Жалпы білім беретін мектебінің 9-11 сынып оқушыларына арналған қазақ тілінен диктант жинағы
жүктеу/скачать 270,58 Kb.
|
9-11 сынып оқушыларына арналған диктанттар жинағы
- Бұл бет үшін навигация:
- 140Ана тілі туралы
- 141 Жаңа Астана
- 142 Жұлдызшы
| 107 сөз, журналдан
№139 Ана тілі. Әр халықтың өз ана тілі болады. Қазақ халқының ана тілі - қазақ тілі. Ана тілін адамдар кішкентай кезінен әқе-шешесінен, әжесі мен атасынан үйренеді. Ер жеткенде халықтан, мектептен, кітаптан, газет пен журналдардан, радио мен теледидардан, кинотеатр мен театрлардан үйренеді. Қазақ тілі - бай тіл. Ол - қазақ халқының жазуы, кітабы, мектебі жоқта ұстазы болған тіл. Қазақ халқы ана тілінде дүние жүзіне әйгілі болған «Алпамыс», «Ертарғын» сияқты батырлар жырын, «Қыз Жібек», «Қозы Көрпеш - Баян сұлу» сияқты ғашықтық жырларын шығарған. Халқымыз ертегілерге, мақал - мәтелдерге өте бай. Бұл тілді үйренсең, осыларды өзің де оқисың. Қазақ тілі түркі тілдерінің тобына жатады. Түркі тілдерінің тобынан тараған халықтар бір-бірін еркін түсіне алады. Сол себепті бұл тілдер өзара туыстас тілдер болып есептеледі. Ал қазақ, қарақалпақ, ноғай, татар, башқұрт тілдері бір-біріне өте жақын, өйткені бұлар жалпы түркі тілдерінің бір тармағы - қыпшақгноғай тобына жатады. 135 сөз,газеттен №140Ана тілі туралы Ана тілің анаңның ақ сүтімен нәресте кезіңнен бойына сіңеді. Тіл - халықтың байлығы. Мысалы, біздің қазақ халқы жер бетінде өмір сүріп келе жатқаннан бері басына кешкен өмірі, ерлік істері, аңыз, ертегілері, шығарған жырлары табиғат пен қоғам құбыластарының атаулары, көрген-білгені, жалпы дүние жайындағы ұғым-түсініктері, ойы, сезімі - бәрі де ана тілімізде шығарылып, ана тілімізде дамып, атадан балаға мұра болып келеді. Демек, ана тіліміз - бүкіл қазақ халқының игілігі, байлығы. Ол халқымызбен бірге жасап, бірге дамып, ру тілі, тайпа тілі, ұлт тілі деген кезеңдерді басынан өткізіп, мемлекет тілі дәрежесіне көтеріліп отыр. Тілімізді сақтап, дамыту - бәріміздің қасиетті міндетіміз. Ең алдымен қазақ қазақша, ана тілінде сөйлеуі, жаза білуі керек. Ана тіліміздің шұрайлы асылдарын, қуатты күшін жетік білу қажет. 114 сөз,журналдан №141 Жаңа Астана Ақмола - Есіл өзенінің жағасында аққайрақ тастан әдемілеп жасаған мола (ескерткіш). Бесінші, алтыншы ғасыр бойы бұл маңда ерекше көзге түсіп тұрған. Содан бері сол әдемі-ақ мола сол өлкенің атына айналып, салынған қала да Ақмола деп аталып кеткен. Қала 1832-ші жылдан бері Ақмола деп аталып келеді. 1961-ші жылы Н.С.Хрущевтің ұсынысымен ол «Целиноград» аталды, 1996-шы жылдан бері «Ақмола» атын қайтарып алып, Республикамыздың жаңа астанасы болды. Бұл қала да - ірі өндіріс және ауыл - шаруашылығы, мәдениет орталығы. Сонымен қатар ол - ірі астықты өлке. 1999 жылдан бастап, Ақмола Астана қаласына айналды. Қазір Астанада көптеген құрылыс жұмыстары жүріп жатыр. Болашақта Астана жер бетіндегі ең ірі астаналардың қатарына қосылады. 103 сөз, газеттен №142 Жұлдызшы Қазақтар өз өмірінде, тұрмысында көк жүзіндегі жұлдыздарды көп пайдаланған. Соған байланысты олардың әрқайсысына ат қойған. Мысалы: Жетіқарақшы, Үркер, Темірқазық, Таразы, Шолпан т.б, санай берсе жүзден асады. Міне осы жұлдыздарға ат қойып, сырын ашқан адамдарды халық жұлдызшылар дейді. Мұндай жұлдызшылар ежелгі түркі тайпалары мен қазақ арасынан көп шыққан. Олар жыл мезгілдерін, мал төлдеу, бие байлау, күзем алу, көктеуге, жайлауға, күзеуге, қыстауға көшу мерзімдерін көпшілікке айтып отырған. Жұлдызшылар көшпенділер өмірінде елеулі роль атқарған. Кейбіреулері бал ашып, адамның болашағын болжаған. Жетіқарақшы сырт көзге шөміш сияқты болып көрінеді. Темірқазық - ең жарық жұлдыз. Қазақтар Шолпанды таң жұлдызы деп атайды. Жақсы көрген адамын «мандайымдағы Шолпаным», «Жарық жұлдызым» дейді. Қазақ халқы ежелден - ақ Үркерге қарап уақыт белгілеген. Халқымыз Үркерден басқа жұлдыздар арқылы да мезгіл мен ауа райын ажырата алған. 124 сөз, газеттен №143 Тобыл Тобыл - Қазақстанда Қостанай облысында және Ресейдің Қорған, Төмен облыстары жеріндегі өзен. Осымен аттас Төмен облысында қала, Қостанай облысында поселке және темір жол стансасы да бар. «Тобыл» сөзінің алғашқы мағынасы, зерттеу жұмысы бұған дейін болған жоқ. В.В.Радловтың айтуынша, телеуіт тілінде «Тобыл» сөзі-биік, айбынды мағыналарында көрінсе, қазақ тілінде «тазарту, жарып - өту бұзып өту» ұғымында қолданған. Бұл өзенге құятын салалар да біршама баршылық. Тасыған кезде суы мол, сондықтан да жолындағы кедергіні бұзып өте берерліктей күші бар. Міне, осындай қасиеті үшін, «Тобыл» атауы берілген болса керек. Тобыл өзенінің жағасында қазақтың біртуар ұлдары Ыбырай Алтынсарин , Бейімбет Майлин және тағы басқа ұды адамдар туған. жүктеу/скачать 270,58 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|