Ацетилен өндірісі және оны қайта өңдеу. Оның химия өнеркәсібінде қолданылуы.
Ацетилен HC CH түссіз газ, таза күйінде аздап эфирдің иісі болады, қайнау температурасы - 83,8 тығыздығы – 1,0896 г/л. Ацетиленді СН≡СН алғаш 1836 жылы Эдмунд Дэви ашқан, 1862 жылы француз химигі Бертоле синтездеп алған. Ацетиленге қосылу реакциясы тән, ол екі сатыда жүреді: алдымен этилен, одан кейін алкан туындылары түзіледі.Ацетилен ауамен жəне оттегімен араласып қопарылғыш қоспа түзеді. Ацетиленді табиғи газды электрокрекингтеу, термототықтыру крекингі, пиролиздеу арқылы және плазмохимиялық жолмен де өндіреді. Ацетилен 5000°С температурада немесе 0,2 МПа қысымда жарылғыш келеді. Ацетиленді өндірісте кальций карбидінен жəне метаннан өндіреді. Кальций карбиді 1800-2000 температурада электр пеште сөндірілмеген əктің кокспен əрекеттесуінен түзіледі.
Кальций карбиді сумен жанасқанда ацетилен жəне кальций гидроксиді бөлінеді:
Қазіргі кезде ацетиленді алудың негізгі тәсілі метанды және табиғи газды пиролиздеу болып табылады.
Метан пирорлизінің механизмі. Сұлба бойынша метилен (:СН2) радикалынан алдымен этан түзіледі, содан соң дегидрлеу реакциясы нәтижесінде этилен түзіледі, этилен әрі қарай ацетиленге дейін дегидрленеді:
СН4 :СН2 + Н2 :СН2 + СН4 СН3СН3 СН3СН3 СН2 = СН2 + Н2 СН2=СН2 С2Н2 + Н2 Термототықтандыру крекингі (пиролиз). Бұл үрдіс оттегінің қатысуымен жүреді, экзотермиялық. Бұдан бөлінген темература крекинг үрдісінің оптималды температурасын ұстауға пайдаланылады. Термокрекингке керекті жылуды метанның бір бөлігін жағу арқылы алады:
