты тарбиған бес жұлдызға түсті. Осы кеш қос қария әлгі жұлдызға жалбарынумен болды. Қанша дегенмен өсіп келе жатқан жас қой, дерттің беті қайтып, бала басын көтерді. Содан бері қарақұрт сияқты белі қайқиған іркес- тіркес жұлдыздар Қарақұрт атанды. Оны ғылым тілінде Кассиопея дейді. 107 сөз, «Баддырған» журналынан. №42 Араша Шілде. Айнала күйіп тұр. Мұндайда суға шомылу бір рақат қой. Ауыл шетінде шағын көл бар. Солай қарай бет алдым. Бір кезде жан ұшыра қанқылдаған қаз даусы естілді. Бұрылып артыма қарасам, тура маған қарай қос қанаты жалпылдап, ата қаз жанұшырып келеді. Әу баста оның бұл қылығына таңырқай қарап тұрдым. Дегенмен, бір қауіптің төнгенін де іле ішім сезе қойды. Қаз қос қанатын жайып, таяп қалды. Оны салпаң құлақ ит қуып келеді. Қаз мені ес тұтып, аяғыма орала кетті. Ит бас салуға бата алмай, таяқ тастам жерде шоқиып отыр. Араша түсер деп келгенде, қайтіп көңілін қалдырайын. Итті таяқпен қуып жібердім. Енді қауіпсіз екенін сезді ғой деймін, қаз аяндап көлге қарай бет алды. 110 соз, «Балдырған» журналынан №43 Қу қарға Есік алдында жүр едім. Кенет қарғалардың шуласып, әлденеге таласып жүргенін көрдім. Не де болса андуға кірістім. Қарға деген өте сақ, сезімтал құс қой. Менің тықырымды сезді ме, дүр етіп ұша жөнелді. Демде, көкке көтерілді. Бұлардың соншама таласып, шұрқырасып жүргендері не нәрсе деген оймен әуестеніп, бағанағы жерге келдім. Міне, ғажап! Жаңағы біреуінің екі аяғына қысып алып, қашып жүргені кәдімгі тауықтың жұмыртқасы екен. Біреуі жұмыртқаны шоқып, тұмсығымен сәл ғана тесіпті де, ішіндегі сары уызын ішіп кетіпті. Ал қалғандары оның бос екеніне күмәндәніп, таласқа кіріскен. Бірақ қарғалар өте ұйымшыл келеді. Бірде олардың өреге жайылған құрт- ірімшіктерді кезекпен тасып жургендеріне куә болғаным бар. 100 сөз, «Ұлан» газетінен №44 Белгі Жануарлардың бір-біріне беретін белгілері аз емес. Сол белгілер арқылы бір-біріне көп нәрсені хабарлай алады. Ит үру арқылы қауіпті сездіреді. Ал құмырсқалар бір-біріне мұрттарын түйістіру аркылы өз туысы немесе бөтен екенін айырады. Бал араларының белгілері мүлдем ерекше. Барлаушы бал аралар омартаға қайтып оралғап соң, кәрезге қонады да, күрделі бір биді орындай бастайды. Ызыңдап жүріп, сегіз саны тәрізді шеңберлер жасап, бүйірлерін қаққылайды. Жұмысшы бал аралар оның әрбір қимылын қалт жібермей, бақылап отырады. Қозғалысының жылдамдығына, жасаған шеңберлерінің үлкен-кішілігіне, қарынын жиі немесе сирек көтергеніне қарап, бал аралары барлаушы араның тауып қайтқан тәтті шырыны-нектарға бай гүлдерінің қай тұста екенін жақсы түсінеді. Би аяқталысымен бал жинаушы аралар омартадан ұшып шығып, барлаушы араның барлап қайтқан жерін адаспай дәл тауып барады. 111 сөз,«Негеш» балалар энциклопедиясынан. №45 Қоян өзін қалай қорғайды Қоянның өткір тырнағы да, азулы тісі де жоқ. Оның есесіне ұп-ұзын сақ құлағы мен желдей ескен жүйрік аяғы бар. Оның жауы көп, ал одан құтылудың жолы біреу-ақ, онысы: қауіп-қатерді дер кезінде сезіп-біліп, зыта жөнелу. Қоян желдей есіп, зымырайды жәнс оның үстіне ізінен адастырып кетеді. Ал енді мықты болсаң, ізін кесіп көр. Демек, бұл қоянның қорқақтығы емес, нағыз сауысқандай сақтығы болып табылады. Дегенмен, қоян кейде өзін басқаша да қорғай алады. Ол жапалақты немесе үкіні дер кезінде байқай қалса, шалқасынан жата қалады. Мұндайда оған жақындамаған жөн, өйткені оның артқы аяқтары кәдімгідей қауіпті, күшті болады. Теуіп жіберсе, жапалақ пен үкі түгіл итті де оңдырмайды. жүктеу/скачать 270,58 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|