Қосмекенділердің азықтық мінезқылығы

225 
дәне күрделі. Барлығы алдын ала анықталған және ойға қонымды. Бәлкім, осыған 
соңы болмас! Бұлмен анығырақ танысайық. 
Қоректендіру үшін ағзаны арнайы жайластыруы.Егер құйрықты 
қосмекенділер және балаңқұрт және ересек күйінде аңшы болса, онда құйрықсыз 
амфибиялардың азықтануы жасына қарай өзгереді. Ит балық балдыр, инфузорий, 
микроскопиялық шаянтәрізділерді жейді. Өзгеруіне байланысты ересек жануарға 
қажеттілігі тек әртүрлі жануардың азық етуі туындайды. Осылайша, бақалар жей 
алатын құрт – құмырсқаларды жей бастайды. Кейбір қосмекенділер қабілетті және 
тырысады, ірілерін ұстауға: тышқан, жылан, құсты. Бұл ретте, олар жемтігін бөле 
алмайды не шайнай алмайды. Кейбіреулерінде тістері мүлдем жоқ, басқаларында, 
бар болғанымен, бірақ азық ұстауы ғана қызмет етеді. Сондықтан оларға тек жұту 
қалады, өз азығын. Бұл жерде іске бір мүше қосылады, бірақ дәстүрлі түрде 
мүлдем басқа қызметіне иеленген. Қосмекенділердің көзі ішке қарай батуы, 
бастың ішіне ене алады екен және азықты ішкі мүшелерге жетілуін қамтамасыз 
етеді. Яғни жұту кезінде амфибия қабақтарымен көзің жабады, және олардың көз 
алмасы, бұйрық бойынша, арнайы бұлшық еттер арқылы ішкі тереңірек айналады 
екен. Осының барысында ауыз қуысында қысым жоғарлайды, және азық өңешке 
итеріледі.
Таңдамалы емес қосмекеннің түсінігі, былайша айтқанда «азық талғағыш» 
пен жоққа шығарылады. Мысалы, кейбір тропикалық амфибиялар маман болады, 
белгілі бір олар үшін дәмді ұсақ қоңыздарда. Осылай, шаянжегіш бақасы, 
шаяндармен қорек етуін таңдайды, және оның ағзасы арнайы оларды аулап және 
қорек етуіне, осы үшін құрастырылған. Бұқалы бақасы түрлердің бірі тек қана 
құмырсқалармен қорек тенетін. Орталық Америкасында құйрықсыз қосмекендісі 
тек қана бір термиттерімен қоректенеді екен. Олардың терісі арнайы бездермен 
қамтылған, жабысқақ затты бөліп шығарады. Бұл жабысқақтық арнайы құрамнан 
қатып қалған кейін, жануардың денесін қорғаныш қабықпен қаптайды. Мұрынды 

226 
құрбақаға байланысты, ола өз үшін тамаша орналастырылған, термитниктерді 
азықтануы үшін. Оның басы пілтектес тұмсығымен аяқталады, ал табанында 
мүйізді төмпешіктері орнатылған. Бұл құрылғы жер жұмыстары үшін. 
Термитникті «сезген соң», құрбақа осы жерін қаза бастайды. Жер асты жолдарын 
ашқан соң, ол тілімен тирмиттерді жалап алады. Термитниктерде және 
құмырсқалада кейбір құрттары орналасады, олар сондағы тіршілік иесімен 
қоректенеді. Иелері өлтіргенше дейін шақырылмаған қонақтарыды шаға алмайды, 
себебі оларда күйдіргіш терісі қорғайды.

жүктеу/скачать 1,51 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: