Лабораториялық қондырғының сипаттамасы

Мұндағы А және В – электродтар, Р – реохорд, G – нуль – гальванометр, З – зонд, Т – түзеткіш – тұрақты кернеу көзі. А және В электродтарына Р реохорд арқылы Т түзеткіштен тұрақты кернеу беріледі.

Қондырғының жұмыс істеу принципін қарастырайық. Реохордтың жылжымалы тиегін қозғай отырып, осы тиектің электродтармен салыстырғандағы потенциалын әр түрлі етіп өзгертуге болады. Тізбекте токтың болуы немесе болмауы зондтың қай нүктеде орналасқанына байланысты. Егер зонд орналасқан нүктедегі өрістің потенциалы реохорд тиегінің потенциалына тең болса, онда гальванометр жалғанған тізбекте ток болмайды, яғни гальванометірдің көрсетуі ноль болады.

Гальванометр тізбегіндегі ток нольге тең болатын нүктелердің геометриялық орындары зерттелетін өрістің эквипотенциал беті болып табылды. Осы эквипотенциал беттің В электроды мен салыстырғандағы потенциалы былай табылады:

, (4)
бұл жердегі U – түзеткіштен шығатын кернеу, N – реохордтың шкаласындағы бөліктер саны, n – реохордтың тиегі көрсетіп тұрған бөліктердің саны. Зондты жылжыту үшін қондырғыға екі арнаулы тұтқа орнатылған; бірі зондты Х осінің бойымен жылжытса, екіншісі У осінің бойымен жылжытады. Табылған эквипотенциал бет нүктелерінің координаттарын өлшеу үшін қондырғыға Х және У остерінің бойымен арнаулы шкала орналастырылған.

1. Эксперименталдық қондырғының схемасын тексеріп шығыңыз.

   
   

2. Түзеткішті 220 В электр жүйесіне қосыңыз.

   
   

3. Реохордтың тиегін реохордтың бір клеммасынан 8-10 см қашықтыққа қойыңыз. (4) формуланы пайдаланып, тиектің потенциалын есептеңіз.

   
   

4. Қондырғы тұтқаларының көмегімен зондты қозғалта отырып, гальванометрдің көрсетуін нольге тең нүктелерді табыңыз. Бұл нүктелердің координаталарын анықтаңыз. Эквипотенциал бетке сәйкес келетін сызықтар тұрғызу үшін нүктелердің саны шамамен 7-10 -нан кем болмаған жөн.

   
   

5. Табылған нүктелерді миллиметрлік қағазға белгілеп, оларды тұтас сызықпен біріктіріңіз. Сызықтың жанына оның потенциалын жазып қойыңыз.

   
   

6. Реохорд тиегін басқа орынға жылжытып қойып, 4, 5 пункттерді қайталап жасап шығыңыз. Осылайша тәжірибені 4-5 рет қайталаңыз.

   
   

7. Табылған эквипотенциал беттердің сызықтары бойынша өрістің күш сызықтарын тұрғызыңыз. Бұл жерде бір-бірімен қиылысатын нүктелерінде эквипотенциал беттердің сызықтары мен күш сызықтары өзара нормаль болатынын естен шығармау керек.