Жануарлардың орта факторларына бейімделуі

         



Жануарлардың орта 

факторларына бейімделуі 

      Бейімделушілік  деген не? 



Бейімделушілік дегеніміз ағзалардың нақтылы орта 

жағдайында тіршілік етуін қамтамасыз ететін 

арнайы қасиеттердің пайда болуы.  

 

Бейімделушілік табиғи сұрыпталу әрекетінің 

нәтижесінде қалыптасады.  

Бейімделушіліктің түрлері: 



 

1. Бүркеніш (жасырушы) рең. 

2. Сақтандырушы рең. 

3. Қызықтырушы рең. 

4. Қауіп тӛндіруші рең. 

5. Еліктеуші рең (мимикрия). 

6. Түйсік-сезімдік бейімделу. 

7. Ұрпағына қамқорлық. 

8. Физиологиялық бейімделу.  

Бейімделушілік

 

Морфологиялық

 

  

Мінез

-

құлықтық

 

Физиологиялық

 

Организмдердің 

бейімделуі  

дегеніміз не? 

Организмдердің бейімделуі- 

 

 

Организмдердің әрбір түрге тән белгілі  

шектері  бар орта жағдайына бейімделу 

процесі  және тіршілік ортасына  қарай  

тірішілік жасауы. 

Морфологиялық

 

бейімделушлік

 

Қызықтырушы рең

 

Еліктеуші рең

 

Бүркеніш рең

 

Сақтандырушы рең

 

Қауіп төндіруші рең

 

Қызықтырушы рең

 

 

Дененің түсі қоршаған 

ортасына ұқсас бейімделуі. 

 

Қызықтырушы рең 

Қызықтырушы рең. Бұл рең, әсіресе жануарларға кӛбейер кезде 

пайдалы болады. Мысалы, қызыл орденді кӛбелектер, 

кӛгілдір 

қанатты шегірткелер

, 

қосаяқтар

, құстардың қораздарының ӛте 

әдемі реңдері ӛз дараларына кӛбею кезінде айқын кӛрінеді. 

Жайшылықта олардың реңдері тіршілік еткен орта жағдайына 

ұқсас болып жауына байқалмайды.

 

Дене бітімінің бүркеншектігі 

(бүркеніш рең) 

Бүркеніш (жасырушы) рең және оның түрлері. Бүркеніш 

рең — жауы тез байқайтын ашық жерде тіршілік ететін 

организмдердің жауынан қорғануы үшін қажет болып 

табылатын бейімделушілік.  

Дененің ала түстері 

жергілікті жердің 

түстеріне сай келеді. 

(50-70 метр жерде 

кӛрінуі мүмкін емес) 

Ашық сақтандырғыш рең 

Бұл рең улы, шағатын, күйдіретін жәндіктерде айқын 

байкалады. Олардың реңдері бірден кӛзге түсетін, есте 

сақталып қалатындай ӛте ашық, түрлі түсті айқын бояулы 

болып келеді. Мысалы, 

ханқыз қоңызы

 (қызыл, сары, коңыр, 

күрең қызыл, айкын жолақты, т.б.) улы, ащы, сары түсті 

күйдіргіш сұйықтық бӛлетіндіктен оған құстар еш уақытта 

жоламайды. 

 

Еліктеуші рең- 

сақтандырылмаған жануарлардың сақтандырылғандармен 

ұқсастығы. 

(

мимикрия

 

грекше

 "mimikos" — еліктегіш). Бұл рең 

ӛсімдіктер

 мен 

жануарларда

 табиғаттың белгілі бір ӛлі және 

тірі заттарына еліктеуінен байқалады.  

Маса - ызылдаушы 

ҚАУІП ТӚНДІРУШІ РЕҢ 

Кейбір жануарлар қауіп тӛнген кезде жауынан 

қорғану үшін айбар шегіп денесін әр түрлі пішінге 

келтіре алады.  

 

Барлық организмдердің бейімделуі 

белгілі бір орта жағдайларына 

байланысты іске асады. Егер тіршілік 

ортасы ӛзгерсе, ӛздерінің оң 

жақтарын жоғалтып, олар белгілі 

мақсатқа ие болады. 

Құрғақ жерде тіршілік жасайтын 

ӛсімдіктердің  бейімделуі. 

Сулы жерде тіршілік жасайтын 

ӛсімдіктердің  бейімделуі. 

Әрбір организмде ӛзінің тіршілік ортасына сәйкес 

зат 

алмасу

 процесінде едәуір бейімделушілік белгілер мен 

қасиеттер қалыптасады. Ылғалды немесе қуаңшылық 

жерлерде ӛсетін ӛсімдіктер жәндіктердің белгілі бір 

түрімен ғана тозаңданады. Жануарлардың (әсіресе сүйекті 

балықтардың) паразитті құрттардың ӛте кӛп ұрпақ 

қалдыруға ұмтылуы да, олардың бейімделушілігінің бір 

кӛрінісі болып саналады

Бейімделу дің қалыптасуы-  

Эволюциялық процестерте 

факторлардың әрекеттесуі кезінде 

басты рөл атқартын олардың 

шынайы таңдауы,яғни 

орнанизмнің генотипі мен 

фенотипі нің құрылымы тіршілік 

ортасын байланыстырады.