Жалпы білім беретін мектебінің 9-11 сынып оқушыларына арналған қазақ тілінен диктант жинағы
жүктеу/скачать 270,58 Kb.
|
9-11 сынып оқушыларына арналған диктанттар жинағы
- Бұл бет үшін навигация:
- 136 Балтатұмсық
- 137 Ақын тұлғасын жасау
| 102 сөз, газеттен
№135 Ыбырай Алтынсарин. Ыбырай Алтынсарин 1857 жылы Орынбордағы мектепті «өте жақсы» деген бағамен бітірді. Бірақ жасынан Ы.Алтынсарин өз халқын өте жоғары бағалаған, оны жан- тәнімен сүйген, халқының нағыз патриоты болған. 1860 Алтынсаринге қазақ балалары үшін бастауыш мектеп ашуы тапсырылады. Бірақ мектеп үйі, оқу құралдары болмайды. Облыстық басқарма мектеп ашуға салқын қарайды. Бірақ, Алтынсарин бұған мойымайды. Ауылды аралап, халыққа мектептің пайдасы туралы әңгіме жүргізеді. Жұрттың оқуға ынтасын арттыру үшін, біраз балаларды өз үйінде оқытады. Алтынсарин өзінің ардақты борышы - балаларды оқыту деп түсінді. Ы.Алтынсарин - әрі педагог, әрі ақын, әрі жазушы, әрі аудармашы және публицист. Әдебиет саласында негізгі еңбегі балаларға арналған. Алтынсарин - балалар әдебиетінің атасы. 128 сөз, газеттен №136 Балтатұмсық Біздің Алатауда балтатұмсық дейтін кішкентай құс бар. Оны жұрттың бәрі біле бермейді. Өйткені балтатұмсықтың жазбен жұлдызы қарсы. Жаз бар жерге ол жоламайды. Бар өмірін таудың қарлы, боранды жерінде өткізеді. Тек қыста ғана сырғып етекке түседі де, көктем лебі білінісімен, қайтадан биікке жөнеледі. Балтатұмсықтың кеудесі мен басы қара қоңыр, бауыр жағы сарғыш көк болады. Балтатұмсықтың өмірін бақылай жүріп, мен бір нәрсеге қайран қалдым. Олар итмұрын бұтасына қонып алады да, ертеден кешке дейін тынымсыз, жемісін жеумен болады. Жай отырған бір қалпын көрмейсің. ...Мен дүрбімді бергі шеткі ең жақын балтатұмсыққа бағыттап, бақылаумен болдым. Ол бұтақтан үп-үлкен итмұрынды үзіп алды. Өткір тұмсығымен қақ бөліп жарды да, қардың үстіне қойды. Жарылған жемістің ішінен бидай дәнінің үлкендігіндей дәнді шоқып алды. Күні бойы дамылсыз еңбектенгенде балтатұмсықтың қорық ететіні, міне, осы кішкентай дән екен ғой. Оның өзін де соншалық азаппен, қажырлы еңбекпен алып жейді. 138 сөз, Әлімқұл Буркітбаев №137 Ақын тұлғасын жасау Роман жазам деген ойда жоқ шәкірт кезімде, атам Әуездің әңгімелерін ұзақ тыңдайтын едім. Ол Абайдан біраз жас үлкен еді. Құнанбай туралы да жақсы білетін. Абайдың алғашқы әйелі Ділдані де сол жылдары көрдім. Абайдан соң он жылдан кейн барып дүние салған, оның айнымас, азбас жары Әйгерім небір жағдайларды әңгімелеп берді. Материал жинай жүріп, Абайдың достарымен, жаулармен де әңгімелесіп көрдім. Ізденудің арқасында болашақ қаһарманым туралы аса көп материал жинадым. Бірте-бірте өз халқының көкірек көзі болған Абаймен бірге мен де сол халықтың жан-жүрегін ұғуға сол бір абзал қалпында ашып беруге, жайып салуға тырыстым. Жас Абайдың жалын атқан сезімі, жігіт ағасы болған. Абайдың толғаулы ойлары мен әрекеті, кәрілік, мендегең шақтағы халық қамқоры, халық ұстазы болған Абайдың тартысы мен қасіреті - міне, осының бәрі сол дәуірдегі халықтың да жаны мен жүрегін ұғуға бастайтын, жол еді. Абай бейнесіне мен осындай ойлармен ден қойып едім. 136 сөз,журналдан №138 Манас «Манас» - қырғыз халқының ауыр бір дәуірінің бейнелейтін батырлық дастан. Манасшылар -өте талантты, ауруақты жыршылар. Манас - қырғыз халқының ең ержүрек, сүйікті батыры. Оның жорықтары мен бастан кешірген оқиғалары - эпостың негізгі тақырыбы. Эпоста Манастың өзгермейтін ұлылығы айырылмас, айнымас адал достары суреттелген. Сонымен қатар Манас батырдың опасыз, қанағатсыз дұшпандары да шебер бейнеленген. Манастың сүйікті жары Қаныкей -ақыл- парасаты келіскен жан. Жырда көшпелі халықтың думан- сауықшыл, жарқын, жайдары мінездері әсерлі суреттелген. «Манас» - бүкіл халықтың мұқалмас қуаты, ерлігі күшінің әсерленіп берген жиынтығы. Бұл дастан қырғыз фольклорының тамаша туындысы. «Манас» пен «Шахнама» кейіпкерлерінің тағдыры мен сипатында көптеген ұқсастық бар. Дастан көптеген халықтардың тіліне аударылған. Қырғыз Республикасының астанасы Бішкек қаласында Манас батырдың ескерткіші бар. жүктеу/скачать 270,58 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|