Жануарлар экологиясы
жүктеу/скачать 12,6 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- (Ыусіса зсатиііаса)
- (Ьетптиз Іеттиз ) , сібір лемминғ ( Ь. зіЬігісиз), сары бауыр лемминг (Ь. сһтузо^азіег)
| Ріееігорһепах піуаііз).
Олар тундраның кары әлі ерімей тұрғанда ұшып келіп, таулы өлкелердің ұсақ тастакты, қорымды беткейлеріне мекендейді. Ақ торғайлардың жалпы денесі ақ болсадағы қанаты мен құйрығының ұшы қара, арқасы да қаралтым тұсті. Ақторғайлар ұясьш тастың уңгір, куысына жасырын жерлерге салады. Балапандары ересейіп, ұясынан ұшқан соң ақ торғайлар бір жерғе жиналып тобьф құрады. Содан соң көп ұзамай тобымен ұшып жылы жақа қайтып кетеді. Бұл аталған құстардың барлығы да тундра белдеміне көктемде келіп, жаз бойы жұмыртқа басып, балапанын өсіріп, күз бастала қыстық мекеніне кайтып кететін жыл құстары. Тундрада жыл бойында тұрақты мекендеп отырықгы тіршілік ететін құстар өте аз. Мұнда ақ жапалақ (Ыусіса зсатиііаса), аққұрлар ғана жыл бойында отырықты тіршілік етеді. Аққұрдың қыста қарды қазып, қар астынан өсімдіктің тамыры мен тұқымын тауып қөректене алатыны және қыс басталардан бұрын түлеп, жүні ағаратындығы оның тундралық табиғатың маусымдық өзғерісіне терең бейімделғенін дәлелдейді. Қыста аққұр қардан айрылып көрінбейді, ал жазда сұр қоңыр түске айналып түлейтіндіктен өсімдіктің арасынан қандай да кырағы көзғе оңай шалынбайды. Сүтқоректілерден тундрада ең көп кездесетін және кең тараған жануар лемминғ. Тундра белдемінде лемминғнің бірнеше түрі тіршілік етеді: норвеғ лимминғ (Ьетптиз Іеттиз ) , сібір лемминғ ( Ь. зіЬігісиз), сары бауыр лемминг (Ь. сһтузо^азіег) қаратабан лемминг ( һ пі^гірез) т.б. Жазда жер беті жібіген кезде лемминглер топырақтың 15-20сантиметр терең қабатында көп тармакты ін қазып, жер астынан шым-шытырық күрделі жол тартады. Оның кей жерлерін кеңейтіп ұрпақтарын өсіретін ұя жасайды. Олар өсімдікпен қөректенеді: жапьфақ, тамыр, жеміс жидекпң қаи-қаисын талгамаи жейдіЛемминглер өте өсімтал. Аналық бір лемминг бір ретте 3-9 ұрпақ табады. Туған ұрпағы 2 айдан соң ересейіп жыныстық қатынасқа түсіп күшіктей бастайды. Сондықтан олардьщ саны бірнеше жылда бір рет шектен тыс көбейіп тұрады. Мұндай көрініс популяцияның « сандық жарьшысы» немесе популяцияның күрт өсуі деп аталады. Күрт өскен кезде леммингінің саны әдеттегіден 40-100 есеге дейін артады. Ондай кезде леммингілер жаппай көшіп қоныс (мекен) аударуға мәжбүр болады. Леммингілер ақ түлкі, ақкіс қатарлы терісі бағалы аңдардың негізгі қорегі болғандыкган тундрадағы жануарлардың қоректік тізбегінде маңызды рөл атқарады. 162 Тундра белдемінде тіршілік етуге бейімделген айыр тұяқты сүтқоректі жануарлардың бірден бір өкілі- солтүстік бүғысы жүктеу/скачать 12,6 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|