Жануар физол


Су  мен  минералды  заттар  алмасуының  реттелуі



Pdf көрінісі
бет217/504
Дата31.12.2021
өлшемі9,54 Mb.
#23072
1   ...   213   214   215   216   217   218   219   220   ...   504
Байланысты:
Zhanuarlar-fiziologiyasy Nesipbaeb

Су  мен  минералды  заттар  алмасуының  реттелуі.  Су  мен  тұздардың 

алмасуын  реттейтін  орталық  та  гипоталамуста  орналасқан.  Бұл  жерде 

денедегі  электролиттер  концентрациясының  өзгерістерін  сезінетін  ерекше 

осморецепторлық  торшалар  болады.  Осы  торшалар  қозуының  салдарынан 

жүйкелі-рефлекторлық  немесе  гуморальдық  жолмен  бөлу  органдарының 

қызметі өзгеріп, ауытқыған осмостық қысым қалпына келтіріледі. 

Аталған  орталыққа  денедегі  су  мөлшерінің  ауытқуларын  төрт  түрлі 

рецепторлар хабарлап отырады. Олар ауыз қуысының кілегей қабығындағы 

рецепторлар  (кебірсінуден  қозып,  сусау  түйсігін  тудырады),  қарынның 

кілегей  қабығындағы  барорецепторлар  (қарын  қабырғасының  семуін 

сезініп,  шөлдеу  түйсігін  тудырады);  ұлпалардағы  осмостық  қысымының 

өзгерістерін  хабарлайтын  осморецепторлар;  тамырлар  арнасындағы  қан 

мөлшерінің өзгерістерін сезінетін волюм- рецепторлар.  

Денедегі  су  мен  минералды  тұздардың  алмасуын  реттеуде  вазопрессин 

құрамына  енетін  антидиурездік  гормон  (АДГ)  маңызды  рөл  атқарады. 

Қазіргі деректерге сəйкес бұл гормон гипоталамустың паравентрикулярлық 

жəне  супраоптикалық  ядроларында  синтезделеді  де,  одан  əрі  гипофиздің 

артқы 


бөлігіне 

келіп 


жиналады. 

АДГ 


бүйрек 

түтікшелерінің 

қабырғаларындағы  гиалуронидазаны  белсендіреді.  Осының  салдарынан 

бүйрек түтікшелерінің эпителий торшаларын бекітуші гиалурон қышқылы 

үйексізденеді  де,  бүйрек  түтікшелерінің  суды  өткізгіштік  қабілеті 

жоғарылап, реабсорбция (кері сору) процесі күшейеді, организмнен су бөлу 

азаяды. 

Су  мен  минералды  заттардың  алмасуын  реттеуде  бүйрек  үсті  безінің 

қыртысты қабатында түзілетін альдосторон гормонының да маңызы зор. Ол 

бүйрек 


түтікшелерінің 

эпителийіндегі 

янтарь 

қышқылының 

дегидрогеназасын  белсендіріп,  натрийдің  кері  сорылуын  күшейтеді. 

Ұлпаларда 

натрий 

концентрациясының 

жоғарылауынан 

ондағы 


осморецепторлар  тітіркенеді  де,  вазопрессиннің  синтезделуін  күшейтіп, 

судың  денеде  сақталуын  жақсартады.  Ал  альдостеронның  бөлінуін 

реттейтін 

бірнеше 


механизм 

бар. 


Оның 

бөлінуін 

гипофиздің 

адренокортикотропты 

гормоны 

(АКТГ), 


гипоталамуста 

түзілетін 

адреногломерулотропин,  бүйректе  синтезделетін  ренин  күшейтеді. 

Вазопрессиннің  əсерінен  несеп  түзілу  баяуласа,  минералды  кортикоидтар 




 

292


организмдегі  ұлпалық  сұйықтықты  көбейтіп,  сыртқа  натрийдің  бөлінуін 

азайтады, калийдің бөлінуін арттырады. 





Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   213   214   215   216   217   218   219   220   ...   504




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет