Жануарлар этологиясы

3 
Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі 
А. Байтурсынов атындағы Қостанай мемлекеттік университеті 
Ветеринариялық медицина кафедрасы 
Тегза А.А., Кунтуган А.К. 
ЖАНУАРЛАР ЭТОЛОГИЯСЫ 
Оқу құралы 
Қостанай, 2016

4 
ӘОЖ 591.500(075)
КБЖ 28.6я7 
Т­ 38 
Автор: Тегза А.А. Ветеринариялық медицина кафедрасының профессоры , 
ветеринариялық ғылым докторы, Кунтуган А.К. ветеринариялық медицина 
кафедрасының оқытушысы. 
Пікір жазғандар: Д.Т.Конысбаева биология ғылымдарының кандидаты, доцент
К.У.Сулейманова биология ғылымдарының кандидаты, доцент
Г.Ж. Султангазина биология ғылымдарының кандидаты, доцент
Тегза А.А.
ISBN 978-601-7481-70-4 
Т38 «Ветеринариялық медицина» «Ветеринариялық санитария», «Зоотехника», 
«Биотехнология», «Биология» мамандықтарының студенттеріне арналған. 
«Жануарлар этологиясы» оқу- құралы/А.А. Тегза., К.А.Кунтуган - Костанай, 
2016.- 270 б. Жануарлар этологиясы оқу – құралы жануарлар мінезқылығы 
формалары мен типтерінің жіктелуінің талдауынан, әр түрлі әдістермен 
орындалатын этологиялық зерттеулер әдісінің сипаттамаларынан тұрады. 
Ветеринариялық медицина, эоотехника, биотехнология, биология, жануарлар мен 
құстардың физиологиясы мен этологиясын зерттеумен айналысатын ҒЗИ және 
зертхана қызметкерлеріне арналған. ӘОЖ 591.500(075
КБЖ 28.6я7 
А.Байтұрсынов атындағы Қостанай мемлекеттік университетінің оқу әдістемелік 
кеңесінде бекітілген №4 хаттама 01.06.2016 бастап 
© 
Тегза А.А. Кунтуган А.К. 2016
 

5 
Мазмұны 
КІРІСПЕ.................................................................................................................. 6 
ЖАНУАРЛАР ЭТОЛОГИЯСЫНЫҢ НЕГІЗІ.................................................... 8 
Өмірлік көріністердің өзгерістері....................................................................... 14 
Инстинктивті мінезқылық.................................................................................. 
15 
Инстинктивті мінезқылықтың құрылымы.......................................................
26 
Эндогенді әсер факторының мінезқылығы........................................................ 33 
ОРТАЛЫҚ ЖҮЙКЕ ЖҮЙЕСІНІҢ ФИЗИОЛОГИЯСЫ.................................. 38 
Рефлекстер туралы ілім......................................................................................... 39 
Ми қыртысындағы тұйықталудың түрлері......................................................... 63 
Жануарлардың жоғарғы жүйке жұмысының типтері........................................ 75 
Анализаторлар....................................................................................................... 84 
ЖАНУАРЛАР МІНЕЗҚЫЛЫҒЫНЫҢ ЭТОЛОГИЯСЫ........................
87 
Мінезқылықтың формалары.............................................................................
88 
Ойда сақтау – импринтинг................................................................................... 90 
Жануарлардың мінезқылығының қалыптасуы...............................................
92 
Мінезқылықтың түрлері мен классификациясының негізі...........................
94 
Мінезқылығының генетикалық негіздері........................................................ 
98 
Инстинкт................................................................................................................. 101 
Жануардың әлеуметтік мінезқылық.................................................................. 
104 
Ориентация........................................................................................................... 106 
Жануарлар популяцияның кеңістіктегі этологиялық құрылымы.................... 107 
Табындық (топтық) мінезқылық.......................................................................
115 
Ерекшелеу қызметіне байланыстырылған мінезқылық.................................
125 
Жыныстық мінезқылық...................................................................................... 145 
Аллеломенттік (еліктеу) мінезқылықтар.........................................................
164 
Зерттеулік мінезқылық......................................................................................
177 
Қауымдастық емес мінезқылығы...................................................................... 182 
Когнитивті оқыту.................................................................................................. 187 
Ойындар................................................................................................................ 192 
Жануарлардың мінезқылығын бағалау әдістері............................................. 
193 
Өзін-өзі сақтау мінез қылығы............................................................................ 
209 
Азықтық мінезқылық............................................................................................ 219 
Қамқорлық мінезқылығы(ұрпағына байланысты қамқорлығы).................... 
235 
Әдебиеттер тізімі 
266 

6