Жалпымәлімет: Хромосомалардың әртүрлі белгілердің дамуын анақтау қабылетін олардың ішіне кіретін нуклеин қышқылдары атқарады. ДНҚ-нің ең бірінші генетикалық маңызың дәлелдеу 1928 жылы бактериолог Ф. Гриффитстің пневмакокктарға трансформация қабылетін ашу болды. ДНҚ-нің құрылысының ерекшелігі оның екі негізгі атқаратын жұмысын қамтамасыз етеді: аутокаталитикалық және гетерокаталитикалық.
Тапсырма 1.ДНҚ-нің құрылысын оқып,танып негізгі ерекшеліктерін еске алып құрылыс моделін салындар.
Тапсырма2. ДНҚ мен РНҚ құрылымын оқып танып таблицаны толтырындар.
ДНҚ менРНҚ-нің құрылысының салыстырмалы мәліметтері.
Тапсырма3. Кесте мәліметтері бойынша әртүрлі түрлердің ДНҚ-сының ерекшеліктерін анықтандар.
Нуклеидтерсанымол.Процент
Нуклеотид
Объект
тердің
аденин
гуанин
цитозин
тимин
ерекшелік
коэффицие
нті
А+Т / Г+Ц
Адам
30,9
19,9
19,8
29,4
Қой
29,3
21,4
21,0
28,3
Тауық
28,8
20,5
21,5
29,2
Таспақа
28,7
22,0
21,3
27,9
Лосось
29,7
20,8
20,4
29,1
Теңіз кірпісі
32,8
17,5
17,3
32,1
Шегіртке
29,3
20,5
20,7
29,3
Есептуе мен қорытынды:
Тапсырма4. Өздерін құрған (30 нуклеотид) ДНҚ молекуласының жартылайконсервативті репликациясын өткізіндер.
Тапсырма5. Келесі есепті шығарындар: ДНҚ молекуласында 880 гуанин нуклеотиді анықталған немесе жалпы ДНҚ молекуласының нуклеотидтерінің 22 проценті. Басқа нуклеотидтердің саның және жалпы молекуланың ұзындығын анықтандар.
Тақырып 6. Генетикалықкод.
Мақсат: Генетикалық код оның триплеттілігі, бірін бірі жаба алмайтындығы, өзіне тән сипаттығы және универсалды екені жөнінде ұғым, ген (цистрон) жөнінде, оның мутацияларға мүмкіншілігі жөніде ұғымды дамыту.
Жалпымәлімет: Генетикалық кодтың структурасының болатын варианттарын қараған теориялық жұмыстар 1953 жылы Д. Ж. Уотсон мен Ф. Крикнің ДНҚ структурасына арналған статьяса жарияланған соң басталды. Сол кезеңнің ең маңызды жетістігі болып, кейін эксперимантальді дәлелденген, код триплетті, бірін-бірі жаба алмайтындығы өзіне тән сипаттығы және универсальдығың анақтағаны болды.
Тапсырма 1. 200, 300, 400 аминқышқылынан тұратын белок тізбегін кодтайтын нуклелтидтер мен кодондар саның анақтандар.
Тапсырма2. Генетикалық кодтың бірнеше кодондармен анықталу мүмкіндігін біле отырып, келесі полипептидті тізбекке сәйкес келетін РНҚ молекуласының мүмкін варианттарың құрындар.
- ФЕН – ТИР – МЕТ – ЦИС – ТРИ –
Тапсырма3. Генетикалық кодтың бірін-бірі жаба алмайтының біле отырып 27, 75, 2973 нуклеотидтен тұратын ДНҚ молекуласымен кодталған полипептид тізбегіндегі амин қышқылының саның анықтандар.
Тапсырма4. Генетикалық кодтың универсалдығың біле отырып, әртүрлі түрлердің бір полипептидті тізбегін кодтайтын ДНҚ молекуланы құрындар.
- фен-сер-тир-цис-лей-про-глу-гли-
Адам қой тауық лосось шегіртке
Тақырып 7. Белоктіңсинтезініңгенетикалқмеханизімі. Мақсат: Белоктің синтезі геннің ең маңызды жұмысы, өзіндегі информацияны белоққа айналдыру жөнінде ұғымды қалыптастыру. Жалпымәлімет: Ген – ол ДНҚ молекуласының бөлгі. Геннің өзі өзі көбейту және өз жұмысын атқаруы тікелей көшіру процестермен, ДНҚ, РНҚ, белоктар – макромолекулалар синтезімен байланысты. Генеитикалық информацияны өзін өзі көбейтуге репликация процесі, ішінде сақталған информацияны балокқа айналдыруға – транскрипция, немесе иРНҚ синтезі және трансляция немесе белок синтезі жауап береді. Транскрипцияда үш стадия ажыратады: инициация, элонгация және терминация. Трансляцияда амин қышқылдарының активациясы, тРНҚ аминоацилденуі және тікелей трансляция стадияларын ажыратады.